غلبه نشاط‌آفرینی مردم‌محور بر شادسازی ستاره‌بنیان

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درست ۱۰ سال پیش و در آذر ۱۳۹۲ بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با رئیس و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر این که واقعیتی به نام «ما می‌توانیم» در روح جوانان کشور موج می‌زند، تأکید کردند: «این امواج نشاط‌آفرین را تقویت کنید تا به یاری پروردگار رسیدن کشور به قله‌های علمی و مرجع شدن علمی ایران و برپایی تمدن نوین اسلامی، تحقق یابد».

این تأکید در کنار ده‌ها اشاره و خطاب مستقیم و غیرمستقیم در سال‌های اخیر بیش از هر چیز نشان‌دهنده اهمیت نشاط‌آفرینی و امیدانگیزی واقع‌گرایانه در منظومه فکری مقام معظم رهبری است. در این میان، تلویزیون به عنوان رسانه‌ای که عمق نفوذ فراوانی در بین خانواده‌ها دارد به مثابه حلقه واسطه بین حاکمیت و مردم، نقش قابل‌ملاحظ‍ه‌ای در تحقق این گزاره دارد.

از نیمه‌های دهه 70 بود که درکنار تحولات اجتماعی و فرهنگی که در کشور رخ داد، سرگرمسازی و نشاط‌آفرینی به شکل جدی در دستور کار صدا و سیما قرار گرفت. نیاز جامعه برآمده از جنگ به شادی در کنار افزایش شبکه‌های تلویزیونی باعث شد تا تولید برنامه‌های طنز، مسابقه و سرگرمی در قالب‌های مختلف رونق بگیرد؛ به گونه‌ای که در سال‌های پایانی دهه هفتاد و نیمه اول دهه هشتاد شاهد تنوع کمّی و کیفی این گونه برنامه‌ها هستیم.

بینندگان تلویزیون در آن سال‌ها شاهد تولید جنگ‌ها و سریال‌های طنز نود شبی در کنار مسابقه‌های تلویزیونی با مخاطبان گسترده جضوری و غیرحضوری بودند. در حالی که در سال‌های پایان دهه شصت، تلویزیون به جز برنامه‌های مناسبتی که غالباً با همان گروه بازیگران و نویسندگان برنامه «صبح جمعه با شما»‌ی رادیو تولید می‌شد و البته چند سریال طنز که در ایام نوروز روی آنتن می‌رفت، اندوخته قابل‌توجه دیگری در این زمینه نداشت.

وقتی نسیم نشاط وزیدن گرفت

در سال‌های دهه 80 برنامه‌های کمدی و نشاط‌‌‌ آفرین تلویزیون با وجود برخی نمونه‌های موفق و پرمخاطب، دچار نوسان و نوعی آشفتگی ساختاری بودند. از سوی دیگر با گسترش فضای مجازی و ابزار‌های ارتباطی از یک سو و تغییر ذائقه مخاطبان از سوی دیگر، ایجاد یک شبکه تلویزیون تخصصی در این عرصه بیش از پیش خود را نشان می‌داد. افتتاح شبکه نسیم پاسخی به این نیاز بود؛ شبکه‌ای که به صورت آزمایشی از مهر۱۳۹۲ پخش سراسری خود را آغاز کرد و به شکل رسمی از اردیبهشت ۱۳۹۳ افتتاح شد.

وجه تسمیه «نسیم» علاوه بر معنای مرسوم و شناخته شده آن به سرواژه چهار عبارت نشاط، سرگرمی، یاد‌ها و مسابقه اشاره داشت. موضوعی که نشان می‌داد در ایجاد این شبکه، تنوع محتوایی با محوریت نشاط‌آفرینی در دستور کار متولیان رسانه ملی قرار گرفته است. در طول یک دهه گذشته، پخش برنامه‌های پرمخاطبی همچون خندوانه، دورهمی، کتاب‌باز، شبی با عبدی، وقتشه، مهمونی، شب‌کوک و... باعث شد تا شبکه نسیم خیلی زود در بین خانواده‌ها و مخاطبان جای خود را باز کند.

 جذابیتی که به ورطه تکرار افتاد

با این حال تکثیر بیش از حد این قالب‌ها و افتادن در ورطه تکرار، به تدریج این جذابیت‌ها را کم‌رنگ کرد و مخاطبان نیز به نوعی اشباع شدند. از سوی دیگر اغلب این برنامه‌ها در کنار ارزش‌های محتوایی و شکلی و کامیابی در جذب مخاطب به دلیل فقدان خلاقیت به تدریج خود را با حضور مشاهیر و پرآوازگان (سلبریتی‌ها) تعریف کردند. موضوعی که در حد معمول و منطقی می‌توانست مخاطب‌گیر و مخاطب پررو باشد، اما به دلیل بی‌تدبیری و افراط به نوعی آشفتگی و تکرار بیهوده انجامید.

در این شرایط، بازتعریف نشاط و سرگرمی و فراهم‌کردن بستر‌های لازم برای برنامه‌سازی در قالب‌های جدید ضروری به نظر می‌رسید. این گونه بود که شبکه نسیم در رویکرد جدید خود ضمن حفظ ویژند (برند)‌های پیشین خود، مجال حضور هنرمندان و برنامه‌سازان جدید با ایده‌های نو و متفاوت را فراهم کرد.

از دل این رویکرد جدید است که برنامه‌هایی همچون «خوش نمک»، « سرنخ»، «نمیشه که بشه»، «ایران‌بین»، شهروند مافیا»، «از این به بعد»، «مجلس واقعه» و... طراحی شده و روی آنتن رفته است؛ برنامه‌هایی که علاوه برتنوع قابل‌توجه در فرم و محتوا، فضا را برای ایده‌های بدیعی که قائم به فرد نیستند باز کرده است.

نشاط‌‌آفرینی مردم‌محور به جای  شادسازی ستاره‌بنیان

تغییر مسیر برنامه‌سازی در این شبکه از «شادسازی ستاره‌بنیان» به «نشاط آفرینی مردم محور» شاید در ابتدا با ریزش مخاطبان همراه بود؛ اما بینندگان در ادامه شاهد بودند که آنچه ذائقه و خواسته آنان است در قالب‌های هیجان‌انگیز و مقبول ارائه شده است. این‌گونه است که اعتماد آن‌ها نیز جلب شده و با دیدن علائق و خواسته‌های خود که گاهی با نقش‌آفرینی مستقیم مردم عادی در این برنامه‌ها رقم می‌خورد، بیننده پر و پاقرص نسیم خواهند شد.

این رویکرد جدید شبکه نسیم اگرچه راه دشوار و پر فراز و نشیبی در پیش دارد، اما اقبال مخاطبان به برنامه‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، حکم کامیابی آن‌ها را امضا می‌کند.

البته این تأیید، چک سفیدامضایی نیست که برنامه‌سازان و مدیران شبکه نسیم را از ادامه و تقویت برنامه‌های مشابه غافل کند. تداوم این نوآوری‌های مردمی در کنار بهره‌گیری درست و بجا از چهره‌های پرآوازه و نامبردار می‌تواند همچنان خون نشاط‌ آفرینی را در رگ‌های تلویزیون جاری کند.