از زنده‌یاد آشتیانی و علی پروین تا بهتاش فریبا و خداداد عزیزی؛ کدام ستاره‌های ایرانی بهترین بازیکنان جام ملت‌ها شدند؟

به گزارش خبرنگار گروه ورزش خبرگزاری علم و فناوری آنا، هجدهمین دوره رقابت‌های جام ملت‌های آسیا از جمعه ۲۲ دی ماه (فردا) شروع خواهد شد و با حضور ۲۴ تیم به مدت ۲۹ روز در قطر ادامه خواهد یافت تا قهرمانش را معرفی کند.

این رویداد در حالی انجام می‌شود که خانواده گسترده فوتبال ایران از سال ۱۹۷۶ میلادی همچنان در حسرت کسب مقام نخست بازی‌ها مانده است.

بعد از آنکه تیم ملی ایران تحت هدایت زنده یاد محمود بیاتی (۱۹۶۸)، مرحوم محمد رنجبر (۱۹۷۲) و حشمت مهاجرانی (۱۹۷۶) در سه دوره متوالی این بازی‌ها، فاتح جام شد و بر فوتبال قاره کهن «آقایی» کرد، در چند دهه اخیر با وجود در اختیارداشتن بازیکنانی ممتاز و حتی درخشش بسیار، قادر نشد آن قهرمانی‌ها را تکرارکند.

در همه این سال‌های بی‌شمار، تیم ملی البته که گرفتار مشکلات و چالش‌های مثل جنگ تحمیلی  و عواقب ناشی از آن نظیر کمبود بازی‌های تدارکاتی و بودجه اندک نیز شد. حتی در دوره‌های هم از نظر مالی در شرایط مطلوب بود، اما در همه حال امکان دست یابی به مدال طلای پیکار‌ها را به دست نیاورد.

با این حال همانگونه که گفته شد، در بدترین حالت هم تیم ملی ایران با بازیکنان بااستعداد فراوانش، حرف‌ها برای گفتن داشت تا جایی که همه کارشناسان قاره باور به قهرمانی تیم کشورمان داشتند.

«یوز‌های ایرانی» در همه این سال‌ها برای رسیدن به ایستگاه نهایی جام و قرارگرفتن در پله نخست تلاش خود را کردند. اگر چه دست آن‌ها از جام کوتاه ماند، اما در دوره‌های حتی بهترین بازیکن جام را به همه معرفی کردند.

البته قبل از هرچیزی باید عنوان کرد انتخاب بهترین بازیکن جام تا سال ۱۹۷۲ انجام نمی‌شد. حتی بعد هم که این انتخابات انجام گرفت و به شکل امروزی نبود.

در این گزارش به جام ملت‌ها از این منظر نگاه می‌کنیم و ابتدا به بررسی دوره‌های سخت و طولانی اخیر می‌پردازیم که با وجود قهرمان نشدن تیم کشورمان، بازیکنی از ایران عنوان بهترین بازیکن جام را به خود اختصاص داد. سپس در دوره‌های هم که مصادف با قهرمانی‌های ایران شد و این گزینش انجام گرفت، نگاه می‌کنیم.

بهتاش فریبا، اولین بازیکنی که در یک مسابقه ۴ گل زد

تیم ملی فوتبال ایران بعد از پشت سرگذاشتن سه دوره طلایی ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ در سال ۱۹۸۰ و رقابت‌های که در کویت برگزارشد، به عنوان مدافع قهرمانی وارد شد.

در آن رقابت‌ها تیم ملی ایران توسط حسن حبیبی هدایت می‌شد. اگر چه تیم با تدارک کافی راهی بازی‌ها نشد، اما بضاعت تیم ملی انقدر بالا بود که حتی می‌توانست در همان حال نیز به چهارمین مقام قهرمانی خود برسد.

اما در ابتدای جام، جنگ تحمیلی عراق شروع شد که همین امر از نظر روحی به اعضای تیم ملی لطمه زد. زیرا در شرایطی که امکاناتی فناوری امروزه برای ایجاد تماس اعضای تیم با خانواده خود برخلاف امروز، مهیا نبود، کل تیم نگران بمباران‌های شهر‌های ایران بودند.

در پایان آن مسابقات تیم ملی به مقام سوم رسید، اما بهترین بازیکن جام یک ایرانی معرفی شد: بهتاش فریبا، اسطوره فوتبال ایران و باشگاه استقلال، با عملکردی ممتاز در جمع سفیدپوشان کشورمان، در کنار کسب جایزه بهترین گلزن بازی‌ها (با ۷ گل زده)، جایزه بهترین بازیکن کل رقابت‌ها را نیز به خود اختصاص داد.

در آن پیکار‌ها که با ۱۰ تیم در دو گروه ۵ تیمی در کویت انجام شد، بهتاش فریبا در نقش مهاجم هدف درخشید. سایت کنفدراسیون فوتبال آسیا در صفحه خود در شبکه اجتماعی توییتر سابق (ایکس کنونی) نوشت: در سال ۱۹۸۰ و رقابت‌های کویت، بهتاش فریبا از تیم استقلال، برای اولین بار در تاریخ جام ملت‌ها بازیکنی شد که ۴ گل در یک مسابقه (پوکر) زده است. این اتفاق در بازی منجر به برد ۷ بر صفر مقابل بنگلادش رخ داد.

بهتاش فریبا از نگاه یک رسانه

پرتال اسکور در مورد اسطوره ایرانی می‌نویسد: فریبا که بهترین بازیکن جام ملت‌های ۱۹۸۰ شد، فعالیت حرفه‌ای‌اش را در رده‌های سنی نونهالان با تیم البرز آغازکرد. بعد به باشگاه راه آهن رفت. سپس برای دو فصل در تیم پاس تهران حضور یافت تا این که عاقبت به استقلال پیوست. در این تیم او ۹ سال کارکرد و یکی از پرافتخارترین اسطوره‌های تیم آبی پایتخت ایران شد تا این که سرانجام اعلام بازنشستگی کرد. او با تیم ملی ایران در ۱۶ بازی حضور یافت و ۱۲ گل به ثمررساند. یکی از به یادماندنی‌ترین گل هایش در آخرین بازی تیم ملی ایران در راه مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۸ به کویت در برد ۲ بر یک به ثمررساند.

این رسانه افزود: در نقش یک نوک حمله کاملا حرفه‌ای، فریبا به بهترین شکل، برای خود در محوطه جریمه حریفان موقعیت ایجاد می‌کرد. بیشتر گل‌های که می‌زد، ناشی از تلاش مستمر و پیگیری‌های زیادش در «باکس» حریف بود. او به این ترتیب خودش را با قدرت به هر خط دفاعی تحمیل می‌کرد.

خداداد عزیزی

در رقابت‌های جام ملت‌های آسیا ۱۹۹۶ نیز تیم ملی ایران با در اختیارداشتن جمعی از ستارگان برتر تاریخش به جای کسب مقام قهرمانی، به مقام سومی بازی‌ها بسنده کرد. در پایان آن رقابت‌ها که در کشور امارات برگزارشد، بهترین بازیکن جام یک ایرانی شد:خداداد عزیزی، مهاجم تکنیکی آن روز‌های تیم ملی با درخشش بسیارش، عنوان بهترین بازیکن جام را به خود اختصاص داد. در رقابت‌های که نسخه یازدهم پیکار‌ها با حضور ۱۲ تیم در ۳ گروه در امارات بود، مهاجم مشهدی بهترین ستاره جام شد.

پرتال اسکور درباره‌اش می‌نویسد: خداداد را باید یکی از مطرح‌ترین بازیکنان تاریخ فوتبال آسیا دانست که کار‌های بزرگ برای تیم ملی کشورش انجام د اد. او در  سال ۱۹۷۱ در مشهد، شهر هزاره ایران به دنیا آمد. وی از سال ۱۹۹۲ کارش را تیم ملی آغاز کرد و در جام ملت‌های ۱۹۹۶ به شهرت رسید. او در مشهد الفبای فوتبال را با ابومسلم آغازکرد و در سال ۱۹۹۳ به تیم فتح تهران  پیوست. سپس به تیم بهمن رفت.

این رسانه افزود: او از تکنیکی ناب برخورد بود که هم می‌توانست در نفش مهاجم ۹ کاذب و حتی واقعی بازی کند. وی در ۸۶ بازی ملی که پیراهن تیم کشورش را به تن کرد، موفق شد بیست و سه گل بزند و شش پاس گل دهد. او همچنین نقش مهمی در راهیابی تیم کشورش به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه داشت. چرا که گل دوم ایران را در تساوی ۲ بر ۲ و منجر به صعود برابر استرالیا را در ملبورن زد و از آن به بعد به «غزال تیز پای» ایران معروف شد.

سایت فیفا هم در صفحه خود در شبکه ایکس چند سال قبل به این موضوع اشاره کرد و نوشت عزیزی با آن گلش، به یاد ماندنی‌ترین گل تاریخ تیم ملی ایران را به ثمر رساند.

انتخاب یک ایرانی در سال‌های طلایی ایران

همچنانکه در ابتدای این گزارش عنوان شد، انتخاب مرد برتر جام ملت‌ها تا سال ۱۹۷۲ مرسوم نبود. بعد هم که این گزینش انجام گرفت در آن دوره و سال ۱۹۷۶ تحت عنوان «باارزش‌ترین بازیکن جام» صورت گرفت.  در پیکار‌های ۱۹۷۲ که در تایلند انجام گرفت و ایران در فینال ۲ بر یک با گل‌های علی جباری و حسین کلانی کره جنوبی را  شکست داد، دومین قهرمانی تاریخ تیم کشورمان در این پیکار‌ها ثبت شد.

در آن بازی‌ها زنده‌یاد ابراهیم آشتیانی، مدافع راست سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۶ تیم‌های شاهین، پیکان و پرسپولیس آنقدر خوب در مسابقات بازی کرد که به عنوان بازیکن برتر جام گزینش شد. وی در سال‌های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۴ موفق شد ۳۵ مرتبه پیراهن تیم ملی ایران را به تن کند و یک گل ملی به نام خود ثبت کند. این چهره متولد ۱۰ آذر ۱۳۵ در تهران بود. در رشته کارشناسی ارشد تربیت بدنی تحصیل عالیکه کرد و حتی در دانشگاه تدریس داشت. وی که در اواخر عمر درگیر بیماری قلبی بود، روز سه شنبه ۲  آبان ۱۳۹۶ دار فانی را وداع گفت و به دیار باقی شتافت.

عنوانی برای علی پروین

در رقابت‌های جام ملت‌های ۱۹۷۶ عنوان بهترین بازیکن جام که همچنان تحت عنوان «با ارزش‌ترین بازیکن تورنمنت» انجام می‌گرفت و ایران برای سومین مرتبه پیاپی قهرمان بازی‌ها شد، به علی پروین رسید. وی که در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین کاپیتان تیم ملی کشورمان بود، سال‌ها در نقش هافبک راستی سریع و تکنیکی درخشید. او در سال ۱۹۵۶ فوتبالش را با تیم کیان آغاز کرد. بعد راهی پیکان شد. آنگاه به پرسپولیس پیوست و بیشتر دوران فوتبالش را در خدمت سرخپوشان پایتخت بود. پیشکسوت ۷۷ ساله فوتبال کشورمان که اسطوره پرسپولیس نیز به حساب می‌آید، در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ موفق به انجام ۷۶ بازی برای تیم ملی کشورمان شد که ۱۳ گل زد.

یکی از مهم‌ترین گل‌های که این چهره به ثمر رساند، در فینال جام ۷۶ بود. زمانی که وی دروازه کویت تحت هدایت ماریو زاگالو برزیلی را  روی یک ضربه ازاد فروریخت. با همان گل ایران توانست فاتح بازی‌ها شود و پروین نیز به عنوان با ارزش‌ترین بازیکن جام انتخاب شد.

بهترین‌های های تمام ادوار

فهرست بهترین بازیکنان دوره‌های مختلف جام ملت‌ها به این شرح است:

-۱۹۷۲:زنده یاد ابراهیم آشتیانی (ایران)

-۱۹۷۶:علی پروین (ایران)

-۱۹۸۰:بهتاش فریبا (ایران)

-۱۹۸۴:ژیا جی کوان (چین)

-۱۹۸۸:کیم جوسونگ (کره جنوبی)

-۱۹۹۲:کازو یوشی میورا (ژاپن)

-۱۹۹۶:خداداد عزیزی (ایران) یازدهمین دوره

-۲۰۰۰:هیروشی نانامی (ژاپن)

-۲۰۰۴:شونسکه ناکامورا (ژاپن)

-۲۰۰۷:یونس محمود (عراق)

-۲۰۱۱:کیسوکه هوندا (ژاپن)

-۲۰۱۵:ماسیمو لونگو (استرالیا)

-۲۰۱۹:المعز علی (قطر)