پژوهشگران پر استناد علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، پژوهش در حوزه علوم انسانی برای قرار گرفتن در مسیر خلاقیت و نوآوری نیازمند حمایت‌های جدی‌ از سوی متولیان امر است تا بتواند همپای نیازها و اقتضائات جامعه به‌پیش رفته و پاسخگوی مسایل کشور باشد. به زعم کارشناسان نویسندگی برای علوم انسانی و اجتماعی، مانند دیگر دانش‌ها، کارکرد هستی‌بخش و هویت‌دهنده دارد. بدون نوشتن و نویسندگی، علوم انسانی و اجتماعی هم نخواهد بود.

این علوم مجموعه‌ای از ایده‌ها هستند که علی‌رغم تنوع، تفاوت و گستردگی چشمگیر، حداقل در یک مورد وجه اشتراک دارند؛ اینکه ناگزیر این ایده‌ها به صورت «متن»، اشکال مختلف متن بصری، شفاهی و نوشتاری تبدیل می‌شوند. متن نوشتاری یا مکتوب، یعنی کتاب، مقاله و امروزه «متن مجازی»، نقش اساسی‌تری در اعطای هستی مادی و عینی به علوم انسانی دارند. بدون «تکنولوژی کتابت»، علوم انسانی و اجتماعی هم موجودیت نمی‌یافت. علوم انسانی و اجتماعی عمدتاً (نه ضرورتاً، زیرا اندیشه‌های فلسفی و اجتماعی به صورت آثاری هنری و معماری نیز تجلی می‌یابند) مجموعه‌ای از «ایده‌های نوشته‌شده»اند.

از این‌رو، آکادمیای علوم انسانی و اجتماعی در هر کشوری ناگزیرند بر «سواد» یعنی مجموعه توانایی‌ها و قابلیت‌های خواندن، نوشتن و فهمیدن متن تکیه کنند و برای توسعه خود به «توسعه سواد» بپردازند. به بیان روشن‌تر، میزان توسعه‌یافتگی یا توسعه‌نیافتگی این علوم به میزان و وضعیت «سواد دانشگاهی» بستگی دارد. رشد و چگونگی هویت‌یابی افرادی که در این رشته‌ها فعالیت می‌کنند نیز به میزان و کیفیت سواد دانشگاهی‌شان بستگی دارد. یعنی کسی در این رشته‌ها می‌تواند جایگاه واقعی کسب کند که از «سواد دانشگاهی مؤثر و مولد»برخوردار باشد.

ما باید در علوم انسانی اجتهاد کنیم؛ نباید مقلد باشیم

حوزه علوم انسانی در دهه‌های گذشته بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است، به طوری که مقام معظم رهبری بار‌ها از ضرورت تحول در حوزه علوم انسانی سخن گفته و با بیان اینکه «ما باید در علوم انسانی اجتهاد کنیم؛ نباید مقلد باشیم» افق روشنی را در برابر جامعۀ علمی ترسیم کرده است.
موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام ISC، به طور سالانه با اتکاء به منابع اطلاعاتی و پایگاه‌های داده خود اقدام به شناسایی پژوهشگران پر استناد علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری می‌نماید که در این گزارش بدان خواهیم پرداخت.

دکتر سید احمد فاضل‌زاده در این باره به رسانه‌ها گفت: توجه به مساله ضرورت تحول در علوم، به‌ویژه علوم انسانی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دستاوردهایی است که انقلاب اسلامی ایران برای جهان اسلام به ارمغان آورد.

وی اظهار کرد: از دیدگاه مقام معظم رهبری، علوم انسانی به اندازه علوم صنعتی و پزشکی مهم است و پیشرفت و نظریه‌پردازی در آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایشان بسیاری از حوادث و اتفاقات دنیا را ناشی از نظریه‌پردازی‌های دانشمندان این رشته‌ها می‌دانند و می‌فرمایند: «بسیاری از حوادث دنیا حتّی در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی و غیره، محکومِ نظرات صاحب‌نظران در علوم انسانی است؛ در جامعه‌شناسی، در روان‌شناسی، در فلسفه؛ آن‌ها هستند که شاخص‌ها را مشخص می‌کنند.»

رئیس ISC ادامه داد: با توجه به اهمیت تحقیقات در حوزه علوم انسانی، مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) در راستای رسالت خود که رصد و پایش علم و فناوری کشور و جهان اسلام است، به‌طور سالانه با اتکا به منابع اطلاعاتی و پایگاه‌های داده خود، اقدام به شناسایی پژوهشگران پر استناد علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری می‌کند که در این گزارش، پژوهشگران پر استناد در بازه زمانی ۱۰ ساله (۱۴۰۰-۱۳۹۱) معرفی‌شده‌اند.

وی ادامه داد: این تحلیل با شناسایی فهرستی از پر استنادترین نویسندگان در هر حوزه با استفاده از روش‌های نرم‌افزاری آغاز می‌شود. در مرحله بعد، ابهام‌زدایی و یکدست‌سازی این فهرست که منجر به شناسایی افراد متعدد با نام یکسان یا افراد یکسان با نام‌های متنوع می‌شود، انجام می‌پذیرد. پژوهشگران در هر حوزه بر حسب تعداد استنادهایی که دریافت کرده‌اند مرتب‌سازی و سپس پژوهشگران پر استناد بر اساس حدود آستانه استنادی به‌عنوان پژوهشگران پر استناد گستره علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری در نظر گرفته می‌شوند. معیار انتخاب پژوهشگران در این فهرست، تعداد استنادهای صورت گرفته به تولیدات علمی آن‌ها است. 

۴۲۴ نفر پژوهشگر پر استناد در گستره علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری

رئیس ISC خاطرنشان کرد: تعداد ۴۲۴ نفر پژوهشگر پر استناد در گستره علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری توسط مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام(ISC) شناسایی و در ۱۶ حوزه‌ موضوعی علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری دسته‌بندی شدند.

در گزارش پیشین در بازه زمانی ۱۰ ساله (۱۳۹۹-۱۳۹۰) مؤسسه (ISC)، تعداد ۳۳۳ پژوهشگر به‌عنوان پژوهشگر پر استناد این حوزه معرفی‌شده بودند که در سال جاری شاهد رشد ۲۷ درصدی پژوهشگران هستیم.

فاضل‌زاده اظهار کرد: قابل ذکر است برخی از پژوهشگران در چندین حوزه موضوعی امتیاز لازم را کسب می‌کنند که در رشته‌ای که استناد بیشتری کسب کرده‌اند، معرفی شده‌اند. به لحاظ سهم پژوهشگران هر حوزه از مجموعه پژوهشگران پراستناد، پژوهشگران حوزه کسب و کار، مدیریت و حسابداری (حدود ۱۵ درصد) در رتبه اول قرار دارند و حوزه‌های موضوعی روانشناسی با ۱۰.۱۴ درصد و علوم اجتماعی با ۸.۹۶ درصد در رتبه‌های دوم و  سوم قرار دارند.

وی ادامه داد: مابقی پژوهشگران مربوط به ۱۳ حوزه موضوعی جامعه‌شناسی و علوم سیاسی، روانشناسی، علوم اقتصادی، زبان و زبانشناسی، الهیات و معارف اسلامی، علوم تاریخی، زبان و ادبیات، حقوق، فلسفه، علوم جغرافیایی، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، هنر و معماری و سایر هستند. جدول ۱ و نمودار ۲ این آمار را برای کلیه رشته‌ها نشان می‌دهد.

بنابر اعلام روابط عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، رئیس مؤسسه ISC گفت: جدول زیر در لینک موجود، سهم هر دانشگاه از تعداد پژوهشگران پر استناد علوم انسانی و اجتماعی، هنر و معماری را نشان می‌دهد. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه اصفهان به ترتیب دارای بیشترین تعداد پژوهشگر هستند.

تعداد پژوهشگران پر استناد علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری هر دانشگاه، به تفکیک در لینک زیر قابل مشاهده است.

پژوهشگران پر استناد علوم انسانی، علوم اجتماعی، هنر و معماری