شناسایی 4 مانع و راهکار توسعه فعالیت دانش‌بنیان‌ها

یدالله دیوسالارتحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: ارتباط بین سه جزء دولت، صنعت و دانشگاه که با عنوان مارپیچ سه گانه از آن یاد می‌شود، نقش مهمی را در اقتصاد دانش‌بنیان بازی می‌کند.

قوانین و مقررات ناظر به تولید و سرمایه‌گذاری در ایران بی‌ثبات است

وی افزود: دولت با بخش‌های دیگر در قالب نقش توانمندساز و تنظیم‌گر ارتباط برقرار می‌کند؛ اگرچه حمایت از تولید شامل تولید دانش و ایجاد فضای کسب و کار مناسب از مهم‌ترین وظایف دولت در این ارتباطات محسوب می‌شود؛ اما قوانین و مقررات ناظر به تولید و سرمایه‌گذاری در ایران بی‌ثبات بوده، غیرقابل پیش‌بینی هستند و ضمانت اجرای کافی را ندارند.

وی ادامه داد: علاوه بر این، حمایت‌های مالی، مالیاتی، بانکی و تعرفه‌ای نسبتاً زیاد و پراکنده‌ای وجود دارد، اما این حمایت‌ها در فقدان راهبرد حمایت از تولید و بدون سازوکار اصابت، بدون نظارت و حتی بدون ارزیابی تأثیر و در برخی مواقع در تناقض با سایر سیاست‌ها و تصمیمات صورت می‌گیرند و از اثربخشی آنها نیز اطلاعات روشنی در دست نیست. همچنین این حمایت‌ها گاهی به دلیل رانت خیز بودن آنها در جهت معکوس عمل و رشد تولید را کند می‌کنند.

دیوسالار خاطرنشان کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان در زیرساخت دانشی و تأمین منابع مالی خود دارای ضعف‌های جدی هستند؛ اما به نظر می‌رسد این ضعف‌ها، ناشی از ضعف در سیاست‌های کلان حمایت از نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان است که عدم باور برخی از مسئولان به اهمیت علم و توانمندی‌های داخلی باعث این ضعف شده است. عدم باور برخی از مسئولان به اهمیت علم و توانمندی‌های داخلی ناشی از ضعف در فرهنگ خودباوری است و این خود نشئت گرفته از تجربه زیسته مبتنی بر موفقیت‌های بسیار محدود در دوران معاصر است.

کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: اگرچه ریشه‌های مسایل دانش‌بنیانی در کشور‌ها بسیار زیاد است؛ اما به طور کلی چهار ریشه انتفاع برخی مسئولان در حفظ وضع موجود یا تعارض منافع، عدم شایسته‌سالاری، ناکارآمدی مدیریتی و ضعف در آموزش‌های پایه را می‌توان به عنوان ریشه‌های اصلی و یا علت‌العلل ریشه‌های دانش‌بنیانی در کشور شناسایی کرد.

وی با طرح این پرسش که چه توصیه‌های سیاستی برای حل مسائل دانش‌بنیانی کشور می‌شود داشت، بیان کرد: ایجاد ساختاری برای مدیریت و راهبری اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه و یا استان‌ها که سیاست‌های منطقه‌ای و یا استانی و همچنین سند چشم‌انداز در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان را تهیه کند که در آن حوزه‌های دارای اولویت و اهداف بلندمدت سیستم به وضوح مشخص شده باشد.

ضرورت ایجاد نهاد‌های یکپارچه در فرایند‌های اداری مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان

دیوسالار عنوان کرد: اقدامات برای کاهش بوروکراسی اداری موجود شامل از بین بردن نهاد‌های متکثر و ایجاد نهاد‌های یکپارچه در فرایند‌های اداری مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان، استفاده از زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برای انجام این فرایند‌های اداری، استفاده از نیرو‌های خبره و آموزش دیده برای انجام امور مربوط به این شرکت‌ها ازجمله ابزار‌هایی است که می‌تواند در کاهش این مشکل مؤثر واقع شود.

وی با تاکید بر کمک به دستیابی به فناوری‌های برتر و تجاری‌سازی آنها در این حوزه گفت:  دولت می‌تواند سه نقش تنظیم‌گر، پشتیبان و مشتری را ایفا کند.

کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: وضعیت نوآوری کشور در تعدادی از سنجه‌ها به گونه‌ای است که ضرورت برنامه‌ریزی برای بهبود برخی از زیرساخت‌ها، تنظیم‌گری، سیاست‌گذاری و بازنگری در برخی از قوانین و سیاست‌های موجود را نشان می‌دهد.

وی افزود: مهمترین سنجه‌های نیازمند رویکرد‌های تحولی، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات برخط دولت، تنوع صنایع داخلی، بهره‌وری نیروی کار، تولیدات مبتنی برفناوری‌های پیشرفته، صادرات محصولات با فناوری‌های پیشرفته و عملکرد لجستیک است.