سوئیفت در بانکهای ایرانی؛ بی‌رغبتی بانک‌های غربی یا آماده نبودن زیرساخت‌ها؟

سهیلا گلی‌زاده، گروه اقتصادی: بیش از 24 سال از نخستین عضویت ایران در جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی یعنی سوئیفت می‌گذرد اما می‌توان گفت تجربه ایران با توجه قطع اتصال از این شبکه در پی وضع تحریم‌های اروپایی در سال 90 و وقفه چهار ساله تا اتصال مجدد به نوعی تازه به نظر می‌رسد.

این در حالی است که اتصال بانک‌های ایرانی به سوئیفت در دهه‌های 70 تا 90 برقرار بود و تنها یکی دو بانک از جمله بانک سپه از سوی این شبکه تحریم شده بود و بعد از اسفندماه سال 90 هیچ یک از بانک‌ها نتوانستند برای تبادلات بین‌ بانکی خود از این شبکه بهره‌ گیرند.

لغو تحریم و اتصال بانک‌های داخلی به سوئیفت از دی‌ماه 94 صورت گرفت اما به گفته رئیس کل بانک مرکزی 9 بانک تجارت، ملی، ملت، صنعت و معدن، پست بانک، سپه، توسعه صادرات، رفاه و بانک مرکزی از اواسط بهمن‌ماه به این شبکه بین‌المللی متصل شدند که علت این تاخیر چند هفته‌ای در اتصال نیز، زمان‌بر بودن نصب نرم‌افزارهای داخلی و آموزش دیدن بانک‌ها عنوان شد.

اکنون ارتباط بین‌المللی بانک‌های ایرانی از سوی سوئیفت برقرار است اما به نظر می رسد بانک‌ها در خلاء امکانات و زیرساخت‌های لازم نتوانسته‌اند آن طور که انتظار می‌رفت در تبادلات بین بانکی بین‌المللی خود موفق باشند.

در این میان اظهارات ضدونقیض مسئولان نیز سرنوشت سوئیفت در ایران را دچار ابهام می‌کند، آن طور که ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی گفته اکنون تمامی بانک‌ها به سوئیفت متصل بوده و حتی روابط کارگزاری بانکی ایران با بانک‌های خارجی هرچند هم کوچک برقرار است.

اما از طرفی برخی فعالان بخش خصوصی از فراهم نبودن امکان انجام معاملات خود از طریق سوئیفت و دشواری‌های نقل و انتقال پول گلایه می‌کنند. به گفته مجید موافق قدیری عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، سوئیفت باز است اما کار نمی‌کند و مشکلات برای نقل و انتقال پول حل نشده است.

حکیمی: بانک‌ها و بانک مرکزی مشکل زیرساختی در اتصال به سوئیفت ندارند

در همین باره مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی با تاکید بر اینکه سوئیفت، بانک مرکزی و بانک‌های داخلی برای برقراری این اتصال مشکل زیرساختی ندارند، درباره بازگشایی LC نیز به خبرنگار گروه اقتصادی آنا گفت: همه بانک‌ها در صورت برقرار بودن روابط کارگزاری‌هایشان امکان بازگشایی LC را دارند.

ناصر حکیمی تصریح کرد: اما در پاسخ به برخی اظهارات مبنی بر اینکه بخش خصوصی هنوز در نقل و انتقالات پول و مبادلات تجاری خود با مشکل مواجه است باید گفت، در صورت وجود مشکل در این بخش علت به نبود زیرساخت‌ها باز نمی‌گردد. بلکه ممکن است در فضای کسب‌وکار مشکلاتی وجود داشته باشد که باید به آنها توجه شود و یا اینکه باید بانک‌ها با بانک‌های خارجی قرارداد امضا کنند که ارتباطی به زیرساخت‌ها ندارد.

4 بانک هنوز در تحریم هستند

وی در پاسخ به این پرسش که آیا اکنون تمامی بانک‌های داخلی به سوئیفت متصل هستند، اظهار کرد: خوشبختانه تمامی بانک‌هایی که طی سال‌های گذشته در لیست تحریم قرار داشتند، رفع تحریم شده‌اند. البته از 34 بانک هنوز 4 بانک در تحریم هستند و فعلا نمی‌توانند به سوئیفت متصل باشند.

بغزیان: بانک‌های اروپایی برای برقراری ارتباط با ایران رغبتی ندارند

همچنین یک کارشناس مسایل اقتصادی با تاکید بر اینکه زیرساخت‌ها برای اتصال به سوئیفت در بانک‌های داخلی فراهم است، در گفت‌وگو با آنا گفت: سوئیفت شبکه نقل و انتقال و حالتی تهاتری برای تبادلات مالی بین کشورهای مختلف است. در ایران این ارتباط میان بانکی از طریق شبکه‌های ساتنا و شتاب برقرار است.

آلبرت بغزیان با بیان اینکه در زمان تحریم‌ها علاوه بر قطع اتصال ایران از شبکه سوئیفت، بانک‌های خارجی نیز ارتباطات خود را با بانک‌های ایرانی قطع کردند، افزود: از آنجا که سوئیفت همانند یک خط ارتباطی دو طرفه است بنابراین برای انجام مبادلات بانکی از طریق این شبکه باید علاوه بر اتصال ایران و ابراز تمایل بانک‌ها داخلی به استفاده از این شبکه، بانک‌های خارجی نیز خواهان برقراری ارتباط با کشور ما باشند.

وی تصریح کرد: بنابراین این تصور ایجاد می‌شود که سوئیفت در ایران برقرار نشده است در حالی که، بانک‌های اروپایی ارتباط خود را با بانک‌های ایرانی برقرار نکرده‌اند.

بغزیان بیان کرد: سوئیفت یک سازوکار است و انجام مبادلات بانکی از این طریق به اجرای برجام و طی شدن مراحل رفع تحریم‌ها یکی پس از دیگری باز می‌گردد.

برخوردار: مشکلی در نقل‌وانتقالات یورویی وجود ندارد

اما رئیس مجمع عالی واردات معتقد است مشکلات نقل‌وانتقالات بانکی از طریق سوئیفت در حال رفع شدن است و مسئله خاصی در این زمینه وجود ندارد.

محمدحسین برخوردار در گفت‌وگو با خبرنگار آنا با تاکید بر اینکه اکنون مبادلات ایران با کشورهای آسیای شرقی بدون مشکل در حال انجام است، گفت: در نقل‌وانتقال‌های دلاری باید مبادلات با بانک‌های آمریکایی و در نقل‌وانتقال‌های یورویی باید مبادلات از طریق مرکز اتحادیه اروپا انجام شود، تا آنجایی که اطلاع دارم در نقل‌وانتقال‌های دلاری کمی مشکل وجود دارد که در حال رفع شدن است اما همه مبادلات یورویی بدون مشکل در حال انجام هستند.

وی تصریح کرد: در اتصال با سوئیفت شاید دامنه پرداخت به کل کشورها از سوی فعالان داخلی مطرح نباشد. اکنون 90درصد معاملات بدون مشکل در بحث نقل و انتقالات پولی در حال انجام است، هرچند شاید در برخی جاها هنوز مشکل نیز وجود داشته باشد.

برخوردار عنوان کرد: باید این نکته را نیز در نظر گرفت که در زمان تحریم‌ها طرف‌های خارجی پس از دریافت صد در درصدی پول خود از طریق صرافی‌ها مبادله را انجام می‌دادند اما اکنون حداکثر تنها 15 درصد بهای اجناس پیش‌پرداخت می‌شود و باقی در زمان بازرسی‌های گمرگی و زمان حمل بار پرداخت می‌شود. به همین دلیل رویه جدید چندان به مذاق طرف‌های خارجی خوش نمی‌آید و شاید برخی دیگر نیز آمادگی انجام مبادلات تجاری از طریق بانک‌ها را نداشته باشند.

وی بیان کرد: بانک‌ها پیش از تحریم‌ها نیز مبادلات تجاری انجام می‌دادند بنابراین زیرساخت‌های لازم در این زمینه وجود دارد؛ کما اینکه بحث وجود زیرساخت‌ها برای اتصال سوئیفت بحثی پیش ‌پا افتاده است.

رئیس مجمع عالی واردات با تاکید بر اینکه همه بانک‌های داخلی از زیرساخت کافی برای اتصال به سوئیفت برخوردار هستند، ابراز کرد: درخواست LC به بانک ارایه می‌شود و بانک مورد نظر نیز با بانک مرکزی ارتباط برقرار می‌کند و در نهایت هم مبادله انجام می‌شود بنابراین در این زمینه مشکلی نیست.

داوود: بانک‌های خارجی نگران جریمه‌های چند صد دلاری از سوی آمریکایی‌ها هستند

همچنین مدیر امور بین‌الملل بانک پاسارگاد با انتقاد از بحث‌های مطرح شده پیرامون نبود زیرساخت‌ در بانک‌های داخلی برای اتصال به سوئیفت به خبرنگار آنا گفت: افرادی که از نبود و زیرساخت‌های کافی برای اتصال به سوئیفت و منطبق نبودن بانک‌های داخلی با استانداردهای جهانی صحبت به میان می‌آورند یقینا از حداقل اطلاعات پایه بانکداری نیز برخوردار نیستند و این بحث‌های مطرح شده جز هجو چیز دیگری نیست.

محمد امیر داوود افزود: برقراری ارتباط بانک‌های ایرانی با بانک‌های خارجی ربطی به زیرساخت‌ها ندارد چرا که سوئیفت قبلا هم در ایران متصل بوده است. حتی برخی بانک‌ها مانند پاسارگاد در دوران تحریم‌ها نیز مبادلات بین‌المللی خود را قطع نکردند بنابراین امکانات و زیرساخت لازم برای این امر وجود دارد.

وی تصریح کرد: بحث اصلی این است که بانک‌های خارجی خواهان برقراری ارتباط با ایران از طریق سوئیفت، رعایت یک سری قوانین و شرایط مانند مقررات مقابله با پولشویی، مقررات مقابله با تروریست و... در ایران برایشان مهم است که در صورت رسیدن به اطمینان از جانب ایران، ارتباط خود را برقرار می‌کنند، کما اینکه با بسیاری از بانک‌های جدید نیز این ارتباطات برقرار شده است.

داوود ادامه داد: تعدادی از بانک‌های بزرگ خارجی که قبلا با ایران همکاری می‌کردند، از سوی آمریکا جریمه‌های سنگینی را متحمل شدند و حتی در زمان پرداخت جریمه‌ها نیز برای قطع همکاری‌های خود با ایران متعهد شده‌اند که باید تا زمان لغو این‌گونه تعهدات منتظر بمانند.

وی بیان کرد: این بانک‌ها نیاز دارند تا به این اطمینان برسند که در صورت برقراری ارتباط مجدد با بانک‌های ایرانی خطر جریمه مجدد آنها را تهدید نمی‌کند.

این مقام مسئول تاکید کرد: برخی از بانک‌ها و موسسات که سهامداران آمریکایی دارند به علت تداوم تحریم‌ها از سوی آمریکا ناگزیرند به تعهد خود برای قطع ارتباط با ایران پایبند باشند. توافق‌نامه‌هایی که از سوی این بانک‌ها در زمان پرداخت جریمه به امضا رسیده در اجرای برجام لغو نشده است بنابراین به موجب مقررات تحریم آمریکا، برای همکاری و فعالیت با ایران مجاز نبوده و یا محدودیت دارند.

وی همچنین با بیان اینکه سیستم حسابرسی و حسابداری ما با آنچه که در خارج از کشور وجود دارد متفاوت است، گفت: سیستم حسابداری اروپایی‌ها IFRS (استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی) است که باید خودمان را با آن تطبیق دهیم و بانک مرکزی نیز در همین راستا انطباق بانک‌ها با این سیستم را ابلاغ کرده و این امر در حال انجام است.

داوود عنوان کرد: با وجود اینکه سیستم حسابداری کشور بر پایه IFRS نیست اما این امر مانع همکاری ما با بانک‌های خارجی نشده است و در این زمینه نیز در حال به روز رسانی سیستم‌های داخلی هستیم.

اگرچه هنوز برخی فعالان بخش خصوصی اشکال در برقراری مبادلات تجاری خود را به نبود زیرساخت‌های کافی برای اتصال بانک‌ها به شبکه سوئیفت مرتبط می‌دانند اما شاید بهتر باشد تا دلایل بی‌رغبتی بانک‌های بزرگ و کارگزاری‌های آنها برای برقراری ارتباط با ایران هم مورد توجه قرار گیرد. ریشه این مشکلات می‌تواند در سیاست‌های خارجی کشورها و فضای ایران‌هراسی برای آنها و یا وجود برخی موانع مانند جریمه بانک‌ها از سوی آمریکا برای برقراری ارتباط با بانک‌های ایرانی باشد که باید به صورت دقیق از سوی مسئولان ریشه‌یابی و در جهت رفع آنها گام برداشته شود.