مشکلات حل‌نشده در نظام آموزش عالی عراق پس از حمله ۲۰۰۳ آمریکا

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، بنا بر گزارشی تازه،‌ نظام آموزشی عراق پس از حمله سال 2003 آمریکا همچنان با چالش‌های جدی دست به گریبان است. فقدان مهارت‌افزایی و مهارت‌آموزی،‌ محدودکردن آزادی علمی،‌ ضعف بودجه پژوهشی،‌ زیرساخت‌ نامناسب و نقش ناکارآمد دانشگاه‌ها در انتقالِ دانش ازجمله مشکلاتی هستند که مؤسسات آموزش عالی در عراق با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

این گزارش تاکید دارد که نظام آموزشی عراق به طور جدی از چندین دهه جنگ داخلی و خارجی آسیب دیده است؛ جنگ‌هایی که سد راه تلاش‌ برای اصلاحات بوده‌اند. رژیم بعث که از 1968 تا 2003 بر عراق حکمرانی می‌کرد، هزینه‌های نظامی را نسبت به بودجه آموزشی دراولویت قرار می‌داد که به کاهش کیفیت و توسعه در بخش آموزش منجر شد.

در دوران تحریم اقتصادی که از 1990 تا 2003 به عراق تحمیل شد،‌ نظام آموزشی به زوال بیشتری دچار شد. زیرساخت‌ها فرسوده شدند،‌ شاخص‌های توسعه افت کردند و دسترسی به دانش و فرصت‌های آموزشی محدود شدند. پس از اشغال عراق به دست نیروهای ائتلاف،‌ این وضعیت بدتر شد؛ چراکه با درگیری‌های مسلحانه و وخامت شرایط امنیتی همراه بود.

آسیب وارده به نهادهای آموزشی در عراق بسیار جدی است. 84 درصد از نهادهای دانشگاهی عراق در فاصله سال‌های 2003 تا 2005 ویران یا غارت شدند. موضوع اسفناک‌تر آنکه در همین دوره 154 استاد دانشگاه ترور شدند که به تعطیلی‌ بسیاری از مدارس و دانشگاه‌های این کشور منجر شد.

تأثیر درگیری‌های مسلحانه بر آموزش به فراتر از مناطق درگیری کشیده شد و زیرساخت‌ها در سراسر کشور را به فرسودگی کشاند. از طرفی،‌ تضعیف مؤسسات آموزش عالی در عراق به فقدان مهارت‌افزایی و مهارت‌آموزی  مورد نیاز بازار کار در سراسر این کشور انجامید که ناشی از نبود برنامه‌ریزی راهبردی و استفاده ناکافی از نظام جامع آموزشی بود.

آزادی‌های علمی به دلیل تقسیم‌بندی‌های فرقه‌ای و خشونت سیاسی محدود شده‌اند که خودسانسوری در میان دانشگاهیان را در پی داشته است. همچنین،‌ کمبود هزینه برای پژوهشِ علمی سبب شده که عراق در این زمینه پایین‌ترین آمار را در منطقه داشته باشد. علاوه بر این چالش‌ها،‌ زیرساخت‌های ناکافی مانعی جدی بر سر راه اسکان شمار فزاینده دانشجویان در عراق است.

ترمیم آموزش عالی برای صلح پایدار

خط‌مشی‌های ضعیف دولت برای رسیدگی به مشکلات اقتصادی و بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز باعث تشدید موضوعات مربوط به جامعه می‌شود و به درگیری‌ها دامن می‌زند. بازسازی نهادهای آموزش عالی برای رسیدن به پایداری سیاسی و حمایت از برقراری صلح پایدار یک نیاز فوری در عراق است. نیاز دیگر،‌ رهایی نهادهای دانشگاهی از فشار سیاسی و نیز تاسیس یک نهاد سازمان‌دهنده مستقل برای آموزش عالی است. این نهاد، مسئول توسعه استانداردهای دانشگاهی،‌ رسیدگی به نیازهای زیرساختی و رفع بحران ساختاری در نهادهای دانشگاهی خواهد بود.

نهادهای بین‌المللی نیز باید از این تلاش‌ها در راستای اصلاحات در نظام آموزشی عراق حمایت کنند. درخواست جدی از یونسکو آن است که برای همکاری با دانشگاه‌های عراق و با هدف ارتقای برنامه‌های آموزشی، سازوکارهایی مؤثر داشته باشد و تخصص‌گرایی مدرن را در راستای نیازهای بازار داخلی عراق ایجاد کند.

تشویق اتحادیه اروپا و انگلیس به تقویت چارچوب همکاریِ بین‌دانشگاهی و میان مؤسسات پژوهشی برای ارتقای پژوهش علمی و تفکر انتقادی نیز مؤثر است. از آنجا که عراق در دوران بازسازی و تثبیت وضعیت جامعه خود به سر می‌برد،‌ رسیدگی به چالش‌های موجود در نظام آموزشی این کشور اهمیت بسیاری دارد.  با سرمایه‌گذاری در آموزش،‌ عراق می‌تواند نیروی جوان خود را توانمند کند، نوآوری و خلاقیت را ترویج دهد و در تلاش‌ برای ایجاد صلح در بلندمدت مشارکت داشته باشد.