چرا دانشجویان هنر ادامه تحصیل می‌دهند؟/ انگیزه‌های اقتصادی بالاتر از عشق به هنر

به گزارش خبرنگار گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، ایران از جمله کشورهایی است که در دهه‌های اخیر در زمینه ایجاد دوره‌های تحصیلات تکمیلی رشد قابل توجهی داشته است. در حیطه هنر این امر شامل افزایش تعداد دانشگاه‌ها، رشته‌ها، پذیرش بیشتر دانشجویان و افزایش جذب هیئت علمی در دو دهه هشتاد و نود می‌شود.

نتایج برخی از بررسی‌ها نشان می‌دهند توسعه تحصیلات تکمیلی در رشته هنر در برخی موارد بیشتر از سایر رشته‌ها بوده است، به‌عنوان نمونه مطالعه‌ای نشان می‌دهد که بالاترین رشد دانشجویان تحصیلات تکمیلی بین سال‌های 1389 تا 1394 در مقطع کارشناسی ارشد مربوط به گروه تحصیلی هنر با رشدی حدود 396 درصد بوده است.

اما توسعه کمی تحصیلات تکمیلی در چند دهه اخیر چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد؛ چراکه «با توجه به عدم تحقق شاخص‌های کیفی توسعه آموزش عالی، می‌توان این توسعه را نامتوازن تلقی کرد». برنامه‌ریزی جهت ایجاد توازن در وجوه کمی و کیفی رشد تحصیلات تکمیلی مستلزم شناخت ابعاد مختلف این پدیده به ویژه عوامل و دلایل گرایش دانشجویان به تحصیل در مقاطع بالاتر است.

حالا بر همین اساس برای شناخت ابعاد مختلف رشد این پدیده، محققان در مطالعه‌ای با عنوان «علل گرایش فارغ التحصیلان رشته‌های هنری به تحصیلات تکمیلی در ایران» نشان داده‌اند که بهبود «وضعیت اقتصادی» و «شأن اجتماعی» انگیزه‌هایی قوی‌تر از علم جویی و پژوهش در گرایش این قشر به تحصیلات تکمیلی است.

این مقاله متمرکز بر گرایش فارغ التحصیلان رشته هنر به تحصیلات تکمیلی در دهه 90 نگارش و با استفاده از روش تحقیق آمیخته انجام شده است.

در این روند ابتدا عوامل موثر به کمک مطالعات کتابخانه‌ای و روش تحلیل مضمون استخراج شده و بر اساس روش «تحلیل لایه‌ای علت‌ها» در چهار لایه «لیتانی»، «علل اجتماعی»، «جهان بینی/ گفتمان» و «استعاره» تحلیل شده است.

به بیان محققان این پژوهش، در بخش کمی، لایه‌های به دست آمده با هدف رتبه بندی عوامل موثر به وسیله ابزار پرسشنامه و انتخاب 30 نفر از خبرگان مرتبط با دوره‌های تحصیلات تکمیلی هنر در دانشکده‌های تهران مورد سنجش قرار گرفته است.

نتایج دو آزمون تی و فریدمن در این پژوهش  نشان می‌دهد که سه عامل اولیه موثر در گرایش فارغ التحصیلان رشته هنر به تحصیلات تکمیلی، به ترتیب شامل عوامل گفتمان، اقتصادی و فرهنگی است.

سیاست‌های آموزش عالی، کهن الگو، استعاره، عوامل هنری، عوامل فردی و خانوادگی، علاقه به کسب دانش و تخصص و در انتها عامل جهانبینی نیز رتبه‌های چهارم تا دهم را کسب کردند.

همچنین کسب مدرک علمی بالاتر که به دلیل ماهیت رشته هنر بر وضعیت اقتصادی و شأن اجتماعی هنرمندان موثر بوده، انگیزه‌هایی قوی‌تر از علم جویی و پژوهش در گرایش این قشر به تحصیلات تکمیلی است.

به جز جنبه‌های نمادین، یعنی شان و جایگاه اجتماعی و انگیزه‌های اقتصادی برای رسیدن به شغلی بهتر، موضوعاتی چون علاقه به مهاجرت، دستیابی به گزینه‌های بهتر برای تشکیل خانواده، اجتناب از بیکاری و پرکردن وقت و «زندگی نزیسته والدین» از دیگر عواملی است که در بین متقاضیان ادامه تحصیل در رشته‌های هنری مشهود است.

این مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصلنامه «هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی» متعلق به دانشکدگان هنرهای زیبای دانشگاه تهران، منتشر شده است.