خسروپناه: بعد از آمایش سرزمینی برخی از دانشگاه‌ها تجمیع می‌شوند

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه صبح امروز در جمع امیران، سرداران و اساتید دانشگاه عالی دفاع ملی با بزرگداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه و تجلیل از شهید مفتح و شهدای غزه به‌ویژه شهدای اخیر نیروی انتظامی گفت: در موضوع حکمرانی پژوهشی، الگوی درست حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی است. در موضوع نظامی، شیوه حکمرانی مطلوب، حکمرانی هرمی است، در این شیوه فرمانده دستور می‌دهد و دیگران مجبور به اطاعت هستند، اگرچه فرمانده نیز در هنگام تصمیم‌گیری از نظریات نخبگان می‌تواند استفاده کند، اما در موضوع حکمرانی پژوهشی نمی‌توان الزام کرد که مثلاً ۱۰ نظریه علمی تولید شود، این شدنی نیست، شاید بتوان برای اساتید تعیین کرد که مثلاً ۳ مقاله علمی ارائه دهند و عدم ارائه به‌عنوان رکود علمی شناخته شود، ولی ارائه نظریه علمی و تولید حرف نو، نمی‌تواند دستوری باشد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: حکمرانی شبکه‌ای باید نخبگانی شود البته کار خیلی سختی است به هر حال اگرچه در دانشگاه عالی دفاع ملی، افراد غیرنظامی هم تحصیل می‌کنند، اما جمع قابل‌توجهی از دانشجویان، افراد نظامی هستند، جمع کردن بین حکمرانی هرمی و حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی، امری دشواری است، همین موضوع نیازمند الگویی است تا روش اجرایی آن مشخص شود، به هر حال این دانشگاه تاکنون خروجی‌های ارزشمندی داشته است که یکی از این دستاورد‌های مهم، مدرسه حکمرانی شهید بهشتی است که واقعاً از برکات این دانشگاه و آثار ارزنده این دانشگاه است، الحمدالله این مرکز آن‌چنان تأثیر داشته است که دانشگاه‌های مانند دانشگاه تهران که ۱۳۱۳ تأسیس شده است در حال استفاده از این دانشگاه، الگو می‌گیرند که این دستاورد نرم‌افزاری، بسیار بزرگی است که باید قدر و ارزش آن دانسته شود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه با اشاره به اینکه در موضوع حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی، در سه بعد سیاست‌گذاری، تنظیم گری و تصدی‌گری نیاز به الزاماتی داریم گفت: یکی از این الزامات، تدوین سیاست‌های پژوهشی کلان کشور است که این موضوع در قالب نقشه جامع علمی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین و ابلاغ شده است اگرچه با توجه به‌سرعت فراوان در تولید علم، باید هر ۵ سال، این سند بازنگری شود مثلاً در سند موجود، فناوری کوانتومی یا موضوع هوش مصنوعی دیده نشده است.

وی افزود: بازنگری و تدوین نسخه نقشه جامع علمی کشور نیز با توجه به تغییراتی که در دوره جدید فعالیت فرهنگستان علوم انجام شده است، به این فرهنگستان با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی واگذار شده که با نهایی شدن آن در چند ماه آینده، نیاز کشور به تدوین سیاست‌های کلان پژوهشی کشور برطرف می‌شود و این الزام تأمین می‌شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه بانک نیاز‌ها و نظام موضوعات پژوهشی الزام دوم برای ایجاد حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی است، گفت: هم اکنون مقالات علمی و پایان‌نامه‌ها متنوع در دانشگاهی مختلف کشور تدوین می‌شود، اما سؤال این است که این کار‌های پژوهشی، چه نیازی از نیاز‌های کشور را برطرف می‌کند؟ ممکن است این مقالات علمی در ارتقای اساتید مؤثر باشد، اما در ارتقای علمی کشور چه تأثیری دارد؟ البته برخی از مقالات کارآمد است و رشد‌های علمی صورت گرفته در زمینه‌های مختلف حاصل همین مقالات علمی است، اما نکته مهم این است که همه مقالات کشور باید کارآمد باشند طبیعی است که نمی‌توان استاد دانشگاه بدون کار پژوهشی و دانشگاهی و تولید علم را تصور کرد.

وی تصریح کرد: رکن دانشگاه پژوهش و تولید علم است و نگاه مقام معظم رهبری نیز انجام کار‌های پژوهشی و تدوین مقالات کارآمد در مراکز دانشگاهی است. البته برخی از مقالات در رشته‌های بنیادین هستند و پژوهش در این علوم بنیادین، مقدمه پژوهش‌های کاربردی در علوم کاربردی هستند. اگر در حوزه فیزیک کوانتوم کار نشود آیا می‌توان در حوزه فناوری کوانتوم مثلاً در حوزه بیولوژی کوانتومی، سنسور‌های کوانتومی یا کامپیوتر‌های کوانتومی کار کرد؟ روشن است که امکان ندارد. همان‌گونه که اگر در موضوعات فلسفی کار نشود بعد امکان پژوهش در فلسفه علم، فلسفه اخلاق یا فلسفه جامعه یا دیگر فلسفه‌های مضاف کار کرد و طبیعتاً بدون آن، در حوزه‌های علوم انسانی نظریه‌پردازی کنیم.

استاد خسروپناه گفت: نظریه شخصیت و نظریه هویت دقیقاً مبتنی بر نظریه‌های فلسفی است. به بیان دیگر تحقیقات بنیادین و تحقیقات کاربردی باید در یک منظومه‌ای از پژوهش قرار گیرند؛ بنابراین بانک نیاز‌ها و نظام موضوعات پژوهشی مورد نیاز است که این کار نیز در سامانه نظام ایده‌ها و نیاز‌ها که با نام مخفف ((نان)) شناخته می‌شود انجام شده است. این کار توسط موسسه ISC انجام شده و به حمدالله روزبه‌روز در حال توسعه است.

وی سامانه شناسایی نخبگان را نیاز سوم برای حرکت به سمت حکمرانی شبکه‌ای نخبگانی دانست و گفت: برای شناسایی برخی از نخبگان مثلاً در رشته‌های مانند کوانتوم، استان به استان مسافرت انجام شد تا نخبگان مرتبط شناسایی شوند و به میز کوانتوم در دبیرخانه شورا وصل شوند. اگر نظام شناسایی نخبگانی داشته باشیم، خیلی از کار‌ها با سرعت بیشتری انجام می‌شود. البته انجام این موضوع به موسسه ISC واگذار شده و این موسسه سامانه دانا مخفف درگاه آشنایی با نخبگان و آینده‌سازان است که در شیراز فعالیت خود را آغاز کرده است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، کاربست نیاز‌ها در کارآمدی اعضاء هیئت‌علمی و پژوهشگران را نیاز چهارم دانست و گفت: اگر نیاز‌ها نوشته است، اما صاحب‌نظران و نخبگان، برای رفع این نیاز‌ها اقدامی نکنند، صرفاً این نیاز‌ها نوشته می‌شود، اما نخبگان کار دیگری را انجام می‌دهند، این موضوعی زمانی انجام می‌شود که آیین‌نامه روزآمد ناظر به نیاز‌ها داشته باشیم، پس باید در آیین‌نامه ارتقای اساتید نیز اصلاحات جدی انجام شود، از تجربه‌ها برخی از دانشگاه‌ها نیز برای این موضوع استفاده شده است. دانشگاهی ارتش، سپاه و وزارت علوم پیشنهاد بسیار خوبی رسیده است که اصول حاکم بر آیین‌نامه ارتقا تدوین شده است که با نهایی شدن این آیین‌نامه، این الزام چهارم هم نهایی خواهد شد. موضوع آمایش سرزمینی و دانشگاه‌های مأموریت محور نیز الزام پنجم است که باید مورد توجه قرار گیرد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه با اشاره به اینکه الان دانشگاه‌ها، جامع محور هستند و در همه موضوعات علوم پایه، علوم مهندسی، علوم انسانی ورود می‌کنند، گفت: در این آمایش سرزمینی مأموریت اصلی دانشگاه‌ها مشخص می‌شود، برخی از این دانشگاه‌ها باید تجمیع بشوند، الان با دانشگاه‌های متکثّر با امکانات و ظرفیت‌های متکثّر مواجه هستیم که بسیار ضعیف عمل می‌کنند. این‌ها اگر تجمیع شوند قوی می‌شوند. گاهی در این موضوع مسئولان محلی مخالفت می‌کنند که این نیازمند عقلانیت است. دانشگاه‌ها باید تجمیع شوند و با توجه به آمایش سرزمینی، مأموریت محور شوند که این وظیفه به وزارت علوم سپرده شد تا انجام شود. البته همه این تغییرات، در نهایت برای تصویب به شورای عالی ارسال می‌شود.

وی اضافه کرد: الزام ششم که در حوزه تنظیم گری حکمرانی قابل توجه است تنظیم گری سازمان‌های اجرایی کشور با نهاد‌های آموزشی و پژوهشی کشور است، به‌عنوان نمونه وزارت کشاورزی یک موسسه پژوهشی به‌عنوان موسسه تحقیق، آموزش و توسعه کشاورزی با دو هزار هیئت‌علمی دارد و نیاز‌های پژوهشی وزارت خانه را انجام می‌دهد که انصافاً هم‌کاره‌ای مؤثری انجام داده‌اند، اما هم اکنون ما ده هزار هیئت‌علمی کشاورزی در کشور داریم که یا در دانشگاه‌ها دولتی یا آزاد یا در مراکز پژوهشی کشاورزی فعالیت می‌کنند و تقریباً هیچ نسبتی میان این فعالیت‌های علمی این هزاران نفر با نیاز‌های پژوهشی وزارت جهاد کشاورزی یا حتی زمین کشاورزی چیست؟ تنظیم گری در این زمینه وجود ندارد. البته این موضوع هم در دستور کار شورای عالی قرار گرفته تا تصمیم‌گیری نهایی شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی الزام هفتم را الزام نظریه‌پردازی دانست و گفت: تاکنون نزدیک به ۸ هزار کرسی نظریه‌پردازی ترویجی در کشور شکل گرفته است، اما تنها به حدود ۷۰ نظریه یا نوآوری منجر شده است، چه اشکالی وجود دارد که ما نظریه‌پرداز در کشور کم داریم؟ نظریه‌پردازی از طریق روش‌شناسی و شناخت فلسفه علم است. همه نظریه‌پردازان غربی، آشنایی با فلسفه علم داشته‌اند، اگرچه این بررسی کاملی در این زمینه صورت نگرفته، اما هنوز مورد نقضی پیدا نشده است. بعد از مشخص شدن مبانی نظریه، نوبت به استراتژی تحقیق و سپس روش تحقیق و سپس نوبت به تکنیک‌های تحقیق می‌رسد، اما آنچه الان در دانشگاه‌ها داریم، تکنیک‌های تحقیق است نه روش یا استراتژی تحقیق. چون فلسفیت نداریم، روش‌شناسی تحقیق هم نداریم. فعالیت‌های پژوهشی نیازمند کار فلسفی است.