موانع حضور دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد/ از منافع رانت‌ها تا چالش‌های کسب‌وکار

فرشید شکرخدایی درباره دلایل عدم بهره‌گیری اقتصاد از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: منافع حاصل از رانت یا قیمت‌گذاری، بسیار بیشتر از بهره‌وری و نوآوری است. به طور مثال اگر فشاری که برای افزایش تعرفه واردات یک کالا وجود دارد به ثمر بنشیند، صد‌ها برابر برای بنگاهی که به دنبال سود بیشتر است، مفیدتر خواهد بود.

منافع حاصل از رانت‌هایی مانند نرخ ارز و قیمت‌گذاری دستوری از نوآوری بیشتر است

وی تأکید کرد:‌ تا وقتی که رانت‌هایی مانند نرخ ارز یا قیمت‌گذاری دستوری هم در ماده اولیه و هم در محصول نهایی وجود دارد، منافع حاصل از آن‌ها صد‌ها برابر بزرگتر از حوزه نوآوری و بهره‌وری است.

شکرخدایی خاطرنشان کرد: خروجی شرکت‌های دانش‌بنیان افزایش نوآوری و بهره‌وری است. دانش به کار گرفته می‌شود تا نوآوری در فرآیند یا محصول ایجاد شود؛ بنابراین در وضعیت کنونی که منافع رانت‌ها از جمله ارز، دسترسی به اطلاعات پیش از بقیه در کنار قیمت‌گذاری دستوری -که سم مهلکی برای نوآوری و بهره‌وری است -موجب شده تا کشور نتواند از مواهب حضور دانش‌بنیان‌ها در بسیاری از بخش‌های اقتصادی بهره بگیرد.

وی اضافه کرد: بنگاه‌ها، تشکل‌ها یا برخی سندیکا‌ها ممکن است از طریق برخی سیاست‌ها مانند فشار برای اعمال تعرفه بالاتر واردات منافع بیشتری از نوآوری و بهره‌وری به دست آورند به همین دلیل تلاشی برای بهره‌ورترشدن انجام نمی‌دهند.

شکرخدایی خاطرنشان کرد: تا زمانی که نرخ ارز واقعی نشده و قیمت‌گذاری دستوری حذف نشود، شرایط کنونی باقی خواهد بود. به غیر از کالا‌های اساسی مانند نان و روغن و چند قلم دیگر دولت باید تلاش کند تا حضور خود را در عرصه تولید و عرضه آن‌ کالا‌ها کم کند و شرایط قیمت گذاری واقعی را فراهم آورد.

نوآوری حق انتخاب مشتریان را افزایش می‌دهد

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان منجر به آن خواهد شد که مصرف‌کننده حق انتخاب بیشتری داشته باشد. حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد منجر به رقابت می‌شود و در شرایط رقابت است که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند بهره‌وری را برای بنگاه‌ها به ارمغان آورند.

وی در پاسخ به این پرسش که خلأ ارتباط میان دانش‌بنیا‌ن‌ها و صنایع می‌تواند به‌عنوان عاملی در مورد عدم استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح باشد، اظهار کرد: به این موضوع باور ندارم و در عصر ارتباطات و وجود شبکه‌های اجتماعی قوی نمی‌توان گفت که امکان دسترسی وجود ندارد. بسیاری از صنایع و تشکل‌ها، سایت‌ها و شبکه‌های آنلاین دارند و بعید است که ایده یا محصول دانش‌بنیانی امکان دسترسی به بازار را نداشته باشد و به نظر می‌رسد بیشتر انگیزه‌های تولید وجود ندارد.

صنایع انگیزه‌ای برای تغییرات بر مبنای فناوری و نوآوری دانش‌بنیان‌ها ندارند

شکرخدایی عنوان کرد: انگیزه لازم برای بهره‌وری و استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان وجود ندارد، چون وقتی نرخ خوراک پتروشیمی تمام حاشیه سود را جابه‌جا می‌کند به همین دلیل بسیاری از صنایع انگیزه‌ای برای تغییرات بر مبنای فناوری و نوآوری‌هایی که دانش‌بنیان‌ها در اختیار قرار می‌دهند، ندارند.

وی خاطرنشان کرد: تقاضای نوآوری و فناوری باید افزایش یابد. لیست درخواست شرکت‌ها برای نوآوری در شرکت‌ها وجود دارند و در نمایشگاه‌هایی نیز که هر سال برگزار می‌شود امکان ارتباط میان شرکت‌های دانش‌بنیان و ارائه دهنده خدمات وجود دارد.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی ایران اشاره‌ای هم به موضوع خروج دانش‌بنیان‌ها کرد و افزود: موضوع خروج نیروی انسانی مطرح نیست و آنچه در حال وقوع است، فرار سرمایه‌های انسانی است که ناشی از کاهش امید به آینده اقتصادی به وجود آمده است.

شکرخدایی خاطرنشان کرد: سرعت پائین اینترنت و فیلترینگ آن‌ها ده‌ها هزار کسب وکار را با چالش مواجه کرده است. به عنوان یک فعال اکوسیستم نوآوری و کسی که شرکت دانش‌بنیان دارم، فکر می‌کنم فرار سرمایه‌های انسانی از کشور مالی نبوده و بخش عمده ناشی از نبود امید به آینده است و اگر فکری برای تسهیل فضای کسب و کار‌ها و در این میان دانش‌بنیان‌ها نشود، شرایط بدتری پیش‌رو خواهد بود.

وی عنوان کرد: این کشور برای همه مردم از گروه‌ها و طیف‌های مختلف است و هرکسی که شناسنامه ایرانی دارد متعلق به کشور است و اگرچه در بالادست نظام حرف‌هایی از این دست تقبیح می‌شود، اما تندور‌هایی در کشور وجود دارند که کشور را به خودی و غیرخودی تقسیم می‌کنند.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی خاطرنشان کرد: باید به صورت واقع‌بینانه‌تری به مشکلات جوانان کشور نگاه شود و موضوع خروج را تنها به موضوعات مالی نسبت نداد. مرکز افکارسنجی ریاست جمهوری باید گزارشی را به رئیس جمهوری ارائه دهد که نشان دهد این خروج ناشی از چه موضوعاتی است.