انقلاب صنعتی چهارم و جنبش‌های ضدفناوری

خبرگزاری علم و فناوری آنا، نوید فرخی؛ اگرچه امروز کمتر از جنبش لادیسم یا لادایت که در اوایل قرن نوزدهم در انگلستان ظهور کرد سخنی به میان می‌آید، اما این جنبش را باید نقطه مهمی در تاریخ  فناوری دانست. پیروان جنبش لادیسم را عمدتاً کارگران نساجی تشکیل می‌دادند. افرادی که به نظر می‌رسید شغل، مهارت و معیشت‌شان از پیشرفت سریع فناوری به خطر افتاده است. خود جنبش  از روی نام شخصیت احتمالاً افسانه‌ای ند لاد (Ned Ludd) نامگذاری شده بود. از نظر اعضای جنبش عرضه ماشین‌های بافندگی مکانیزه و سایر ماشین‌های صنعتی تنها ابزاری برای پیشرفت نبود، بلکه تهدیدی مستقیم برای موجودیت خودشان محسوب می‌شد.

پاسخ لادیست‌ها به این تغییرات فناوری مقاومت و شورش بود. آنها مستقیماً وارد عمل شدند، به کارخانه‌ها رفتند تا ماشین‌هایی را که فکر می‌کردند کارشان را از آنها دزدیده است نابود کنند. اقدام جمعی این افراد نباید خرابکاری‌ای بی‌معنا تلقی کرد. رفتار آنها واکنشی هدفمند به فناوری‌هایی بود که به عنوان نماد تغییرات گسترده‌ در چشم‌انداز اقتصادی و اجتماعی شناخته می‌شدند و نظر می‌رسید ارزش و منزلت جایگاه شغلی آنها را تضعیف می‌کنند.

واکنش دولت بریتانیا به جنبش لادیسم شدید بود. آنها در 1812 با حضور نظامی سنگینی قیام را در هم کوبیدند. دولت بریتانیا سپس در گام بعدی یک محاکمه دسته‌جمعی را در یورک آغاز کرد که طی آن نفرات اصلی جنبش اعدام و تعداد زیادی زندانی و تبعید شدند. در تحلیل واکنش لادیست‌ها باید بدانیم که اقدامات آنها تنها اعلام جنگ به صاحبان کارخانجات نبود بلکه تقابل با صنعتی شدن غیراصولی بود. 

ما امروز در قرن بیست و یکم همچنان شاهد پژواک احساسات لادیست‌ها در دنیای مدرن، به ویژه در مورد فناوری دیجیتال و هوش مصنوعی هستیم. در آینده نزدیک ماشین‌ها نقش‌هایی را که به طور سنتی توسط انسان انجام می‌شد، ایفا خواهند کرد. پیشرفت سریع فناوری‌های هوش مصنوعی و اتوماسیون موج جدیدی از نگرانی را در مورد آینده مشاغل، ارزش نیروی کار انسانی برانگیخته است.

لادیست‌ها ذاتاً با فناوری مخالف نبودند، بلکه نسبت به تهدیدی که برای معیشت‌شان ایجاد می‌کرد اعتراض داشتند. امروزه نیز نگرانی‌ها در مورد هوش مصنوعی و اتوماسیون مربوط به خود فناوری نیست، بلکه در مورد نحوه پیاده سازی آن و این است که چه اقشاری از استقرار آن ضرر می‌کنند. نابودی مشاغل در خط مقدم بحث‌ها و دغدغه‌های مرتبط با فناوری است که جهان مدرن را با دوران لادیست‌ها مرتبط می‌کند.

روبات‌های کارخانه‌ای دهه‌هاست که وجود دارند،‌ اما این بار تهدید فراتر صرفاً بخش تولید است. در حوزه اشتغال این باور وجود دارد که هوش مصنوعی و اتوماسیون منجر به از دست دادن طیف گسترده ای از مشاغل از جمله خدمات، خرده‌فروشی و حتی صنایع خلاق می‌شود. در حالی که برخی استدلال می‌کنند فناوری‌های نوین با منسوخ شدن مشاغل قدیمی، مشاغل جدیدی را نیز ایجاد می‌کنند، این انتقال ممکن است همواره عادلانه نباشد و میزان اشتغال‌زایی مبهم است. نگرانی‌های مربوط به حفظ حریم خصوصی نیز در عصر دیجیتال تقویت می‌شود و حجم وسیعی از داده‌ها توسط ماشین‌ها جمع‌آوری، ذخیره و تحلیل می‌شوند. پتانسیل نظارت و کنترل این فناوری‌ها بر زندگی شخصی را در حدی است که اگر افسار گسیخته باقی بماند، فردیت را نابود خواهد کرد. علاوه بر این نابرابری اجتماعی، که با انقلاب صنعتی تشدید شد، در شکاف دیجیتالی و توزیع نابرابر فواید و مضرات فناوری، همتای مدرنی پیدا کرده است! اینکه سود حاصل از هوش مصنوعی و اتوماسیون نصیب کسانی شود که صاحب فناوری هستند، شکاف بین دارندگان و نداشته‌ها را بیشتر می‌کند.

بسیار مهم است در پرداختن به این چالش‌ها از تاریخ درس بگیریم و نگرانی‌ها و ترس‌های مشروعی را که با تغییرات سریع فناوری همراهند بپذیریم. باید رویکردی ظریف را اتخاذ کرد، رویکردی که ابعاد اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی استقرار فناوری را در نظر بگیرد. سیاست گذاران، مدیران کسب و کار و رهبران فناوری و... باید در گفتگوی معنادار شرکت کنند تا اطمینان حاصل شود که مزایای هوش مصنوعی و اتوماسیون به طور عادلانه توزیع می‌شود و مکانیسم‌هایی برای حمایت از افرادی که ناخواسته تحت تأثیر عوارض منفی این تغییرات قرار می‌گیرند وجود دارد.

از تاریخ باید درس گرفت زیرا آنهایی که از گذشته عبرت نمی گیرند، خود عبرتی برای دیگران می‌شوند! در نتیجه در حالی که جنبش لادیسم را اغلب به خاطر موضع خرابکارانه و ضد فناوری‌اش به یاد می‌آورند، کاوش عمیق‌تر در زمینه آن، تصویر پیچیده‌ای از افراد و کارگرانی را نشان می‌دهد که صرفاً در تلاشی ناکام برای احقاق حقوق و محافظت از معیشت خود در مواجهه با تغییرات بوده اند. این بخش از تاریخی بینش‌های ارزشمندی در مورد فناوری، کار و جامعه در دل خود دارد. عمومی‌سازی فناوری تا پیش از حصول اطمینان از اینکه پیشرفت‌ها به رفاه و کرامت همه اعضای جامعه کمک می‌کند، می‌تواند به طور بالقوه اعتراضات گسترده را در پی داشته باشد.