چرا پنجاه سال پس از آخرین گام‌های انسان بر ماه، بشر بار دیگر باز می‌گردد؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، به نقل از نیچر، در دسامبر 1972، یوجین سرنان (Eugene Cernan)، فرمانده آپولو 17، هنگام آماده شدن برای ترک ماه، سخنان دردناکی را بیان کرد که نشان از پایان ماموریت‌های آپولو داشت. این لحظه تاریخی، پس از پیاده‌روی نمادین نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong) بر ماه، نماد فصل مهمی در کاوش‌های فضایی انسان بود. علی‌رغم همۀ دستاوردهای آپولو، اکتشافات فضایی پس از آن دوران به مدار پایینی زمین محدود شد و آپولو 17 آخرین ماموریتی بود که در آن انسان‌ها پا به دنیای بیگانه گذاشتند.

بگذارید به زمان حال بازگردیم، جایی که ماموریت آرتمیس1 ناسا نشانه‌ای است از تمرکز دوباره بر اکتشاف ماه و همۀ اینها یادآور دوران آپولو است. ماموریت سرنان و هریسون اشمیت (Harrison Schmitt) زمین‌شناس به دره تائوروس-لیترو (Taurus-Littrow) با اهداف شخصی و علمی آغاز شد. تخصص اشمیت به‌عنوان یک زمین‌شناس، پتانسیل کاوشگران را برای دستیابی به یافته‌های ارزشمند دربارۀ تاریخ زمین‌شناسی ماه برجسته کرد که به خاطر فعالیت‌های تکتونیک اندک از زمین ما متفاوت است.

سرنان و اشمیت در طول اقامت خود، دره تائوروس-لیترو را به طور کامل کاوش کردند، سنگ‌های بسیاری جمع‌آوری کردند و آزمایش‌هایی فراوانی انجام دادند. فعالیت‌های آن‌ها، از جمله راندن یک ماه‌نورد و جمع‌آوری نمونه‌های سنگ، کمک قابل‌توجهی به درک ما از ماه کرد. ماموریت آنها با پخش زندۀ بازگشت آنها و نصب یک پلاک یادبود به پایان رسید. این پلاک نشانی است از تکمیل نخستین ماموریت اکتشافی بشر در ماه است.

میراث ماندگار آپولو 17 گواهی بر نبوغ و اکتشاف انسان است. با آغاز ماموریت‌های جدید در ماه، روحیه اکتشاف و تحقیق علمی که ویژگی دوران آپولو بود، دوباره شعله‌ور می‌شود و امیدی برای پیشرفت‌هایی بیشتر در حوزۀ اکتشافات فضایی را در آینده ایجاد می‌کند.

رانه‌های سیاسی

برنامه آپولو اساساً انگیزه‌هایی سیاسی داشت. این امر از سخنرانی جان‌ اف کندی رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در سال 1962 آشکار بود. کندی وعده داده بود که تا پایان دهۀ 1960 ماموریت ماه را به انجام برساند. آپولو که در ابتدا یک پروژۀ ژئوپلیتیکی شکوهمند بود، پاسخی بود به پیشرفت‌های اتحاد جماهیر شوروی در مسابقۀ فضایی. پس از انفجار مخزن اکسیژن آپولو 13 در سال 1970 پروژۀ آپولو با توقف ناگهانی مواجه شد و درنهایت همین امر به لغو ماموریت‌های پس از آپولو 17 انجامید.

ناسا تمرکز خود را به مدارهای پایینی جو زمین معطوف کرد. با این حال، در سال 1973 ایستگاه فضایی اسکای‌لَب (Skylab) خود را به مدار زمین پرتاب کرد و برنامۀ شاتل فضایی را آغاز کرد. منابع و توجه به حضور دائمی انسان در مجاورت زمین معطوف شد که نماد همکاری‌های دوران جنگ سرد است. در سال 1975، هنگامی که یک ماژول آپولوی ایالات‌متحده به سفینۀ سایوز (Soyuz) شوروی متصل شد، همگان آن را به دست‌دادن نمادین در فضا تشبیه کردند. همین واقعه درنهایت منجر به پرتاب ایستگاه فضایی بین‌المللی در سال 1998 شد که نشان‌دهندۀ همکاری‌های مداوم دو کشور بود.

علی‌رغم رویاهای همیشگی ایالات‌متحده دربارۀ اکتشاف در اعماق فضا، تلاش برای بازگشت به ماه و سرمایه‌گذاری برای سفر به مریخ به دلیل کاهش حمایت سیاسی قطع شد. در سال 2017، در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، طرح جدیدی برای بازگرداندن فضانوردان به ماه طراحی شد که نام آرتمیس بر آن گذاشته شد. در دوران رئیس‌جمهور جو بایدن این طرح در سال 2021 ادامه یافت. این تلاش‌ها نشانه‌ای هستند از ماهیت درهم‌تنیدۀ اکتشافات فضایی و سیاست که در طول دهه‌ها ادامه داشته است و بسته به جاه‌طلبی‌های فضایی ایالات‌متحده، پیشرفت‌ها و وقفه‌هایی داشته است.

علم و استراتژی

هدف از افزایش علاقۀ دوباره به بازگشت به ماه ترکیبی از عوامل علمی، فناوری و ژئوپلیتیکی است. اکتشافات علمی در دهه 1990 وجود آب یخ‌زده در سطح ماه را آشکار کرد و بینش‌هایی را در مورد تاریخچۀ منظومه شمسی و منابع بالقوه برای پایگاه‌های آینده در ماه ارائه داد. با این حال، انگیزه‌های اصلی در پس ابتکاراتی مثل آرتمیس، ریشه در فناوری و سیاست دارد. برنامۀ آرتمیس، با هزینۀ تخمینی 93 میلیارد دلار تا سال 2025، به دلیل افزایش بودجه و مشارکت شرکت‌های خصوصی مانند اسپیس‌اکس (SpaceX)، از حمایت کنگره برخوردار شده است.

پیشرفت‌های چین در فضا، از جمله برنامه‌ریزی برای مأموریت بر سطح ماه، حس رقابتی را دوباره زنده کرده که یادآور دوران مسابقه فضایی است. پیامدهای ژئوپلیتیکی جاه‌طلبی‌های فضایی چین، ایالات‌متحده را بر آن داشته تا بار دیگر اکتشافات فضایی را همچون نوعی بیانیۀ استراتژیک ببیند. هرچند آرتمیس نیز به دلیل رویکرد سیاسی و رقابتی خود و عدم سرمایه‌گذاری در اکتشافات فضایی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، با انتقاداتی مواجه بوده است، اما راه‌اندازی موفقیت‌آمیز ماموریت آرتمیس1 در ماه نوامبر این برنامه را دوباره تقویت کرده. این ماموریت توانست کپسول بدون خدمۀ اوریون را در مدار ماه آزمایش کند و راه را برای سرنشینانی که در ماموریت‌های آتی عازم فضا می‌شوند هموار کرد.

با اینکه دربارۀ اهداف این برنامه نظرات متفاوتی وجود دارد، اما باید اذعان کرد که آرتمیس گام مهمی به سمت اکتشاف فضایی است. هدف ماموریت‌های آتی آرتمیس فرود فضانوردان روی ماه، از جمله اولین زن و فرد رنگین‌پوست، یک نقطه عطف تاریخی محسوب می‌شود. هرچند بشر پس از نیم قرن به ماه بازگشته است، پخش زنده از مدار ماه و چشم‌انداز زمین از اعماق فضا می‌تواند یادآور به ‌هم پیوستگی و شکنندگی ما و سیاره‌مان در این کهکشان وسیع باشد.