لزوم ایجاد شرکت دانش‌بنیان در کنار تعلیم دانشجو/ «پارک‌های فناوری» هاب صنعت و دانشگاه هستند

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری؛ میترا سعیدی‌کیا: پارک‌های علم و فناوری با هدف افزایش ثروت در جامعه از طریق ترویج فرهنگ نوآوری و رقابت بین شرکت‌های مستقر فعالیت می‌کنند تا به این واسطه علم و فناوری در دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار را مدیریت کنند. به بیان ساده‌تر، فعالیت‌های اصلی پارک‌های علم وفناوری شامل ایده‌پردازی، تحقیقات علمی، طراحی مهندسی، نمونه‌سازی، طراحی صنعتی، استانداردسازی، توسعه دانش فنی، ثبت مالکیت معنوی، تحقیقات بازار، فروش و خدمات مشاوره است که همگی به‌منظور توسعه محصولات فناورانه برای صنایع و ارائه خدمات تخصصی انجام می‌شود.

اکنون ۵۴ پارک علم و فناوری در کشور وجود دارد و در هر استان حداقل یک پارک علم و فناوری فعالیت می‌کند. بر اساس آخرین آمار، ۱۴ پارک دانشگاهی، یک پارک خصوصی و پنج پارک دستگاهی در کل کشور وجود دارد که در حال فعالیت هستند. یکی از این پارک‌ها در دل دانشگاه شهید بهشتی واقع است. در راستای اهمیت این پارک‌ها و فعالیت‌های پارک دانشگاه شهید بهشتی درصدد برآمدیم تا از فریبرز مسعودی رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی دعوت کنیم در خبرگزاری علم و فناوری آنا حضور یابد.

 بخش نخست گفت‌وگوی خبرنگار آنا با مسعودی با محور اهم فعالیت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، تمرکز بر فناوری‌ها، مراحل و فرآیندهای جذب ایده و ... به شرح زیر است؛

*آقای دکتر مسعودی، ابتدای گفت‌وگو درباره فعالیت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی توضیح بفرمایید و بگویید چه تعداد شرکت و واحد فناور در این پارک مستقر است؟

مسعودی: پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی یک پارک دانشگاهی است. در این پارک حدود ۱۵۰ شرکت که واحدهای فناور دانشگاه را هم شامل می‌شود، مستقر هستند.  به‌صورت جزئی حدود ۳۰ شرکت دانش‌بنیان، ۲۰ شرکت خلاق و ۵۰ واحد فناور در مرحله رشد، فعالیت می‌کنند.

*فرمودید این پارک دانشگاهی است؛ بیشتر توضیح می‌دهید؟

ساختار پارک دانشگاه شهید بهشتی متفاوت است. اینکه گفتم پارک دانشگاهی است؛ زیرا پارک‌های دانشگاهی باید با بدنه دانشگاه تعامل داشته باشند. در دانشگاه شهید بهشتی این تعامل از بیرون به درون شکل‌ گرفته است. به‌عنوان‌مثال، ۲۰ مرکز نوآوری در این پارک فعالیت می‌کند. در هر دانشکده و پژوهشکده‌ای یک مرکز نوآوری وجود دارد که شرکت‌ها در خود دانشکده و پژوهشکده‌ها حضور دارند و این نشان‌دهنده پارک دانشگاهی است.

*چه تعداد از فارغ‌التحصیلان به‌واسطه پارک علم و فناوری مشغول به کارشده‌اند؟

مسعودی: حدود هزار نفر در شرکت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی مشغول به کار هستند و این آمار هرروز در حال تغییر است؛ به این دلیل که یکسری شرکت‌ها می‌روند و یکسری جایگزین آن‌ها می‌شوند.

*شرکت‌ها در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کنند؟

مسعودی: حوزه‌ فعالیت شرکت‌های حاضر در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی متنوع است؛ چراکه دانشگاه شهید بهشتی به عنوان یک دانشگاه جامع در حال فعالیت است. این شرکت‌ها در حوزه‌های علوم انسانی، فنی مهندسی و علوم پایه فعالیت می‌کند؛ درواقع در تمام رشته‌ها.

*از نظر شما چه رشته‌ای در پارک دانشگاه شهید بهشتی فعال‌تر است؟

مسعودی: حوزه فناوری اطلاعات پارک قوی است؛ شرکت‌هایی که مستقر می‌شوند و نیاز به نیروهای IT  دارند، بیشتر جذب پارک می‌شوند؛ اما به این معنی نیست که خودمان را محدود کنیم؛ چراکه خلاقیت و نوآوری را نباید محدود کرد، باید هدفمند عمل کنیم. گاهی ایده‌های خوبی ارائه می‌شود و ازآنجایی‌که دانشگاه جامعی هستیم، این موارد را برای فعالیت محدود نمی‌کنیم.

*با توجه به اینکه پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی یک پارک دانشگاهی است، بفرمایید هدف اصلی این فعالیت‌های دانشگاهی در قالب دانش‌بنیان‌ها چیست؟

مسعودی: هدف این است که دانشگاهیان در مراکز نوآوری شرکت‌های بزرگ هم مستقر شوند تا  این شرکت‌ها به اکوسیستم نوآوری، فناوری و اشتغال سریع‌تر  کمک کنند.

*اعضای هیئت‌علمی هم در پارک مستقرند؟

مسعودی: حدود ۴۰ نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی که در شرکت‌های مستقر پارک فعالیت می‌کنند در دانشگاه خودمان حضور دارند که آمار نسبتاً خوبی است؛ این نشان می‌دهد اعضای هیئت‌ علمی به‌صورت تخصصی به فعالیت‌های نوآوری و کارآفرینی روی آورده‌اند.

شاهد هستیم که فناوری و نوآوری در برنامه‌ها و اسناد بالادستی نقش پررنگ‌تری دارند؛ بنابراین به این واسطه سه سالی می‌شود که معاونت فناوری و نوآوری در دانشگاه شهید بهشتی شکل‌ گرفته است؛ این باعث می‌شود فناوری و نوآوری در دانشگاه‌ها و آموزش عالی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای پیدا کند.

دانشگاه شهید بهشتی، چون دانشگاهی جامع است، سعی شده پارک علم و فناوری این رسالت را حفظ کند و به‌عنوان یک هاب یا رابط عمل کند تا ارتباط صنعت و دانشگاه حفظ شود

اتفاقاً دانشگاه شهید بهشتی، ازآنجایی‌که دانشگاهی جامع است، سعی شده پارک علم و فناوری این رسالت را حفظ کند و به‌عنوان یک هاب یا رابط عمل کند تا ارتباط صنعت و دانشگاه حفظ شود.

اما با این‌حال، بخش اعظمی از فعالان شرکت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی از بیرون دانشگاه هستند. خیلی اصرار نداریم که فعالیت‌هایمان را به تخصص‌ها و نیروی انسانی شهید بهشتی محدود کنیم. شرکت‌هایی که مستقر می‌شوند از نیروی انسانی دانشگاه استفاده می‌کنند؛ اما تعدادی از دانش‌آموختگان خودمان هستند که از بیرون جذب‌شده‌اند. دراین‌باره اولویت برای دانشجویان، دانش‌آموختگان و اعضای هیئت‌علمی خودمان داریم؛ اما محدودیتی برای جذب شرکت‌ها نداریم.

*آقای دکتر با این اوصاف در پارک علم و فناوری شهید بهشتی به روی همه باز است؛ بفرمایید که برای جذب ایده راه حل و فرآیند خاصی دارید؟

مسعودی: ایده، جوان و تحصیل‌کرده کشور زیاد و از سوی دیگر صنعت در حال رشد است؛ اما اینکه ایده‌ای حتماً موفق می‌شود یا خیر این مهم است. در قسمت پذیرش، افرادی متخصص از رشته‌های مختلف همه ایده‌ها را بررسی می‌کنند که آن ایده می‌تواند به محصول برسد یا خیر و اینکه پشتیبان دارد.

در صورت جذب، افراد در مراکز نوآوری پارک شروع به کار کنند که به‌طور تخصصی به دانشکده و پژوهشکده بروند و از تخصص آن‌ها استفاده شود. این‌طور نیست که خودشان کاری را انجام دهند و بعد از مدتی ببینند به نتیجه نرسید.

اگر کلان‌تر نگاه کنیم دانشگاه‌های کشور باسابقه میانگین ۶۰ سال فعالیت‌های مؤثری داشته‌اند که اکنون لازم است در مأموریت‌های مراکز آموزشی عالی بازنگری شود؛ یکی از این بازنگری‌ها افزودن بخش‌های جدید به بدنه آموزش عالی است. از دیگر بخش‌ها، شرکت‌های خلاق، نوآور و دانش‌بنیان هستند. اضافه شدن این بخش‌ها باید با برنامه باشد، گاهی ایده‌ای را مطرح می‌کنیم، متقاضی هم دارد، دستگاهی یا محصولی تولید می‌شود؛ اما بعد از مدتی می‌بینیم این ایده تا به عمل برسد منسوخ شد پس باید ایده‌ها مانیتور کنیم.

باید نیاز صنایع به نیاز بشر، نیاز کشور، فنّاوری‌های نوین، اسناد بالادستی و راهی که کشور می‌رود، توجه شود. باید ایده‌ها و شرکت‌ها با تفکر بیشتری همراه باشند و به‌جای اینکه هر ایده‌ای را به عمل برسانیم در قالب یک برنامه مشخص، مدون و حساب‌شده بر اساس دانسته‌ها، دانش و تجربه‌ها را جهت‌دهی کنیم.

*منظور از مانیتورینگ ایده‌ها چیست؟

مسعودی: وزیرعلوم یک نظام ایده‌ها و نیازها (نان) را مطرح کرد تا ایده و تقاضا به هم وصل شوند؛ اما آیا نیازی که وجود داشت و موردی که حل شد واقعاً مورد نیاز کشورمان است؟ خیلی می‌شنویم محصولی در کشورمان تولید می‌شود بعد می‌گویند نمی‌توانیم تجاری‌سازی کنیم؛ زیرا با قیمت ارزان‌تر می‌توان از کشوری دیگر وارد کرد. آیا باید جلوی واردات آن را بگیریم یا اصلاً تولید آن اشتباه بود؟ بعضی موارد استراتژیک است مانند دارو، مواد غذایی و ...

قیمت اهمیتی ندارد؛ بلکه دستیابی به فناوری و تولید آن اهمیت خاصی دارد؛ اما در موارد دیگر این‌طور است؟ این وظیفه پارک است. این ما هستیم بعدازاینکه نان (نظام ایده‌ها و نیازها) ایجاد شد، ماتریس نان را طراحی کنیم که به این قضیه تمرکز دارد. بخش‌های مختلف وزارتخانه و سازمان‌های مختلف مطرح می‌کنند که اگر این ایده را انجام دهید بیشتر استقبال می‌کنیم؛ اما هنوز نظام جامعی وجود ندارد.

این موردی که در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی است و توقع هم می‌رود که باید از دانشگاه‌هایمان که ۶۰ سال متوسط مؤثر فعالیت آموزشی و پژوهشی داشته‌اند، کارها و برنامه‌ریزی‌های جدی‌تری داشته باشند. ماتریس نان را طراحی می‌کنیم تا در اسناد بالادستی، فنّاوری نوین، نیازهای بشری هرکدام یک سطر و یک ستون هستند، پایش، تسهیلات، توانمندی‌ها دیده شوند. شاید بخواهیم هواپیما تولید کنیم؛ اما فعلاً توانمندی‌اش را نداشته باشیم. ممکن است نه توانمندی و نه نیاز داشته باشیم که باید هرکدام در آن سطر و ستون‌ها قرار گیرند.

*طراحی این ماتریس صرفاً برای دانشگاه شهید بهشتی قابل استفاده است یا خیر؟ در این ماتریس برآورد میزان درآمدزایی برای کشور و جلوگیری از خروج ارز انجام می‌شود؟

مسعودی: سعی می‌کنیم به‌عنوان دانشگاه رتبه یک کشور هدفمند و با برنامه پیش برویم. وقتی یک شرکتی جذب می‌شود اولین کار این است که BP (business plan) بدهد. در بیزینس پلن میزان سرمایه‌گذاری، بازگشت سرمایه بو ... پیش‌بینی می شود؛ اما اینکه چقدر محقق شود امری دیگر است.

باید دو مسیر جدا را باهم ببینیم، یکی مسیر بالا به پایین و دیگری مسیر پایین به بالا. یک تجربه و تخصص نهفته در دانشکده و پژوهشکده‌هایمان داریم که در مسیرهای متفاوتی تجربه کرده‌اند؛ باید از این تجربه‌های صنعتی و کاربردی استفاده و یکسری هم باید تخصص‌هایش را ایجاد کنیم؛ مثلاً در صنعت دارو یک توانمندی داریم که روی آن کار می‌شود و یکسری نیازمندی‌ها داریم که باید به آن‌ها توجه شود؛ در این راستا لازم است آموزش عالی ما به سمت آن‌ها برود بنابراین  دو سمت باید به هم پیش بروند.

از دانشکده و پژوهشکده‌ها خواسته‌ایم برای مراکز نوآوری‌شان اهداف کاربردی‌شان را بر اساس توانمندی‌ها تعریف کنند. تجربه ۶۰ سال کانی‌شناسی و سنگ‌شناسی را در گوهرشناسی بردیم و گفتیم وقتی تجربه ۶۰ ساله اساتید کانی‌شناسی راداریم چرا گوهرسنگ‌ها را تشخیص ندهند که نیاز کشور است؟

 اگر کسی خواستار سنجیدن اصالت جواهری باشد باید یک مرکز مرجع علمی وجود داشته باشد. علمی ازاین‌جهت که آن‌قدر علوم در حال تغییر و تحول است و انواع مصنوعی به بازار می‌آید که فردی باتجربه بتواند به‌تنهایی آن را پیش ببرد؛ این نیازمند پایه علمی پویا است. در این راستا لازم است هرروز تحقیق کند  تعداد زیادی پایان‌نامه و رساله  را مانیتور و پایش کنند.

*آیا نقشه جامعی برای این اقدام مانیتورینگ که برای کانی‌شناسی مثال زدید را برای همه ترجمان‌ها تهیه‌ کرده‌اید؟ این برنامه در چه قالبی است؟

مسعودی: توانسته‌ایم طرح «پنتا» را ارائه کنیم. این طرح ارتباط دانشگاه و صنعت  است، ولی تنها طرح پژوهشی نیست.

*در مور پنتا توضیح می‌دهید؟

مسعودی: پنتا پنج جنبه دارد که شامل طرح پژوهشی، تولید و ساخت، خدمات دانش‌بنیان، تخصصی مورد نیاز صنعت و ایجاد رشته‌های جدید متناسب با نیاز صنعت می‌شود.

از دانشکده‌ها و پژوهشکده‌ها خواسته‌ایم ابعاد پنج‌گانه را در رشته‌های خاصی که توانمندی خودشان است، معرفی کنند و بیشتر از آن‌ها حمایت کنیم که جنبه تشویقی دارد.

 *چشم‌انداز چندساله برای مرجع شدن وجود دارد؟

مسعودی: یک‌زمانی دانشجو تربیت می‌کردیم، اما اکنون باید شرکت هم تربیت کنیم، نه اینکه آن را کنار بگذاریم باید هر دو را انجام دهیم و این به آن معنی نیست که دانشگاه مسئولیت را بپذیرد.

یک‌زمانی شرکت دانش‌بنیانی را تربیت می‌کنیم، رشد می‌دهیم، بعد این شرکت‌ها ممکن است در سراسر کشور ۲۰ یا ۱۰۰ شرکت شوند، الگوی شرکت‌های استاندارد و قوانینش را ایجاد می‌کنیم که این شرکت‌ها چطور کار کنند، مسلماً خود دانشگاه به‌تنهایی نمی‌تواند نیاز جامعه را پاسخ دهد؛ بلکه باید شبکه‌ای ایجاد کند و خود دانشگاه به آن نظارت کند.

ادامه دارد...