۱۷ آذر در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۷ آذر برابر با ۸ دسامبر را ورق می‌زنیم.

جی‌پی‌اس

۸ دسامبر ۱۹۹۳ میلادی برابر با ۱۷ آذر ۱۳۷۲ خورشیدی، وزارت دفاع آمریکا سامانه موقعیت‌یاب جهانی را با دقت ۱۰۰ متر اختلاف فاصله و ۲۴ ماهواره برای استفاده غیرنظامیان آزاد اعلام کرد. این قابلیت از 27 آوریل 1995 با یک اعلامیه رسمی توسط ایالات متحده به مرحله عملیاتی رسید و فرماندهی نیروی هوایی آمریکا اعلام کرد که صورت فلکی ماهواره جی‌پی‌اس پس‌از آزمایش موفقیت‌آمیز برای عملکرد نظامی، شرایط لازم برای قابلیت عملیاتی کامل برای مصارف غیرنظامی را به‌دست آورده است. این سامانه ناوبری رادیویی مبتنی‌بر ماهواره در سراسر جهان، امروزه خدمات موقعیت‌یابی دقیق رمزگذاری‌شده را با دقت حداقل 22 متر اختلاف فاصله به کاربران مجاز ارائه می‌دهد.

عنصر ۱۱۱

۸ دسامبر ۱۹۹۴ میلادی برابر ۱۷ آذر ۱۳۷۳خورشیدی، فیزیکدانان «مرکز تحقیقات یون سنگین هلمهولتز» در دارمشتات آلمان عنصر جدیدی را باعنوان رونتگنیم با عدد اتمی ۱۱۱ ساختند. این دانشمندان با برخورددادن چند اتم نیکل به بیسموت، در یک شتاب‌دهنده خطی، سه اتم رونتگنیم به‌دست آوردند که هر سه رونتگنیم-۲۷۲ بودند. آیوپاک (اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی) در نوامبر سال ۲۰۰۴ نام این عنصر شیمیایی مصنوعی را انتخاب کرد و به افتخار فیزیکدان و برنده جایزه نوبل فیزیک، ویلهلم رونتگن (کاشف پرتو ایکس) نام‌گذاری کرد. رونتگنیم یک اتم فوق‌سنگین و در نتیجه بسیار ناپایدار است به‌گونه‌ای که پایدارترین ایزوتوپ آن که رونتگنیم-۲۸۶ نام دارد نیمه‌عمری بین ۱۰ تا ۱۱ دقیقه دارد.

ارنست اِنگل

۸ دسامبر ۱۸۹۶ میلادی برابر با ۱۷ آذر ۱۲۷۵ خورشیدی، ارنست اِنگل آماردان و اقتصاددان آلمانی درگذشت. او که بین سال‌های ۱۸۶۰ تا ۱۸۸۲رئیس اداره آمار پروس بود برای ارائه «منحنی انگل» یا  قانون انگل شهرت دارد. قانون انگل بیان می‌کند که نسبت هزینه‌های غذا با افزایش درآمد کاهش می‌یابد. قانون انگل به‌طور کلی درمورد کالاها  اعمال می‌شود و نشان می‌دهد تقاضا برای غذا، پوشاک و سرپناه- و برای اکثر محصولات تولیدی- با افزایش درآمد همگام نیست. به‌عبارتی، او معتقد بود وقتی درآمد بالا می‌رود، مردم هزینه خوراکی‌های خود را به مقدار کمی افزایش می‌دهند و به‌همین‌علت، نسبت درآمدی که به غذا تخصیص می‌یابد در کل کاهش می‌یابد. چون کسی که برای‌مثال، درآمدش یک‌شبه دو‌برابر می‌شود بعید است که یک‌شبه خوراکش هم دوبرابرر شود و برعکس، هرچه خانواده فقیرتر باشد، مجبور است نسبت بزرگی از مخارج کل خانواده را صرف تهیه خوراک کند.

جان گلن جونیور

۸ دسامبر ۲۰۱۶ میلادی برابر با ۱۷ آذر ۱۳۹۵ خورشیدی، جان هرشل گلن جونیور هوانورد، مهندس، فضانورد، تاجر و سیاستمدار آمریکایی درگذشت. او اولین آمریکایی در مدار زمین‌مرکزی و سومین آمریکایی در فضای بیرونی بود که در ۲۰ فوریه ۱۹۶۲ سوار بر کپسول فضایی فرندشیپ۷، سه بار دور زمین چرخید. پس‌از بازنشستگی از ناسا، او بین سال‌های 1974 تا 1999 به‌عنوان سناتور ایالات متحده از اوهایو خدمت کرد و در سال 1998 در سن 77 سالگی به‌عنوان سالمندترین فضانورد دوباره به فضا پرواز کرد.

یان اینگن هوس

۸ دسامبر ۱۷۳۰ میلادی برابر با ۱۷ آذر ۱۱۰۹ خورشیدی، یان اینگن هوس فیزیولوژیست، زیست‌شناس و شیمی‌دان هلندی به‌دنیا آمد. شهرت او برای کشف عمل فتوسنتز گیاهان است. او دریافت که نور آفتاب برای جذب دی‌اکسیدکربن و رهاسازی اکسیژن در گیاهان سبز ضروری است. هوس همچنین نشان داد که گیاهان همانند جانوران از تنفس سلولی برخوردارند. او به‌عنوان پزشک از استفاده ادوارد جنر، سازنده واکسن آبله، برای تلقیح با ویروس زنده آبله برای القای محافظت در برابر بیماری تبلیغ می‌کرد.