در گفتوگو با آنا عنوان شد؛
در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا مطرح شد؛
رشد چشمگیر زیست‌بوم فناوری کشور در ۲۰ سال اخیر/ ۲ هزار زیرساخت تکنولوژی فعال هستند
دستیار معاون علمی رئیس جمهور با بیان اینکه اکنون ۲ هزار زیرساخت فناوری فعال در کشور وجود دارد، گفت: در ۲۰ سال اخیر، زیست‌بوم فناوری و نوآوری رشد چشمگیری داشته است.
خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری؛ میترا سعیدی‌کیا: اهمیت زیرساخت‌ها در اکوسیستم فناوری و نوآوری طوری عیان است که می‌توان نتایج آن را در دهه‌ها، سده‌ها و سال‌های دور مشاهده کرد. اگر زیرساخت‌هایی همچون مراکز نوآوری، کارخانه‌های نوآوری، خانه‌های خلاق، شتاب‌دهنده‌ها و ... به‌خوبی شکل بگیرند و فعالیت کنند قطعاً فناوران و تیم‌های استارت‌آپی قوی با ایده‌هایی بکر پا به عرصه می‌گذارند. همین موضوع نشان می‌دهد که زنجیره‌ای با چرخ‌های اقتصاد و نوآوری ایجاد شده که پایه‌های آن را دانش و فناوری ساخته است؛ هرچه این چرخ با استقامت بچرخد، اقتصاد دانش‌بنیان با قوت بیشتری در ریل قرار می‌گیرد.
پرواضح است که اهالی این زیست‌بوم باید در محیطی مختص خودشان رشد کنند تا این چرخه به‌خوبی حرکت کند. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، زیرساخت‌هایی را ایجاد کرده است. مراکز نوآوری، کارخانه‌های نوآوری، خانه‌های خلاق، شتاب‌دهنده‌ها و ... ارکان زیست‌بوم نوآوری هستند و در حدی مورد اهمیت واقع شده‌اند که در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری گروهی در راستای سازماندهی آنها گام بر می‌دارند. در رأس این گروه سیدجواد صدری‌مهر قرار دارد. وی به‌عنوان دستیار معاون علمی رئیس جمهور در ساماندهی و توسعه زیرساخت‌های فناوری و نوآوری در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری مشغول فعالیت است.
در راستای اهمیت موضوع زیرساخت اکوسیستم فناوری و نوآوری درصدد برآمدیم تا گفت‌وگویی با صدری‌مهر داشته باشیم.
مشروح گفت‌وگوی آنا با صدری‌مهر را در زیر می‌خوانیم؛
*آقای دکتر به‌عنوان فردی متخصص که در اکوسیستم فناوری و نوآوری فعالیت می‌کند، گزارشی از آخرین وضعیت این اکوسیستم بفرمایید.
صدری‌مهر: طی دو دهه گذشته شاهد توسعه کمی و پرشتاب زیرساخت‌های نوآوری در کشور بودیم که در این سال‌ها، پارک‌های علم و فناوری توسعه خوبی داشتند به‌طوری‌که نزدیک به ۱۰۰ پارک علم و فناوری در کشور در حال فعالیت هستند.
همچنین تعداد بالایی شتابدهنده و مراکز نوآوری در دانشگاه و پارک‌های علم و فناوری و صنعت فعال شده‌اند. فضای کار اشتراکی در حوزه نوآوری در حال توسعه است و این فضا‌ها میزبان فریلنسر‌ها هستند که بسیاری از آنها در حوزه که در حوزه IT برنامه‌نویسی می‌کنند و استارت‌آپ‌هایی را شکل می‌دهند. ازلحاظ کمی طی ۲۰ سال گذشته رشد جدی داشته‌ایم.
بیش از 2 هزار زیرساخت فناوری در کشور داریم که عدد بالا و چشمگیری است. امروز زمان این است که به این حجم از زیرساخت‌هایی که ایجاد شده عمق دهیم. این عمق دادن کار جدی ما در دوره جدید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری است.
*از چه زمانی ماموریت جدید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به تمرکز روی زیرساخت‌های فناوری و نوآوری بیشتر شده است؟
صدری‌مهر: به نظر می‌رسد این عمق دادن با قانون جهش تولید دانش‌بنیان شروع شده است. این قانون پیش‌بینی‌هایی برای تعمیق و رسوخ فناوری در کشور شده که نمونه‌های آن در بسیاری از کشورهای دنیا بی‌نظیر است.
* قانون جهش تولید دانش‌بنیان توانسته به چه صورت زیرساخت‌هایی برای اکوسیستم فناوری فراهم کند؟
صدری‌مهر: وقتی قوانین را با کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم قانون جهش یک قانون فوق‌العاده است.بر اساس این قانون قرار است فضا‌هایی که در استانها بلااستفاده بوده را برای فناوری استفاده کنند. این اتفاق مهمی است؛ زیرا به صنایع اجازه می‌دهد از مالیات آینده‌شان برای تحقیق و توسعه هزینه کنند. شاید در نگاه اول، هزینه در تحقیق و توسعه «هزینه کردن» باشد، اما این هزینه عین «درآمد» است چراکه تولید توسعه و محصولات و بازار‌های جدید در اختیار گرفته می‌شود. اینها زیرساخت‌هایی هستند که قانون جهش در اختیار ما گذاشته است.
*مدت زمان کوتاهی است که تعاریف یا معیار‌های تایید زیرساخت‌های زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور تغییر کرده؛ درباره این تغییرات توضیحاتی بفرمایید.
صدری‌مهر: سعی کرده‌ایم همه این مفاهیم را بازتعریف و شفاف کنیم. به عنوان مثال یک مجموعه به چه دلیل شتابدهنده می‌شود؟؛ اگر ایجاد می‌شود عرضه‌محور و تکنولوژی پوش باشد. این شتابدهنده باید فناوری را با ریسک و قبول مخاطرات ایجاد کند و بعد از آن به دنبال بازار باشد.
این موارد نیز در مورد مراکز نوآوری صدق می‌کند. تقاضایی وجود دارد. اگر پارک است تقاضا در استانی وجود دارد، اگر دانشگاه است ظرفیت نیروی انسانی و هیئت‌علمی و تحصیلات تکمیلی و آزمایشگاه و کارگاه را در نظر می‌گیرد.
اگر سازمان دولتی است نیاز‌های سازمان را در نظر می‌گیرد. اگر صنعت است نیاز‌های صنعت را در نظر می‌گیرد. بر اساس آن مرکز نوآوری ایجاد می‌کند تا به آن نیاز‌ها پاسخ دهد و کاملاً بر اساس تقاضاست. کارخانه‌های نوآوری نیز فضای عرضه محوری را ایجاد کنند.
در واقع توانستیم چنین ادبیاتی را ساماندهی کنیم.
*آیا این تغییر مفاهیم از کشور موفق خاصی الگوبرداری شده است؟
صدری‌مهر: خیر. بعد از دو دهه فعالیت فناوری در کشورمان دارای تجربه‌های خوبی هستیم که استفاده از آن تجربیات ما را به مدل مناسب خودمان می‌رساند. کار خوبی که انجام دادیم ابتدا تجربه نگاری جدی داشتیم که آنها را ثبت و ضبط کردیم. استفاده از تجربیات افراد قدیمی اکوسیستم (یا به شوخی «دایناسور‌های اکوسیستم») اتفاق مهمی بود که رخ داد و نظر متخصصانی که نسل اول مراکز فناوری را ایجاد و مدیریت کرده بودند و تجربیات فوق‌العاده‌ای داشتند را در این تغییرات وارد کردیم.
تجربه نگاری، اصلی‌ترین کار ما بود؛ در کنار آن مدل‌های دنیا و اکوسیستم‌های موفق را هم ریسرچ و بررسی کردیم، اما شاکله اصلی تجربیات اکوسیستم خودمان بعد از دو دهه بود که بازتعریف شد.
*آیا تاکنون این زیرساخت‌ها به عنوان مثال مراکز نوآوری بر اساس نیاز کشور مانند حوزه‌های برق، صنایع غذایی و... راه اندازی شده است؟
صدری‌مهر: مراکز نوآوری کاملاً بر اساس آمایش نیاز‌ها و فرصت‌ها شکل می‌گیرند. زمانی که می‌گوییم بر اساس نیاز سراغ المان‌های تقاضامحور می‌رویم یعنی مراکز نوآوری می توانند این کار را انجام دهند.
با چند استان قرارداد برش استانی امضا کرده‌ایم که تمام امکاناتمان را در اختیار استاندار قرار می‌دهیم؛ بنابراین مراکز نوآوری را به‌عنوان المان‌های زیرساختی تقاضامحور کاملاً با نیاز‌های کشور طراحی کرده‌ایم.
*با توجه به اینکه به ساماندهی شتاب‌دهنده‌ها ورود کردید، بفرمایید سقف و کف حمایت از آنها به چه صورت است؟
صدری‌مهر: در این دوره حمایت‌ها را ساماندهی کردیم؛ از تعداد بالای شتابدهنده به تعداد کم رسیدیم ولی دارای گواهی صلاحیت.
پیش‌ازاین ۵۰۰ قرارداد شتاب‌دهی در کشور منعقد شد. ما این را کاهش دادیم و به مجموعه‌هایی که کارشان موفق بودند، گواهی صلاحیت دادیم. از مجموعه‌های دیگر خواستیم با مجموعه‌های دارای گواهی صلاحیت کار کنند تا بتوانند به بلوغ خودشان در کیفیت برسند تا آنها هم به جمع گواهی صلاحیت‌دار‌ها اضافه شوند.
*با چه هدفی گواهی صلاحیت به شتاب‌دهنده‌ها اعطا می‌شود؟
صدری‌مهر: اعطای گواهی صلاحیت یک حمایت هدفمند از شتاب‌دهنده‌ها بود؛ درواقع نوعی توزیع حمایت در تعدادی مجموعه که تخصص‌ها تجمیع شود و بتوانند اکوسیستم را فعال کنند.
همچنین این باعث می‌شد که زیرمجموعه شتاب‌دهنده‌ها، شتاب‌دهنده‌های دیگر بیایند و با آنها همکاری کنند؛ به این واسطه استارت‌آپ‌های دیگر نیز مورد حمایت قرار می‌گیرند.
در این صورت امکاناتمان را در نقاطی که سریع‌تر به ثمر می‌رسد متمرکز می‌کنیم. قبلاً سیاست این بود که هر شتاب‌دهنده‌ای می‌آمد می‌توانست حمایت‌هایی تا سقف یک میلیارد تومان از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری دریافت کند. اما اکنون به شتاب‌دهنده‌هایی که منتور خوبی دارند گواهی صلاحیت اعطا می‌کنیم تا یک طرح را با سرعت بالایی به نتیجه برساند.
*آقای دکتر درباره ارائه تسهیلات به شتاب‌دهنده‌ها توضیحاتی ارائه کردید؛ حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از شتاب‌دهنده‌ها به غیر از تسهیلات چیست؟
صدری‌مهر: با شتاب‌دهنده‌هایی که صاحب گواهی صلاحیت هستند همکاری جدی داریم. برگزاری رویداد، ثبت پتنت و مالکیت معنوی، تسهیلات در گردش، تأمین تجهیزات و ماشین آلات، حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و ... از جمله خدماتی است که از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری به شتاب‌دهنده‌ها اعطا می‌شود.
*سقف حمایت‌ها از شتاب‌دهنده‌ها چه میزان است؟
صدری‌مهر: این بسته حمایت بالای ۱۵ میلیارد تومان است، اما کاملاً بر اساس نیاز آن شتابدهنده است و قاعده نیست اگر دو استارت‌آپ داشته باشد این میزان و اگر سه استارت‌آپ دارد میزان دیگری تعلق می‌گیرد.
بعضی از انواع حمایت‌ها مانند هم‌سرمایه‌گذاری‌ها بر اساس طرح‌ها گسترش پیدا می‌کند بنابراین نمی‌توان سقف خاصی را تعیین کرد. امروز با اطمینان می‌گویم در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری پول‌های بلاعوض یک مرحله‌ای بسیار کم شده و همه پول‌هایمان در قالب پول هوشمند و اهرم شده است. برای اینکه از پروژه‌ای حمایت کنیم از یک بسته مالی در قالب تسهیلات بلاعوض، تسهیلات با بهره پایین، اعتبارات مالیاتی و ... بهره می‌گیریم. با مجموعه اینهاست که می‌توان باعث وقوع اتفاقی در فناوری کشور شد.
*شاخص‌های اعطای گواهی صلاحیت به شتاب‌دهنده‌ها چیست؟
صدری‌مهر: حدود ۴۰ شاخصه برای اعطای گواهی صلاحیت به شتاب‌دهنده‌ها داریم. در تیم راهبری شتابدهنده منتور‌های فنی و کسب‌وکار بحث جدی داریم. اینکه کادر اجرایی شتابدهنده چقدر به این فرآیند و حوزه تسلط دارد مهم است. وقتی جوانی به یک شتابدهنده ورود می‌کند با اولین کسی که مواجه می‌شود، احتمالا مسئول دفتر یا کارشناس است که این مانع جذب افراد به این اکوسیستم می‌شود.
غیر از کادر اجرایی، قابلیت شبکه‌سازی و قدرت تعاملی برایمان مهم است. موضوعی که شتابدهنده کار می‌کند چقدر با بزرگان این حوزه در کشور یا منطقه در ارتباط است.
اینکه یک شتابدهنده چقدر فرآیند شتاب‌دهی را در گذشته درست انجام داده و بلد بوده و چه میزان توان سرمایه‌گذاری دارد مهم است یا صرفا می‌خواهد از برخی حمایت استفاده کند یا خودش کسب‌وکاری و سرمایه‌ای برایش در نظر دارد؛ مهم است. ما سرمایه را اهرم و کمک می‌کنیم.
زیرساخت‌های نرم شتابدهنده مهم است؛ شکار یک ایده، مکانیسم ارزیابی و ... از اقدامات مهم این شتاب‌دهنده‌ها است که مد نظر ماست. این نشان می‌دهد کسب‌وکار یک شتابدهنده چقدر واقعی و درست است. المان‌های دیگر مانند زیرساخت‌های سخت و فضا وجود دارد.
همه این موارد ذکر شد، اما مهم‌تر از همه کادر اجرایی است که امتیاز بالایی دارد، منتور‌ها و قدرت شبکه‌سازی و قدرت‌های تعاملی مواردی است که یک شتابدهنده باید داشته باشد، در بقیه موارد می‌توانیم کمک کنیم، اما اینها اصالتا با خودش داشته باشد.
*فحوای کلام شما به شبکه‌سازی اشاره دارد؟
صدری‌مهر: باید بتوانیم در کشور شبکه درست کنیم که هر کسی بتواند زیرمجموعه‌اش را کمک کند. باید پارک‌ها را توانمند کنیم تا بتوانند مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها را حمایت کنند. باید شتاب‌دهنده‌ها را حمایت کنیم تا بتواند استارت‌آپ‌ها را حمایت کند. مگر ستاد معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری چقدر است و چند نفر هستند؟. اکنون ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان و بیش از این استارت‌آپ داریم که باید بتوانیم به این واسطه شبکه‌هایی در حوزه‌های تخصصی ایجاد کنیم.
*یعنی شتاب‌دهنده‌ها استارت‌آپ‌ها را تقویت می‌کنند؟
صدری‌مهر: راه این است که شتاب‌دهنده‌ها را تقویت کنیم و استارت‌آپ‌ها را شتاب‌دهنده‌ها تقویت کنند. زمانی که برای راهنمایی مسیر، فقط آدرس را نشان می‌دهید، یک زمان باید دست فرد را گرفت و به آن آدرس برد. کار شتابدهنده با یک استارت‌آپ این است که دستش را بگیرد و به موفقیت برساند. همانند یک نوزاد، با آن ۹ ماه، یک سال و نیم زندگی کند. کمک کند تیم تشکیل دهد و ایده شکل بگیرد. کمک کند جذب سرمایه اولیه داشته باشد و کنارش مشاور و منتور بگذارد. کمک کند ایده نهایی‌اش را بشناسد و بازار را بشناسد. اینها از جنس بخشنامه صادر کردن و کتاب نوشتن و سخنرانی کردن نیست، از جنس این است که دست استارت‌آپ را بگیرد و به نتیجه برساند. برای همین سیاست ما این است که شتاب‌دهنده‌ها را تقویت کنیم تا شتاب‌دهنده‌ها سراغ استارت‌آپ‌ها بروند.
ادامه دارد...
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانش‌بنیان‌ها ۹۳؛
چگونه بهره‌وری را در تیم استارت‌آپی افزایش دهیم؟
برای نخستینبار بومی‌سازی شد؛
طراحی و ساخت برجهای تقطیر توسط یک شرکت دانش‌بنیان
امسال چه فناوری‌هایی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
