تاثیر تصاویر دستکاری‌شده بر محتوای مقاله‌های علمی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، به نقل از نیچر؛ دومین مقاله از بیش از 1000 مقاله‌ای که اتو کالیوکوسکی (Otto Kalliokoski) بررسی کرد، چیزی داشت که او آن را «شاهکار فتوشاپ» توصیف می‌کند.

این مقاله تصاویری از وسترن بلات (western blots) برای دو دسته از نمونه را نمایش می‌داد. وسترن بلات تکنیکی است که برای تجزیه و تحلیل ترکیب پروتئین استفاده می‌شود. اما کالیوکوسکی که متخصص رفتارشناسی حیوانات در دانشگاه کپنهاگ است، دریافت که تصاویر کاملاً یکسان هستند که به گفته او آشکارا نباید چنین باشد.

دستکاری تصویر در مطالعات علمی یک مشکل شناخته شده و رو به گسترش است. با این همه، کالیوکوسکی و همکارانش هنگام گردآوری داده‌ها برای مرور نظام‌مند آزمایش‌های پرکاربرد خلق و خوی موش‌های آزمایشگاهی، با بیش از 100 مطالعه برخورد کردند که تصاویری مشکوک داشت. پس از انتشار این مطالعه در ماه ژانویه، محققان اسناد پیش‌چاپی را منتشر کردند که مطالعات نگران‌کننده‌ای را که کشف کردند نمایش می‌داد و دربارۀ تأثیر آنها بر نتایج بررسی‌‌ها بحث می‌کرد.

الکساندرا باناخ-براون (Alexandra Bannach-Brown)، متخصص روش مطالعۀ مرور نظام‌مند در موسسه بهداشت برلین که در بررسی و پیش‌چاپ این مطالعه نقشی نداشته، می‌گوید: «کار آنها به وضوح نشان می‌دهد که تصاویر جعلی بر دانش ما تأثیر می‌گذارد». مرورهای نظام‌مند، که ادبیات مربوط به یک موضوع خاص را خلاصه و تفسیر می‌کند، جزء کلیدی آن پایه‌های دانش ماست. باناخ-براون می‌گوید: «با انفجار ادبیات علمی، غیرممکن است که یک نفر بتواند همۀ مقاله‌های جدیدی را که در زمینه‌اش منتشر می‌شود، مطالعه کند». این بدان معنی است که حفظ کیفیت مرورهای نظام‌مند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

انباشته شدن مشکلات

مطالعۀ مرور نظام‌مند کالیوکوسکی قابلیت اطمینان آزمایشی را که برای ارزیابی پاداش‌جویی در موش‌های تحت استرس طراحی شده بود، بررسی کرد. فرض بر این است که کاهش علاقه به پاداش، نشانه‌ای از افسردگی است، و این آزمایش به طور گسترده در طول توسعۀ داروهای ضد افسردگی استفاده می‌شود. تیم پژوهشی مجموعه‌ای اولیه از 1035 مقاله واجد شرایط را شناسایی کرد که در آنها 588 تصویر موجود بود.

کالیوکوسکی تنها پس از مرور پنج مقاله با دو مورد تصاویر دردسرساز روبرو شد. او مطمئن نبود چه باید بکند، بنابراین مطالعات مشکوک را نشانه‌گذاری کرد و به جمع‌آوری مقالات برای بررسی ادامه داد. با انباشته شدن مقالات مشکوک، او و همکارانش تصمیم گرفتند از نرم‌افزار ایمیج‌توئین (Imagetwin)، یک ابزار نرم‌افزاری مبتنی بر هوش مصنوعی، استفاده کنند تا مشکلاتی مانند تصاویر تکراری و مواردی که طراحی یا دست‌کاری شده‌اند را علامت‌گذاری کنند. آنها با کمک این نرم‌افزار در آخر 112 مورد از مجموع 588 مقالۀ حاوی تصویر را علامت‌گذاری کردند؛ تقریبا 20٪ از همۀ نمونه‌ها.

الیزابت بیک (Elizabeth Bik)، میکروبیولوژیست در سانفرانسیسکوی کالیفرنیا، که استفادۀ نادرست از تصویر در مقاله‌های علمی را بررسی کرده است و اکنون یک مشاور مستقل علمی است، می‌گوید: «نمونه‌های مشابه در واقع خیلی زیاد است. او می‌گوید خواه دستکاری تصویر نتیجه یک اشتباه صادقانه باشد یا نویسنده قصد گمراه‌کردن داشته باشد، در هر صورت این کار می‌تواند یافته‌های مطالعه را تضعیف کند».

اثر کوچک اما قابل تشخیص

نویسندگان برای تجزیه و تحلیل نهایی خود، تمام مقالاتی را بررسی کردند که معیارهای آنها را داشتند. این دسته، متشکل از 132 مطالعه، شامل 10 مورد از 112 موردی بود که تیم پیش‌تر دارای تصاویر دست‌کاری شده تشخیص داده بود.

تجزیه و تحلیل این 10 مطالعه نشان داد که آنها به تنهایی میزان ارتباط علائم رفتاری با افسردگی را 50 درصد موثرتر از زمانی نشان می‌دهند که از این ده مطالعه در مرور نظام‌مند استفاده نشده باشد. کالیوکوسکی می‌گوید: «این مطالعات مشکوک در واقع نتایج را منحرف می‌کنند؛ هرچند این انحراف شدید نیست، زیرا تغییرات کلی در مجموعه داده‌ها، سهم این زیرمجموعه کوچک را خنثی می‌کند.»

بیک می‌گوید نمونه‌هایی از چنین مطالعاتی «تقریباً همۀ انواع مشکلات تصویری را پوشش می‌دهند، از تکرار سادۀ تصویر گرفته تا تصاویری که شواهدی از تغییر عمدی را نشان می‌دهند. با استفاده از مقیاسی که بیک برای طبقه‌بندی میزان دستکاری تصویر تهیه کرده است، محققان دریافتند که بیشتر تصاویر مشکل‌ساز نشانه‌هایی از دستکاری دارند.

احیای روش مرور ادبیات نظام‌مند

فرآیند به چالش کشیدن یکپارچگی یک مطالعه، دادن فرصتی برای پاسخگویی به نویسندگان آن و جستجوی انصراف برای مطالعات جعلی می‌تواند سال‌ها طول بکشد. باناخ-براون می‌گوید یکی از راه‌های پاکسازی این آب گل‌آلود، انتشار مرورهای نظام‌مند «پویا» است که به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هر زمان که مقالات پس گرفته می‌شوند یا تحقیقات جدیدی اضافه می‌شوند، به‌روزرسانی شوند. او به توسعۀ یکی از این روش‌ها برای ایجاد مرورهای زنده کمک کرده است، به نام خلاصه‌های شواهد زنده آنلاین نظام‌مند (Systematic Online Living Evidence Summaries).

به گفتۀ باناخ-براون، نویسندگان، ناشران و هیئت‌های تحریریه باید با یکدیگر همکاری کنند تا «برخی از این شیوه‌های تحقیقاتی مشکوک را حتی قبل از اینکه به چاپ برسند، پیدا کنند».