۲۰ درصد بودجه دانشگاه باید به بخش پژوهش اختصاص یابد/ رکود طولانی در فعالیت‌های پژوهشی

احمد شیخی، معاون پژوهشی دانشکده علوم پایه دانشگاه شیراز با بیان اینکه بودجه‌ای که در ایران از طرف وزارت عتف به دانشگاه‌ها برای امر پژوهش اختصاص پیدا می‌کند، بسیار ناچیز است به خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا گفت: در قوانین بالادستی ایران باید چند درصد بودجه کل کشور صرف پژوهش شود؛ اما متأسفانه این اتفاق رخ نداده و بنا بر هر دلیل طی سالیان گذشته بودجه پژوهش به‌خصوص به مراکز دانشگاهی بسیار ناچیز بوده است. این امر آسیبی جدی به وضعیت پژوهش در دانشگاه‌ها وارد کرده است.

عضو هیئت ممیزه دانشگاه شیراز افزود: علاوه بر بودجه محدود دانشگاه‌ها، قیمت مواد و تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز پژوهشگران دانشگاه‌ها برای انجام پژوهش‌های اصیل و کاربردی افزایش یافته اما متناسب با افزایش قیمت تجهیزات آزمایشگاهی، بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها افزایش پیدا نکرده است. این مسئله به تبع باعث رکود طولانی‌مدت فعالیت پژوهشی در دانشگاه‌ها شده است.

وی خاطرنشان کرد: عمده کارها و فعالیت‌های پژوهشی که اکنون در دانشگاه‌ها انجام می‌شود، حاصل تلاش اعضای هیئت‌علمی و پژوهشگران دانشگاه‌ها یا حاصل پژوهش‌های نظری است که خیلی نیاز به ابزار، مواد شیمیایی و امکانات آزمایشگاهی ندارند.

وی تأکید کرد: همچنین در سال‌های اخیر برخی از دانشگاه‌ها به دلیل کسری بودجه‌شان از بودجه پژوهش برای بخش‌های دیگر دانشگاه استفاده می‌کنند. به‌عنوان بودجه پژوهش آنها صرف امور جاری، حمل‌ونقل، پرداخت اضافه‌کار یا حقوق کارکنان شرکتی و کارکنان غیررسمی دانشگاه‌ها می‌شود. دانشگاه موظف است از اعتبارات خودش حقوق و مزایای کارکنان غیررسمی را پرداخت کند. صرف شدن این بودجه به امور دیگر باعث شده که بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر به‌شدت تنزل پیدا کند و وضعیت برون داد پژوهشی دانشگاه‌ها مطلوب نباشد.

بودجه پژوهش نباید صرف امور دیگر دانشگاه‌ها شود

وی خاطرنشان کرد: لازم است دولت و وزارت عتف بودجه‌ای مستقل و متناسب با رشد قیمت‌ها به امر پژوهش دانشگاه‌ها اختصاص دهد. بودجه پژوهش در یک دانشگاه نباید کمتر از 15 تا 20 درصد بودجه کل آن دانشگاه باشد زیرا آموزش و پژوهش دو بال اصلی دانشگاه هستند و در این میان پژوهش حتی از آموزش نیز زیربنایی‌تر است.

شیخی عنوان کرد: اجازه نداریم بودجه پژوهش را بگیریم و صرف سایر مخارج دانشگاه کنیم. این روند باید برعکس باشد. همه ساختارهای دانشگاه باید در خدمت آموزش و پژوهش باشند نه اینکه از بودجه آموزش و پژوهش بزنیم و صرف بقیه ساختارهای دانشگاه کنیم. چنین مسئله‌ای جای تأمل زیادی دارد و مسئولان دانشگاه‌ها و وزارت علوم باید به این نکته مهم توجه ویژه‌ای داشته باشند. آنها باید بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها را به‌گونه‌ای تعریف کنند که این بودجه فقط صرف پژوهش شود.

به گفته وی، اگر بودجه دانشگاهی 100 میلیارد تومان است، حداقل 20 میلیارد تومان آن باید صرف امر پژوهش شود نه اینکه یک یا دو میلیارد این بودجه _گاهی حتی کمتر از این مقدار نیز صرف پژوهش شده است_ صرف پژوهش شود. چنین امری در درازمدت به تولید فناوری، گسترش علم و حتی فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان ضربه وارد می‌کند زیرا پایه و اساس همه فناوری‌ها، پژوهش است. در این میان علوم پایه نقش بسیار بنیادی بر عهده دارند.

واژه‌های ابداعی باعث انحراف فکری محیط‌های علمی می‌شود

معاون پژوهشی دانشکده علوم پایه دانشگاه شیراز درباره برخی از واژه‌های ابداعی و آسیب‌های آن اشاره کرد و در این خصوص به خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا گفت: متأسفانه در ادبیات برخی از مسئولان کشوری و دانشگاهی عبارت تولید علم استفاده می‌شود. تولید علم یک ترکیب نادرست است. درواقع تولید علم به جای تولید علمی به کار رفته است. این واژه در اینترنت اصلاً معادل انگلیسی و فرانسوی ندارد. تمام درگاه‌های این واژه به درگاه‌های فارسی منتهی می‌شود.

عضو هیئت ممیزه دانشگاه شیراز افزود: واژه‌ها ابزار تفکر هستند. اگر ما واژه‌ها را اشتباه بکار ببریم باعث ایجاد اغتشاش فکری و حتی انحراف فکری می‌شود. متأسفانه در یکی دو دهه اخیر علاوه بر تولید علم، واژه‌های ابداعی دیگر مانند تولید اندیشه، تولید فرهنگ، تولید معرفت و تولید عالم نیز بکار برده می‌شوند. تمام این ترکیبات اشتباه هستند و باعث آلوده شدن محیط‌های علمی و دانشگاهی به مفاهیم اشتباه و ایجاد مشکلاتی برای گسترش واقعی علم می‌شود.

وی عنوان کرد: از دیگر کج‌تابی‌هایی که طی دو دهه اخیر به وجود آمده این است که پیشرفت علم را با تولید محصولات علمی مانند مقاله و پایان‌نامه و کتاب اشتباه می‌گیرند. مسئولان ما تصور می‌کنند که اگر تعداد مقالات، پایان‌نامه‌های دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا بیشتر شود و به تبع آن تعداد پایان‌نامه‌ها افزایش یابد یا حتی تعداد کتاب‌های منتشر شده در مراکز دانشگاهی ازدیاد پیدا کند، علم در کشور پیشرفت پیدا خواهد کرد، درحالی‌که این‌گونه نیست. پیشرفت علم با تولید محصولات علمی متفاوت است. اساساً علم را نمی‌توان تولید کرد. علم را می‌توان فرا گرفت، گسترش داد یا کشف کرد. پیشنهاد می‌کنم به جای تولید علم عبارت گسترش علم یا تولید علمی را در گفتار و نوشتارمان چه در محیط‌های دانشگاهی و چه در محیط‌های غیر دانشگاهی به کار بگیریم.