تأثیرگذاری پایین ایران در اثربخشی علوم انسانی در جهان

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در نشست تحلیل چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی و تجلیل از داوران برتر این جشنواره گفت: داوری در حوزه پژوهش و فناوری همواره یکی از موضوعات مهم است و گاهی این داوری برای بعضی از مجلات مشکل‌ساز می‌شود به طوریکه اصل قضیه را زیر سؤال می‌برد بنابراین حضور داوران در جشنواره علوم انسانی و اجتماعی ارزشمند بوده است.

وی با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین مشکل ما در حوزه علوم انسانی و اجتماعی عدم شناخت از مسائل این حوزه هم در تحقیقات و هم در کاربست نتایج این تحقیقات است، افزود: به همین علت معاونت پژوهشی وزارت علوم در دو سال و اندی گذشته به دنبال حمایت از تحقیقات علوم انسانی و افزایش اثربخشی این تحقیقات بوده است.

معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اثربخشی جهانی آثار علوم انسانی ما در عرصه بین‌المللی ادامه داد: ایران در طول ۲۰ سال گذشته در حوزه تولید محتوا در رشته‌های مختلف علمی موفقیت نسبی را کسب کرده است. منظور من اینجا میزان اثربخشی در حوزه‌های مختلف است و اصلاً بحث رتبه‌بندی نیست. ما از رتبه ۵۳ دنیا در تولید محتوا طی ۲۰ سال به ۱۵ دنیا رسیده‌ایم و دانشمندان در این مسیر زحمات زیادی را کشیده‌اند.

صالحی اضافه کرد: ما دلباخته علم‌سنجی پایگاه‌های بین‌المللی نیستیم بلکه مسئله این است که موضوع علمی تولیدشده در سطح جهانی خوانده و مورد نقد و بررسی قرار بگیرد و به‌سادگی در دسترس باشد. ما ISC را در دو سال گذشته تقویت کرده‌ایم و دوران فطرتی را پشت سر گذاشته است و می‌خواهیم کشور‌های اسلامی برای خودشان دارای نمایه‌سازی باشند.

معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارائه اطلاعات آماری از نمایه‌سازی ایران گفت: از ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۲، ۷۴ میلیون سند علمی ثبت شده است که ایران در رشته پزشکی رتبه بیستم، پرستاری رتبه ۱۶، شیمی رتبه چهاردهم و در مهندسی شیمی رتبه سیزدهم را کسب کرده است، ولی در بعضی از حوزه‌ها از نظر کمی رتبه‌های خوبی کسب نکردیم به عنوان مثال در رشته هنر و علوم انسانی رتبه ۴۴، مدیریت و بازرگانی رتبه ۳۰ و اقتصاد رتبه ۳۶ را کسب کرده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه جنس علوم انسانی و اسلامی با جنس علوم پایه فرق جدی دارد، گفت: جنس علوم انسانی تاریخ، فرهنگ، تمدن سبک زندگی و اعتقاد است. این موارد از اولویت‌های زیست‌بوم ماست. موضوعات انسانی متفاوت با تحقیقات علمی است و چنانچه جنبه‌های انسانی را از تحقیقات علمی بگیریم دچار وضعیت فعلی می‌شویم.

معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نتایج علم‌سنجی را بیان‌کننده تأثیرگذار نبودن ایران در حوزه اثربخشی علوم انسانی در جهان دانست و گفت: ایران در حوزه اعتقادی مسلمانان کمترین میزان قلم‌فرسایی را در جهان داشته است و ما اگر بخواهیم در استخر جهانی علم و فناوری حضور داشته باشیم باید در آن فضا بازی کنیم.

وی در پاسخ به این مسئله که چطور می‌توانیم زبان فارسی را در عرصه بین‌المللی گسترش دهیم، گفت: از میان مجلاتی که از ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱ در وزارت علوم تأیید شدند، ۸۲۷ مجله درباره علوم انسانی و اجتماعی بود که برعکس عرصه بین‌المللی در داخل شرایط خوبی داشته‌ایم. سیاست ما این است که داشته‌های خود را در عرصه بین‌المللی وارد کنیم. در همین راستا مجلات خود را در سطح جهان نمایه‌سازی می‌کنیم.

صالحی اضافه کرد: تا دو سال قبل همه مجلات نمایه شده در اکسوپوس در ۲۴ سال ۱۰۱ عدد بود، ولی در طی این دو سال گذشته به ۱۵۱ عدد رسید که ۱۲ مجله فارسی و ۱۰ مجله درباره علوم انسانی بود. مجلات ایرانی به ما کمک کردند که رتبه جهانی خود را حفظ کنیم. ایران در DOAJ (نمایه یا ایندکس مجلات دسترسی آزاد) نیز ۸۳۳ مجله را نمایه‌سازی کرده است و امسال هم ۱۲۴ مجله در دواج نمایه شده است. پیش‌بینی می‌شود در دو سال آینده ۲۰۰ مجله دیگر اضافه شود. به همین ترتیب ما در میان کشور‌های دنیا در دواج رتبه هفتم را دارا هستیم.

وی رتبه زبان فارسی را زبان نهم دنیا در دسترسی مجلات دانست و گفت: ۴۴۳ مجله ایرانی در دواج به زبان فارسی ثبت شده که بیشتر آن‌ها درباره علوم انسانی بودند. ضمن اینکه ما به‌تازگی اولین مجله قرآنی را به زبان انگلیسی منتشر کردیم، زیرا باید به زبان بین‌المللی با جهان حرف بزنیم و دانشمندان ما در مجلات مسائل اعتقادی خود را مطرح کنند.

صالحی با انتقاد از اینکه در حوزه علوم انسانی کمتر تجمیع و هم‌افزایی می‌شود، افزود: باید کمک کنیم تا بزرگان علوم انسانی و دانشگاه‌ها به سمت وحدت در عرصه علوم انسانی حرکت کنند تا ما تیر نهایی را به عنوان مسئول اجرایی این حوزه به هدف بزنیم، اما باید نظم دهی در این زمینه انجام بگیرد.