الگوهای غذایی غلط عامل اصلی چاقی و بیماری‌های شایع

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا – امید زحمتکش: مطالعات نشان می‌دهد حداقل ۵۰ درصد بیماری‌های مزمن به وزن بدن وابسته است یعنی با کنترل چاقی در بدن ۵۰ درصد بیماری‌های غیرواگیر مدیریت می‌شوند و سهم کمی برای عواملی مثل آلودگی، غذاخوردن، استرس و.. باقی می‌ماند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم وفناوری آنا با اشاره به اینکه ما دو نوع چاقی‌ داریم، گفت: یکسری افراد دارای عضلات و استخوان بزرگ‌تر و دسته دوم دارای چربی‌های بیشتری هستند. کودکان متولد شده در کشور‌های اروپایی و آمریکایی میزان استخوان بندی بزرگ‌تر و شانس داشتن قد بلند و عضلانی بودن بیشتری نسبت به آسیایی‌ها را دارند.  

این متخصص تغذیه عنوان کرد: در ایران کودکان تازه متولد شده بخاطر وزن کم و کمتر بودن مقدار عضلات یا حتی درگیر بودن با مشکل سو تغذیه در آینده بدن آنها شروع به تولید عضلات چربی می‌کند و در معرض چاقی، خصوصا  چاقی شکمی هستند.

وی افزود: آسیایی ها، چون در دوران جنینی وزن بالایی ندارند برخلاف اروپایی‌ها و امریکایی‌ها که  چربی در تمام بدن توزیع شده است در بزرگسالی دچار چاقی شکمی می‌شوند.

چاقی منشا بیماری‌های غیرواگیر

جعفریان گفت: بعضی افراد چاق هستند، اما دچار بیماری نیستند و برعکس؛ این موضوع  نشان می‌دهد فارغ از بحث ژنتیک میزان و محل قرارگیری چربی در بدن، یکی از اصلی‌ترین فاکتور‌های بیماری‌های غیرواگیر محسوب می‌شود. 

متخصص تغذیه با اشاره به اینکه در ایران آمار خوبی در خصوص کنترل وزن  نداریم و نتوانستیم مشکل اضافه وزن و جلوگیری از چاقی را کنترل کنیم گفت: مردم ایران روز به روز چاق‌تر می‌شوند و این موضوع نشان می‌دهد آینده خوبی در خصوص بیماری‌های غیرواگیر در انتظار ایران نیست.  

کیفیت الگوی غذایی عامل اصلی تعیین وزن

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: الگوی غذایی مناسب به عنوان عامل اصلی تعیین وزن در کنار  فعالیت فیزیکی و ورزش به تعادل وزن فرد کمک می‌کنند؛ یعنی حتی اگر فردی بصورت ژنتیکی استعداد چاقی داشته باشد با رعایت این دو عامل می‌تواند وزن خود را کنترل و تناسب اندام خود را حفظ کند.

وی با اشاره به این موضوع که رعایت الگوی غذایی کار ساده‌ای نیست گفت: بعضی فاکتور‌ها مثل میل به غذا‌های شیرین و پرانرژی که بصورت ژنتیکی در انسال وجود دارد یا فرهنگ‌ها و باور‌های غلط مردم مثل خوردن غذا‌هایی با طبع گرم و پرانرژی باعث چاقی افراد می‌شود که حضور در محیط هایی که غذاخوردن در آن لذت بخش است یا تاثیر تبلیغ غذا درشبکه‌های اجتمایی و رسانه‌ها می‌تواند موجب سخت شدن رعایت الگوی غذایی شود.

غربالگری راهکار پیشگیری از دیابت

جعفریان با بیان اینکه اولین اقدامی که افراد باید در خصوص پیشگیری از ابتلا به دیابت انجام دهند غربالگری است گفت: خطر ابتلا به دیابت به شدت افزایش یافته است و باید افرادی که در ریسک ابتلا به دیابت هستند شناسایی شوند و مراقبت‌بیشتری از سلامت خود داشته باشند.  

این متخصص تغذیه، استرس، مصرف بیش از حد دارو، نداشتن الگوی خواب مناسب، نخوردن وعده‌های اصلی غذا را از عوامل دیگر در ریسک ابتلا به دیابت دانست.

وی با بیان اینکه توجه و دقت به دو دوره نوزادی و بلوغ بسیار مهم است گفت:در این دوران سلول‌های چربی که خود می‌توانند منشا دیابت باشند ساخته می‌شوند و باید با زیر نظر متخصص از تشکیل بیش از حد سلول‌های چربی جلوگیری شود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در این مقاطع از زندگی الگو‌های غذایی مردم به طور جدی شکل می‌گیرد و باید از الگو‌های غلطی که باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت می‌شوند دوری کرد همچنین مدیریت وزن در بیماری دیابت و جلوگیری از ابتلا به آن بسیار مهم و تاثیر گذار است و فردی که در ریسک ابتلا به دیابت قرار می‌گیرد با مراقب از وزن، مخصوصا چربی‌های احشایی و چربی‌های شکمی می‌تواند از ابتلا به دیابت جلوگیری کند.

انواع رژیم‌های غذایی رایج در بیماری‌های شایع

جعفریان افزود: دسترسی مردم به مواد غذایی مفید و ارزشمند را می‌توان یکی ازعوامل مهم دیگر در رعایت الگوی غذایی برشمرد متاسفانه  با بالارفتن قیمت این دست مواد خوراکی و درست نبودن میزان توزیع در بین مردم کم شده است و تاثیر این معضل بیشتر دیده  می‌شود.

وی با بیان اینکه الگو غذایی مدیترانه درجه یک‌ترین و مفید‌ترین الگوی غذایی در جلوگیری و درمان بیماری‌های شایع است گفت: به‌دلیل شرایط ژنتیکی مردم کشور ما الگو‌های گیاه خواری یکی از مفید و اثرگذارترین رژیم‌های موجود است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی از رژیم دَش (DASH) به عنوان یکی معروف‌ترین رژیم‌های غذایی در حوزه بیماری‌های شایع غیرواگیر یاد کرد و افزود: این رژیم یک برنامه غذایی کامل برای بیماری‌هایی همچون فشارخون و دیابت است.

این متخصص تغذیه گفت: حل کردن مشکل چاقی با یک ماده غذایی خاص بسیار غیرعلمی و غیر عقلانی است ولی ماده‌های غذایی مثل زنجبیل، دارچین، بعضی از قارچ‌ها، سیاهدانه، هل و فلفل به عنوان غذا‌های فراسودمند می‌توانند برای رژیم غذایی اثربخش باشند.

کربوهیدرات یکی از عوامل اصلی افزایش قند خون 

وی با بیان اینکه  برای درمان بیماری‌های شایع مثل دیابت ابتدا باید شرایط بدن، میزان توده بدنی و محل جمع شدن چربی‌ها را بررسی کنیم و سپس راه حل‌های درمانی ارائه شود گفت: شناخت مواد مغذی و کربوهیدرات‌های موجود در هر واحد غذایی مرحله بعدی درمان است تا بیمار بداند هر وعده و میان وعده چه چیزی و با چه مقداری باید مصرف کند که اگر این مراحل موجب به درمان و رسیدن به هدف نشود باید همزمان با اصلاح الگوی تغذیه، دارو درمانی زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. 

عوارض سرعت در کم کردن وزن

استاد دانشگاه علوم پزشکی با بیان این‌که کم کردن وزن نباید موجب آسیب به بدن و بروز بیماری در بدن شود گفت: تضمین سلامت وزن در برنامه کاهش وزن مهم‌ترین نکته‌ای است که باید به آن دقت داشت ولی افراد با کم شدن سریع وزن خوشحال می‌‎شوند و اگر وزن آنها سریع کاهش نیابد افسرده و بی‌انگیزه می‌شوند.

وی با بیان اینکه افرادی که سریع وزن آنها کم می‌شود دچار عوارض گوناگونی می‌شوند که مهمترین آن بازگشت سریع وزن است و عمدتا از آب بدن یا عضلات آنها کم می‌شوند گفت: کاهش وزن باید بصورت تدریجی باشد. در کاهش وزن سریع افراد با علامت‌هایی مثل ریزش مو مواجه می‌شوند که این عارضه نشان دهنده آسیب رسیدن به سلامت بدن است به‌طوری که در طولانی مدت متوجه آن می‌شوند. 

وی گفت: تحقیقات نشان می‌دهد از عوارض دیگر کم کردن سریع وزن میتوان به ایجاد سنگ صفرا،  مشکلات قلب و عروق، پوکی استخوان و عوارض متعدد دیگر اشاره کرد.

جعفریان در پایان استفاده از مواد غذایی فراسودمند و ورزش را از عوامل مهم در جلوگیری از ابتلا فرد به دیابت دانست و عنوان کرد: به عنوان مثال استفاده از لبنیات کم چرب به‌جای لبنیات پرچرب یا خوردن آب در طول روز و کم خوردن برنج سفید و کربوهیدرات‌ها از عوامل مهم جلوگیری از افزایش وزن است.