از آسیب‌های چشمی چه می‌دانیم/ غربالگری کودکان و معاینه دیابتی‌ها را جدی بگیریم

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ پیشگیری از اختلالات بینایی امری بدیهی است و باید هرچند وقت یک بار غربالگری انجام شود. با اینکه توصیه می‌شود سنجش‌های بینایی از سنین کودکی انجام شود؛ اما هنوز عده‌ای این موضوع را جدی نمی‌گیرند؛ البته در کشورما سال‌های زیادی است که قبل از دوران مدرسه کودکان برای انجام تست‌های بینایی به چشم پزشک ارجاع داده می‌شوند. 

فرهاد ادهمی مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا گفت: بهتر است از سنین خیلی پایین‌تر غربالگری انجام شود تا اگر مشکل بینایی وجود داشت سریعاً تشخیص داده شود؛ بنابراین حتماً والدین باید بچه‌ها را برای غربالگری نزد اپتومتریست و چشم پزشک ببرند تا بررسی‌های لازم انجام شود.

این پزشک متخصص با اشاره به درمان‌های پزشکی گفت: درمان‌های چشم پزشکی دو نوع هستند. یک سری از درمان‌های دارویی برای بیماری‌هایی مانند عفونت‌های ویروسی و انگلی که در بچه‌ها ممکن است ایجاد شود و منجر به اختلالات بینایی می‌شود استفاده شده و دیگر درمان غیرجراحی استفاده از عینک و.. است که بینایی را بهبود می‌بخشند.

وی افزود: روش دیگر درمان بیماری‌های چشمی درمان‌های جراحی است که در برای درمان اختلالات بینایی مؤثر است. مثلا کودکی که افتادگی پلک دارد و محور بینایی‌اش گرفته شده است. باید در سنین پایین جراحی کند تا منجر به تنبلی چشم نشود یا آب مروارید نوزادی، این بیماری گاهی در نوزادان وجود دارد که سریعا باید به آن رسیدگی کرد و به جراحی اقدام کرد تا از نابینایی جلوگیری کند. 

ادهمی مقدم با بیان اینکه بهترین پیشگیری غربالگری است که در سنین پایین انجام می‌شود، گفت: در سنین بالاتر مراجعات و معاینات مکرر باید انجام شود که از عوارض چشمی جلوگیری کند تا منجر به نابینایی نشود.

دلایل مهم نابینایی در کودکان چیست؟

 ادهمی مقدم در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین دلایل نابینایی در کودکان چیست، گفت: دلایل زیادی می‌تواند منجر به کاهش بینایی و نابینایی در کودکان بشود. یک سری، بیماری‌های مادرزادی است، یعنی زمانی که کودک به دنیا می‌آید، مبتلاست ازجمله ابتلای مادر در دوران بارداری به عفونت‌های انگلی و ویروسی که می‌تواند منجر به درگیری چشم و یک سری بیماری‌های چشمی شود.

وی ادامه داد: یک سری بیماری‌ها هم در طی سالیان بعد، ممکن است کودک دچار آن شود. مانند تومور‌های داخل چشمی که معمولاً در کودکان شیوع بیشتری دارد و با هر سیمپتومی که در بچه ایجاد شد باید مراجعه کند. مورد بعدی عیوب انکساری یا ضعیف شدن چشم است و در صورتی که تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به آمبلی و تنبلی چشم، حتی انحراف چشم و نابینایی شود. 

این متخصص چشم پزشک افزود: آب مروارید مادرزادی یکی دیگر از بیماری‌های چشمی است که باید سریع تشخیص داده شود در غیر این صورت ممکن است منجر به کاهش شدید بینایی یا نابینایی شود. 

این پزشک متخصص گفت: بعضی از عفونت‌های ملتحمه که در حین زایمان ممکن است برای نوزاد ایجاد شود (در حال حاضر شیوع آن با پیشگیری‌هایی که انجام می‌شود کمتر شده است) و ممکن است قرنیه را درگیر کنند که اگر درمان به موقع صورت نگیرد منجر به عفونت چشم و نابینایی می‌شود.

وی تاکید کرد: معاینات مداوم در جلوگیری از نابینایی بسیار مهم است و از اهمیت خاصی برخوردار است. در صورتی که عیب انکساری وجود داشته باشد و کودک ممکن است متوجه نشود و بیان نکند، اگر درمان نشود، منجر به تنبلی چشم می‌شود. یعنی از سنی که بگذرد قابل درمان آنچنانی نخواهد بود.

این پزشک متخصص و استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بعضی از بیماران خاص باید غربالگری چشم را جدی بگیرند، گفت: در بیماران دیابتی درگیری چشم به فاکتور‌های متعددی بستگی دارد. یکی از فاکتور‌های مهم مدت زمانی است که فرد به دیابت مبتلاست؛ البته کنترل قند خون هم در آن دخیل است که باید کنترل شود، معاینات مداوم در بیماران دیابتی باعث می‌شود تشخیص عوارض و درمان به موقع انجام شود؛ بنابراین تا حدود زیادی می‌تواند از نابینایی جلوگیری کند؛ اگرچه برخی موارد هم وجود دارد که به‌رغم درمان‌های مکرر به درمان پاسخ نمی‌دهند و منجر به نابینایی می‌شود؛ اما به هر حال معاینات مکرر، تشخیص زودرس و درمان سریع بسیار می‌تواند در درمان و جلوگیری از نابینایی و اختلالات بینایی تأثیرگذار باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

وی در پاسخ به این سوال که با ظاهرشدن چه مشکلاتی باید به چشم پزشک یا بینایی سنج مراجعه کنیم، گفت: هرگونه علائمی از جمله تاربینی، کج و معوج دیدن اشیاء، سردرد، خستگی چشم به‌خصوص هنگام کار‌های چشمی، دوبینی و سایه دار بودن اشیاء که گا‌هی در بچه‌ها باعث عدم پیشرفت تحصیلی می‌شود.

وی افزود کودکی که پیشرفت تحصیلی خوبی ندارد باید از نظر چشمی بررسی شود. ممکن است عیب انکساری داشته باشد که در کلاس نمی‌تواند خوب ببیند و مطالعه برایش مشکل است؛ بنابراین با دیدن این مسائل و سایر مسائل که حدس به بینایی وجود دارد باید به بینایی سنج و چشم پزشک مراجعه کرد.

آب هویج در درمان بیماری چشم موثر است؟

ادهمی مقدم درباره شایعاتی مانند مصرف هویج که آیا در سلامت بینایی موثر است یا خیر، گفت: در هویج یک سری ویتامین‌ها بیوتین، ویتامین اچ، کا، ب ۶، پتاسیم، آلفا و بتا و کاروتن وجود دارد که این موارد در صورت کمبود ویتامین آ برای سلامت چشم بسیار موثر و بیماری‌ای به نام شب کوری وجود دارد که ناشی از کمبود ویتامین آ است. در این موارد هویج و ویتامین آ بسیار موثر است. 

وی افزود: برخلاف عقیده عوام که فکر می‌کنند ویتامین آ یا آب هویج در بالا و پایین رفتن شماره چشم تأثیر دارد، صحیح نیست و تأثیری در بالابردن و پایین بردن شماره چشم ندارد، اما در سلامت چشم که به علت کمبود ویتامین آ است، مفید است.

این پزشک متخصص در پاسخ به این سوال که چه ویتامی‌هایی برای چشم مفید هستند، گفت: آنتی اکسیدان‌هایی مثل ویتامین سی، ای، آ، بتا کاروتن و لوتئین، گزانتین، اسید‌های چرب، امگا سه از چشم‌ها در برابر رادیکال‌های آزاد و آسیب زننده محافظت می‌کنند که این مواد در میوه‌ها و سبزیجات رنگی و کرم رنگ وجود دارد که با مصرف آن‌ها می‌توانیم به سلامت بینایی کمک کنیم و از یک سری کمبود‌های ویتامینی که باعث آسیب چشم، جلوگیری می‌شود. معاینات چشمی و بینایی سنجی سالانه توصیه می‌شود.

چند وقت یک بار به پزشک مراجعه کنیم؟

ادهمی مقدم در پاسخ به این سوال که معاینات چشمی و بینایی سنجی چند وقت یک بار توصیه می‌شود گفت: به طور کلی اکثر چشم پزشکان معاینه سالانه چشم را توصیه می‌کنند؛ اما معاینات و سنجش بینایی بسته به سنین متفاوت خواهد بود. مثلاً در بدو تولد، وجود رفلکس قرمز در داخل مردمک نوزادان بررسی می‌شود. معاینات بعدی در ۶ ماهگی، سه سالگی و قبل از سن بلوغ صورت می‌گیرد؛ اما اگر کودکی مبتلا به علائم خطر برای مشکلات بینایی باشد با توجه به عوامل خطر موجود در کودک نیاز به معاینات زودتر از شش ماهگی و مکرر خواهد داشت. 

وی افزود: پروتکل زمانی معاینات چشمی متفاوت خواهد بود. مثلا نوزادان نارس و نوزادان زودرس و به‌خصوص نوزادان با وزن کمتر، در معرض نارس بودن شبکیه هستند و باید معاینات مکرر با پروتکل زمانی خاص روی آن‌ها صورت بگیرد؛ اما زمانی که شبکیه و عروق تکمیل شد، با توجه به ریسکی در کودک وجود دارد، زمان بندی ویزیت متفاوت خواهد بود. این غربالگری در بالغان نیز متفاوت است.

ادهمی مقدم با بیان اینکه اگر فرد هیچ بیماری زمینه‌ای ندارد، معاینات سالیانه توصیه می‌شود گفت: اگر شخص دیابت و فشار خون داشته باشد و در دیابت بسته به اینکه در چه مرحله‌ای است و یا درگیری چشمی دارد یا خیر، پروتکل زمانی درمان در آن‌ها متفاوت خواهد بود و باید با توصیه چشم پزشک، مراجعه مکرر داشته باشند تا از آسیب‌های چشمی جلوگیری شود.