کارنامه نامعلوم عملکرد مراکز تجاری ایران در کشورهای هدف

گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ افزایش تعداد مراکز تجاری و نمایندگان امور بازرگانی ایران در کشور‌های هدف، یکی از مواردی است که توسط رئیس سازمان توسعه تجارت به عنوان دستاورد‌های دولت طی چند سال اخیر مطرح شد.

براساس گفته‌های محمدعلی ضیغمی، دولت قصد دارد تا این مسیر را ادامه داده و بتواند ردپای ایران در فعالیت‌های تجاری بین‌المللی را پررنگ‌تر کند. پیش از این نیز یکی از رایزنان بازرگانی ایران نسبت به برنامه دولت برای ایجاد مراکز تجاری به جای اعزام رایزنان بازرگانی در کشور‌های هدف اذعان کرده و آن را راهکاری موثر دانست؛ چراکه به عقیده او، توانایی و اختیارات عمل مراکز تجاری، بیش از یک رایزن بازرگانی است.

تأمین شدن بخش زیادی از منابع مالی مورد نیاز کشور توسط درآمد‌های صادرات غیرنفتی، هدف کلانیست که طی سال‌های اخیر درباره آن بحث بوده، اما تا به امروز تحقق نیافته است. راه‌اندازی مراکز تجاری از دهه‌های گذشته به عنوان یکی از ابزار‌های توسعه تجارت غیرنفتی از آن یاد شده و به منظور استفاده از این ابزار، بودجه‌های خصوصی و دولتی مختلفی برای آن هزینه شد. با این حال تا به امروز، آماری دقیق از میزان فعالیت این مراکز، نتایج و تاثیر آن‌ها بر تجارت خارجی ایران در دست نیست یا حداقل به صورت عمومی منتشر نشده است. بدون اطلاع از نحوه عملکرد مراکز تجاری تاسیس شده در کشور‌های مقصد طی این مدت، دولت قصد دارد مجدد هزینه‌های مالی و یا حتی اعتباری زیادی را برای این احداث این مراکز در کشور‌های مدنظر صرف کند.

ابزار‌های کارآمد توسعه تجارت

کیومرث فتح‌الله کرمانشاهی، معاون کل پیشین سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی آنا بر لزوم به‌کارگیری فرصت‌های مختلف بر تقویت فعالیت‌های صادراتی تأکید کرد و در این‌باره توضیح داد: پیش از بررسی هر برنامه‌ای، باید در نظر داشته باشیم که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های تجاری و بانکی قرار دارد؛ از این رو باید محدودیت‌ها را بپذیریم و از ابزار‌های موجود و یا حتی راهکار‌های خلاقانه برای توسعه تجارت استفاده کنیم. در این میان بهره‌بردن از شیوه‌های مختلف بازاریابی برای تقویت صادرات غیرنفتی، امری بدیهی است. راه‌اندازی و یا شرکت در نمایشگاه‌های تجاری به‌ویژه نمایشگاه‌های تخصصی در داخل و خارج از کشور، اعزام و پذیرش هیئت‌های بازاریابی و رایزنان بازرگانی، راه‌اندازی مراکز تجاری و غیره، از قبیل شیوه‌های بازاریابی معمول و موثر در جهان محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: به‌رغم آن که مراکز تجاری به عنوان یکی از فرصت‌های توسعه صادرات غیرنفتی به شمار می‌روند، باید در استفاده و راه‌اندازی آن‌ها نگاهی تخصصی داشت. مهم‌ترین رویکرد، آن است که متناسب با مختصات و ویژگی‌های کشور مقصد، ابزار‌های گسترش فعالیت‌های صادراتی را انتخاب کنیم. به بیانی دیگر، نسخه‌ای واحد برای تقویت روابط بازرگانی با تمامی کشور‌ها نپیچیم؛ چراکه هر کشوری، مقتضیات و شرایط منحصر به فرد خود را دارد و باید متناسب با وضعیت حاضر، سیاست‌گذاری صحیح انجام دهیم.

بازار مقصد را بشناسیم

کرمانشاهی در ادامه صحبت‌های خود، به عملکرد مراکز تجاری تاسیس شده توسط ایران اشاره کرد و گفت: برای تقویت و توسعه فعالیت‌های صادراتی، باید ابتدا ضمن شناخت کامل بازار مقصد، نسبت به محدودیت‌ها و فرصت‌های موجود آگاه باشیم؛ چراکه این اطلاعات مشخص خواهد کرد باید در چه کشوری مرکز تجاری تاسیس کنیم و در کدام کشور تعداد رایزنان بازرگانی خود را افزایش دهیم. در سال‌های گذشته هزینه‌های متعددی برای راه‌اندازی مراکز تجاری در کشور‌های مختلف از سوی نهاد‌های مختلفی پرداخت شد؛ اما متأسفانه کارنامه نامعلوم عملکرد مراکز تجاری ایران در کشورهای هدف یکی از موانعی توسعه حضور ایران در برخی از بازارهای جهانی است.

وی خاطرنشان کرد: دولت‌های وقت در چند سال اخیر با صدور مجوز‌های احداث این مراکز و همچنین اعطاشدن کمک‌های مالی توسط سازمان توسعه تجارت برای تاسیس مراکز تجاری، نشان‌دهنده رویکرد مثبت در بدنه دولتی برای این کار بود. با این حال آماری مربوط به عملکرد این مراکز و تاثیر فعالیت آن‌ها در روند تقویت تجارت خارجی در دست نیست. بدون در نظر داشتن نقش این مراکز و کارکرد آن‌ها تا به امروز، نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای ادامه فعالیت آن‌ها داشته باشیم.

اهمیت مراکز تجاری برای دانش‌بنیان‌ها

برخی از کارشناسان تجارت خارجی بر این باورند استفاده از ظرفیت اتاق‌های بازرگانی و فعالان تجاری می‌تواند یکی از راهکار‌های معرفی توان صادراتی ایران به کشور‌های مقصد باشد. حتی مسئله رایزنان افتخاری نیز بار‌ها به عنوان دیگر ابزار‌ها مطرح شده است. اتاق‌های مشترک بازرگانی بستری تخصصی برای افزایش مبادلات تجاری ایران و سایر کشور‌ها هستند و تجار باسابقه می‌توانند در امر بازاریابی، کمک‌های شایانی به تجارت غیرنفتی کشور کنند. در کنار این موارد، مراکز تجاری نیز بستری برای فعالیت‌هایی همچون ارائه خدمات پس از فروش که مسئله‌ای مهم برای صادرات کالا‌های دانش‌بنیان و فناورانه است را مهیا می‌کنند؛ بنابراین در شرایطی که کشور به دنبال افزایش صادرات غیرنفتی به‌ویژه تولیدات دانش‌بنیان است، باید از تمامی راهکار‌های موثر و موجود بهره گیرد؛ به شرط آنکه نگاهی تخصصی نسبت به عملکرد هر یک از این ابزار‌ها آگاه باشد.