در گفتوگو با آنا بررسی شد؛
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد:
تدوین پیوست ارگونومی برای تمامی فرایند‌های اجتماعی و اقتصادی کشور
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اهمیت توجه به اصول ارگونومی در ارتقای سلامت جامعه خواستار تدوین یک پیوست ارگونومی الزام‌آور برای تمامی فرایند‌های اجتماعی و اقتصادی در کشور شد.
به گزارش گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ علیرضا زالی در چهارمین همایش بین‌المللی ارگونومی ایران اظهار اظهار کرد: ارگونومی یک بحث فانتزی و ثانویه تلقی نمی‌شود، بلکه امروزه ارگونومی با زندگی بشر درهم آمیخته و در ابعاد مختلف زندگی انسان از جمله خانه، خودرو و محل کار مسائل مربوط به ارگونومی به قدری اهمیت دارد که جزئی از کالبد زندگی انسانی شده است.
وی افزود: طبیعتا محور اصلی در حوزه ارگونومی ارتقای سلامت انسان‌ها در محیط‌های مختلف شغلی، خانگی و اجتماع است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به سرعت صنعتی شدن جوامع امروزی در عرصه جهانی، تصریح کرد: بیش از هر زمان دیگر نیاز به ملاحظات صنعتی و شهرنشینی احساس می‌شود و فرایند پرشتاب شهرنشینی نیاز‌های جدیدی را در حوزه دینامیک ارگونومیک فراسوی بشر قرار می‌دهد.
وی با بیان اینکه الگوی فراگیر جهانی در رابطه با تغییرات شهرنشینی و صنعتی‌تر شدن جامعه تقریبا یک الگوی متداول جهانی است و همه کشور‌ها چه کشور‌های توسعه یافته و چه کشور‌های در حال توسعه با آهنگی شتابان صنعتی‌تر شدن را تجربه می‌کنند؛ طبیعتا در فرایند‌های جامعه صنعتی و پساصنعتی هیچ چیز به اندازه ارگونومی اهمیت وافر پیدا نکرده است.
زالی افزود: امروزه مباحث عمیق ارگونومی ملازم زندگی حرفه‌ای و زندگی اجتماعی افراد است و طبیعتا به دلیل الگوی متفاوت ساختار زندگی بشر اهمیت خاصی یافته است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته کمتر به مباحث ارگونومی پرداخته شده و ملاحظات ارگونومی در ساختار زندگی فردی، حرفه‌ای، اجتماعی چندان جایگاه ممتازی نداشته است، تاکید کرد: کمتر پیش می‌آید که فردی که در یک حوزه صنعتی کار می‌کند، معیار‌های یک کار متناسب با ارگونومی را مدنظر قرار دهد؛ اگر هم در مواردی توجه به ارگونومی دیده می‌شود بیشتر جنبه غیرالزامی دارد، در صورتی که در هر وسیله‌ای که بشر به هر دلیلی از آن استفاده می‌کند حتما باید ارگونومی لحاظ شده باشد.
وی با بیان اینکه در بازار پررقابت موبایل تقریبا علاوه بر بجستگی‌های بسیار مهم تکنولوژی، یکی از فاکتور‌های تطبیقی و رقابت‌پذیری تلفن‌های همراه بحث ارگونومی است؛ گفت: یعنی تلفن‌هایی جذاب‌ترند که از لحاظ ارگونومی مناسب‌ترند.
زالی ادامه داد: تمامی شرکت‌های بزرگ تولید کننده تلفن همراه یکی از شاخص‌های رقابت‌پذیری را طراحی ارگونومی در نظر گرفته‌اند.
وی درباره اهمیت ارگونومی در دنیای امروز به رونمایی از "اپل پروویژن" اشاره کرد و افزود: شاید یکی از دلایلی که طول کشید تا این مدل در بازار وارد شود، آخرین ملاحظات ارگونومی بود؛ یعنی پس از پاس کردن این ملاحظات وارد مارکت شد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه در صنعت پررقابت امروز کسانی که در تولید محصولات خود به ارگونومی توجه دارند برنده میدان رقابتند.
زالی با بیان اینکه شاغلان در جامعه مربوط به علوم سلامت ماهیتا در معرض فرسایش شغلی قرار دارند و از گروه‌های پرخطر اجتماع برای بروز ملاحظات فرسودگی‌های شغلی هستند، گفت: مطالعات متعدد در ایران و جهان حاکی از آن است که عدم رعایت ملاحظات ارگونومیک به صورت کاملا شتابان فرسایش شغلی همکاران گروه‌های پزشکی را تسریع می‌کند.
وی با اشاره به فعالیت‌های حرفه‌ای متداول یک دندانپزشک، افزود: برای مثال اگر یونیت، روتیتور‌ها و دستگاه‌های مربوطه دندانپزشکی از نظر ارگونومی مناسب نباشند بار بسیار غیرمتعارفی به گردن و سایر عضلات یک دندانپزشک وارد می‌شود و دندانپزشک بسیار سریع دچار فرسودگی شغلی می‌شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: مطالعات متعدد نشان داده است بین میزان رعایت ارگونومی حرفه‌ای در بخش‌های ارایه دهنده خدمات سلامت مانند بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و ایجاد رضایتمندی در دریافت کنندگان خدمات سلامت ارتباط مستقیمی وجود دارد.
زالی افزود: یعنی وقتی با چالش‌های ارگونومی روبه‌رو هستیم، نیروی انسانی خسته و فرسوده می‌شود و نمی‌تواند خدمت مطلوبی به بیمار ارایه کند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: اصلاح فرایند‌های بهداشت شغلی و حرفه‌ای فقط در راستای صیانت از پرسنل نیست، بلکه به نوعی در میزان رضایتمندی خدمت‌گیرندگان را هم افزایش می‌دهد.
وی با اشاره به نتایج یک مطالعه درباره پرستاران یک بخش ویژه، گفت: در این مطالعه بررسی بسیار خوبی روی آرایش مانیتورها، میز پرستار برای نوشتن گزارش، ارتفاع تخت‌های بیماران و فاصله بین تخت‌ها از نظر ارگونومی انجام شده است و نتیجه نشان داده است که به دلیل عدم رعایت بسیاری از فرایند‌های صحیح ارگونومی میزان خستگی پرستاران در این بخش کاهش پیدا کرده است.
زالی افزود: البته این مسئله فقط مربوط به حرفه‌ها و مشاغل نمی‌شود؛ اگرچه بسیار مهم است که بتوانیم برای تمامی شغل‌ها با همکاری مسئولان ارشد دستگاه‌های اجرایی برنامه‌ریزی کنیم تا یک پیوست ارگونومیک برای مشاغل تعریف شود.
وی با اشاره به ظرفیت وزارت بهداشت در اجرای این امر، یادآور شد: شغل‌های متفاوت الزامات ارگونومیک متفاوت دارند؛ برای مثال ما باید برای فردی که در یک نانوایی کار می‌کند یک مدل ارگونومیک و برای کارمندی که با رایانه کار می‌کند یک مدل ارگونومیک تعریف کنیم.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر ضرورت تعریف بسته‌های ارگونومیک متفاوت و ارایه آن به کارفرمایان و مسئولان قرار بگیرد تا میزان بازدهی و پرفورمنس نیروی انسانی افزایش یابد.
زالی افزود: متاسفانه امروزه به علت ضعف در دانش بهداشتی و عدم رعایت ملاحظات ارگونومیک برای کار با رایانه به دنبال مکانیزه شدن بسیاری از فرایند‌های اداری، درد‌های اسکلتی، کمردرد و گردن در، مشکلات بینایی و مواردی از این قبیل در کارمندان زیاد دیده می‌شود.
وی اضافه کرد:تصور می‌شود به علت ورود رایانه در عرصه‌های حرفه‌ای نیروی کار از انجام کار‌های دستی معاف شده و باید آسایش بیشتری داشته باشد، اما در عمل به دلیل عدم رعایت اصول ارگونومی نیروی کار دچار خستگی مضاعف می‌شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پیشنهاد داد به کمک وزارت بهداشت و انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران و گروه‌های دانشگاهی برای گروه‌هایی که شانس بالاتری برای بروز مخاطرات شغلی دارند؛ بسته ارگونومی تدوین شود تا مانند بسیاری از موارد دیگر، در خصوص رعایت چارچوب‌های ارگونومی نیز برای کارفرمایان الزاماتی ایجاد و در بازدید‌ها و اعتباربخشی‌ها به آنها توجه شود.
زالی ادامه داد: همان طور که به مسائلی همچون بهداشت محیط و مسائل مربوط به بیمه در محیط‌های کاری توجه می‌شود، باید مسائل مربوط به رعایت چارچوب‌های ارگونومی نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه ضرورت رعایت اصول ارگونومی فقط مربوط به حوزه‌های شغلی و حرفه‌ای نیست، تاکید کرد: بلکه با توجه به ارتباط ملاحظات ارگونومی با تمامی ابعاد زندگی بشر، آموزش همگانی رعایت ملاحظات ارگونومی یکی از کاراترین و اثربخش‌ترین اقدامات تلقی می‌شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: آموزش‌های همگانی باید به گونه‌ای باشد که تحقق ملاحظات ارگونومی به یکی از مطالبات عمومی مردم تبدیل شود؛ همان طور که مطالبه‌گری مردم در سایر مسائل منجر به ایجاد یک جریان مدنی توسعه‌ای می‌شود در این زمینه نیز آموزش همگانی و در پی آن مطالبه گری عمومی می‌تواند اثرگذار باشد.
زالی همچنین با اشاره به لزوم توجه به رعایت اصول ارگونومی برای دانش‌آموزان، توضیح داد: اگر به دانش‌آموزان که در شرف شکل‌گیری ساختار‌های اسکلتی و عضلانی هستند، آموزش‌های مربوط به ارگونومی ارایه نشود؛ دانش‌آموز در آینده دچار انواع مشکلات موسکولواسکلتال می‌شود که بخش زیادی از آن با حداقل هزینه قابل جلوگیری است.
وی با اشاره به استفاده بسیاری از دانش‌آموزان از کوله پشتی‌های سنگین و نامتناسب با فیزیک فرد، گفت: ممکن است این کوله پشتی‌ها بسیار شیک و گران قیمت باشند، اما اصول ارگونومی در آنها رعایت نشده باشد و در نهایت باعث می‌شود کودکانمان در معرض آسیب قرار بگیرند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه وزن کوله پشتی اکثر دانش‌آموزان بیش از ۱۵ درصد وزن آنهاست، ادامه داد: کوله‌پشتی نباید بیشتر از ده درصد وزن دانش‌آموز باشد و والدین و اولیای مدرسه باید این مسئله را بررسی کنند، زیرا استفاده مستمر از کوله‌پشتی بیشتر از ۱۰ درصد وزن به ستون فقرات، استخوان‌ها و مفاصل آسیب می‌زند.
وی در ادامه به اهمیت بند کوله‌پشتی اشاره کرد و گفت: بند‌های در بازتوزیع وزن بر روی سیستم اسکلتی و ستون فقرات نقش مهمی ایفا می‌کنند و هنگام خرید کوله پشتی این نکته باید مدنظر قرار گیرد.
زالی نامتقارن بودن کوله پشتی را یکی دیگر از نکات منفی در اصول ارگونومی دانست و خواستار توجه به اهمیت آن شد.
وی افزود: کوله پشتی باید طوری طراحی شده باشد که اشیای داخل آن زیاد حرکت نکنند که نکته ساده‌ای است که هنگام خرید کوله پشتی باید مورد توجه قرار بگیرد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه کوله پشتی تنها یکی از موارد متعددی است که توجه به اصول ارگونومی آن در سلامت دانش‌آموزان اثرگذار است، گفت: موارد دیگری همچون میز و نیمکت، فضای انجام تکالیف در منزل و ... نیز مهم است که توجه به بسیاری از آنها شاید هزینه زیادی نداشته باشد و فقط احتیاج به آموزش همگانی دارد.
زالی تصریح کرد: ارگونومی هزینه زندگی را برای ما گران‌تر نمی‌کند بلکه لذت و کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد.
وی لذت بردن از اشیا را یکی از شاخه‌های ارگونومی عنوان کرد و گفت: یعنی وسایل مورد استفاده نه تنها نباید برای ما مشکل ایجاد کنند بلکه باید برای ما لذت نیز ایجاد کنند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه در حال حاضر در کشور ما ارگونومی رشته مهجوری است، یادآور شد: میزان کاری که ما با استفاده از مشاوران ارگونومی در بخش‌های مختلف انجام می‌دهیم بسیار اندک است؛ درحالی که حتی وسیله‌ای مانند یک موبایل نیز نمی‌تواند بدون توجه به ارگونومی تولید شود.
زالی با اشاره به شاخه‌های مختلف ارگونومی، افزود: در گذشته شاید ارگونومی تنها به مواردی همچون ویژگی‌های مناسب وسایلی همچون صندلی کار می‌پرداخت، اما امروزه بحث‌های متنوع‌تری همچون روانشناسی صنعتی، بیومکانیک، بار‌های مکانیکی و فرایند‌های استاتیک در پاسچر انسان‌ها، فیزیکال ارگونومی و ارگونومی شناختی در این رشته مطرح است.
وی با بیان اینکه در ارگونومی علومی همچون روانشناسی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی نقش دارند؛ گفت: ارگونومی محل اتصال بسیاری از رشته‌های حوزه سلامت است.
زالی با بیان اینکه برای مثال امروزه مهمترین ویژگی که در صنعت جهانی خودرو به آن توجه می‌شود ارگونومی است، تاکید کرد: ارگونومی با دو نگاه در خودرو اهمیت دارد، یکی کاهش مخاطرات و ایمنی‌بخشی است تا میزان خطا‌های انسانی کاهش یابد و دیگری مسائل راحتی فرد است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی راحتی خودرو را یکی از موضوعات مورد رقابت در صنعت خودروسازی عنوان کرد.
وی توجه به ارگونومی را در صنت خودروسازی کشور مورد تاکید قرار داد و افزود: جزئیاتی مانند اندازه داشبورد، صندلی‌ها، فرمان، کفپوش خودرو و مواردی از این قبیل در ارگونومی مورد اهمیت است.
زالی با بیان اینکه حتی کفپوش خودرو می‌تواند در انتقال وقایع موتور به داخل کابین بسیار اثرگذار باشد، گستره علم ارگونومی را تمامی سطوح زندگی فردی و اجتماعی امروز بشر عنوان کرد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: فراتراز ارگونومی فیزیکی، مباحث مربوط به ارگانیزیشن ارگونومی مطرح است؛ یعنی مسائل جمعی در ارگونومی مورد توجه قرار گرفته است.
وی برگزاری چنین سمینار‌هایی را برای جلب توجه عموم به الزام ارگونومی بسیار موثر دانست و افزود: در حال حاضر نزدیک به ۶۰ درصد مردم دنیا در واحد‌های صنعتی و شهری زندگی می‌کنند که اهمیت این علم را دوچندان می‌کند.
زالی ادامه داد: بیش از ۶۴ درصد مردم دنیا هم‌اکنون به اینترنت اتصال دارند، یعنی با کامپیوتر و یا موبایل سر و کار دارند؛ این درحالی است که اگر از موبایل درست استفاده نشود پیامد‌هایی همچون کم کردن دید، مختل کردن ویژن کودکان، اختلال در دست و پا و گردن به همراه دارد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه لیست بلندبالایی از بیماری‌های مرتبط با ارگونومی وجود دارد، یادآور شد: امروز نسبت به ده سال پیش بار بیماری‌های ناشی از مشکلات ارگونومیک روبه‌افزایش است.
وی بر ضورت شناسایی ریسک فاکتور‌های محیط‌های کار تاکید کرد و افزود: یکی از کار‌های ارگونومی شناخت ریسک فاکتور‌های محیط‌های کاری و تقلیل آنهاست.
زالی با بیان اینکه حتی قلمی که در دست گرفته می‌شود می‌تواند در ایجاد آرتروز موثر باشد، گفت: بسیاری از بیماری‌هایی که مستقیما یا غیرمستقیم با ارگونومی ارتباط دارند، با اصلاحات بسیار ارزان و کم‌هزینه قابل کاهش اند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار امیدواری کرد که این سمینار پیام روشنی مبنی بر ضرورت استفاده از نظرات کارشناسان ارگونومی را در فضای صنعتی و اجتماعی کشور داشته باشد.
وی تاکید کرد: تمامی فرایند‌های اجتماعی، اقتصادی، مدنی و تولیدی کشور باید یک پیوست ارگونومی داشته باشد؛ همان طور که در ساخت یک ساختمان ابعاد سازه‌ای آن به شکل سختگیرانه‌ای بررسی می‌شود ابعاد ارگونومی نیز باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
زالی گفت: شاید ساختمان‌های قدیمی را نتوان به طور کلی تغییر داد، اما نرم‌افزارانه با نظرات کارشناسان ارگونومی می‌توان آنها را بهبود بخشید؛ اما خیلی از کالبد‌های جدید شهری، صنعتی و تولیدی را می‌توان با نظرات کارشناسان ارگونومی به شکل شاداب و دل‌نشین و در عین‌حال در مسیر ارتقای سلامت طراحی کرد.
انتهای پیام/
در دانشگاه آزاد شهرکرد انجام شد؛
