بازآفرینی شهری فرآیندی برای خلق فضا‌های جدید

گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ بازآفرینی شهری گامی فراتر از مقاصد، آرزو‌ها و دستاورد‌های «نوسازی شهری»، «توسعه‌ی شهری» و «باز زنده‌سازی شهری» است؛ فراتر از نوسازی شهری که از آن به عنوان فرآیند تغییرات کالبدی بنیادین نام می‌برند و فراتر از توسعه‌ی شهری که دارای اهداف کلی و به طور کامل تعریف نشده است؛ و همین‌طور فراتر از باز زنده‌سازی که با وجود اشاره‌اش مبنی بر لزوم انجام اقدامات، در تعیین یک روش برای دست‌یابی به آن ناتوان می‌ماند.

* بازآفرینی شهری فرآیندی برای خلق فضاهای جدید 

بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی‌های اصلی فضایی (کالبدی و فعالیتی) منجر می‌شود. در این اقدام، فضای شهری جدیدی حادث می‌شود که ضمن شباهت‌های اساسی با فضای شهری قدیم، تفاوت‌های ماهوی و معنایی را با فضای قدیم به نمایش می‌گذارند. به عبارت دیگر بازآفرینی شهری نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری است که در نهایت به پیشرفت پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید.    

درواقع بازآفرینی شهری پرداختن به یک مسئله شهری است که نیازمند ساختاربندی صحیح می‌باشد و با برخورد آنی، کارآمد نخواهد بود. همچنین بازآفرینی باید تقویت هویت‌اجتماعی را نیز در پی داشته باشد تا به این ترتیب از تنش‌های اجتماعی کاسته شود.

همانطور که گفتمان جهانی، بازآفرینی را نوعی درگردیسی در مواجهه با یک مسئله شهری می‌داند که به گونه‌ای متفاوت باید آن را حل کرد. در این میان نیز درخصوص تجمیع پلاک‌های فرسوده به عنوان جهاد اصلی در حوزه بازآفرینی شهری، تسهیلگران و حلقه‌های میانی باید بتوانند با ابتکار و خلاقیت، ساکنان بنا‌های فرسوده را متقاعد کنند که بزرگترین تصمیم زندگی خود را بگیرند و از بنا‌های لرزان و ناپایدار خارج شوند و زمینه مشارکت آنان را با سازندگان، سرمایه‌گذاران و توسعه‌گران فراهم کنند.

در این راستا دولت و شهرداری‌ها در حوزه بازآفرینی شهری نقش تسهیلگری و حمایتی دارند و با توجه به اینکه میدان کار در دست بخش خصوصی و مالکیت از آن مردم است، راهبرد‌ها باید بسمت مردمی‌سازی با تدوین بسته تشویقی موثر باشد؛ بنابراین شتاب‌بخشی و جهش در نوسازی بنا‌های ناپایدار زمانی اتفاق می‌افتد که مردم از حق و حقوق خود، نسبت به نوسازی ملک‌شان آگاهی کامل پیدا کنند.

* ویژگی‌های مناطق نیازمند بازآفرینی شهری    

مناطق نیازمند احیا، بهسازی و نوسازی اغلب محدوده‌هایی هستند که در آن‌ها:  

•  درآمد سرانه‌ ساکنان کمتر از میانگین شهر و نرخ بیکاری بالاتر از آن است.   
•  واحد‌های مسکونی کم‌دوام و تراکم نفر در واحد مسکونی بالاتر از میانگین شهری است و دچار مشکلات محیط زیستی بسیار هستند.    
• میزان برخورداری و دسترسی ساکنان به خدمات شهری و وضعیت زیرساخت‌های شهری نامناسب است.
•  بالا بودن ناهنجاری‌های اجتماعی و زمینة بروز آن نسبت به میانگین شهری مشهود است.     
•  هویت تاریخی و فرهنگی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و شأن و منزلت اجتماعی در این نواحی کاهش یافته و این مسئله منجر به جایگزینی سایر اقشار شده است.

* جمع‌بندی/ بازآفرینی پایدار  

رویکرد‌های مرمت و بهسازی شهری در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی، باز زنده‌سازی، نوسازی و توسعه مجدد به «بازآفرینی» تکامل یافته و در این مسیر از حوزه توجه صرف به کالبد بر تأکید بر ملاحظه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز گذری داشته است.

در این راستا رویکرد بازآفرینی پایدار یکی از جدیدترین رویکرد‌های پذیرفته شده جهانی در مواجهه با بافت‌های فرسوده است؛ بافت قدیمی شهر‌ها به واسطه قدمت تاریخی و وجود عناصر باارزش تاریخی، موقعیت مناسب ارتباطی، دربرگیری بازار اصلی شهر و قلب تپنده اقتصادی آن دارای ارزش و جایگاه منحصر به فردی در ساختار فضایی و کارکردی شهر است.

این بافت‌ها با مشکلات و موانع ساختاری و عملکردی خاصی در ابعاد مختلف مواجه هستند، طرح‌های بازآفرینی شهری قابلیت استفاده از پتانسیل‌های موجود در مناطق فرسوده را دارند، بنابراین سعی می‌کنند تا با بهره‌گیری از مشارکت گسترده عمومی با صرف کمترین بودجه، حیات اجتماعی و رونق اقتصادی را به بافت بازگردانند.