امام حسن عسکری(ع) و آماده‌سازی شیعیان برای زمانه‌ای سخت

به گزارش خبرنگار حوزه دین و آیین گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، امروزهشتم ربیع‌الثانی مصادف با سالروز ولادت یازدهمین اختر آسمان امامت، حضرت امام حسن عسکری علیه السلام است. این امام بزرگوار سال ۲۳۲ هجری قمری در شهر مدینه متولد شدند، پدر بزرگوارشان حضرت امام هادی علیه السلام و گرامی مادرشان نیز بانویی به نام «حُدَیثه» بودند.

یکی از ویژگی‌های برجسته ائمه اطهار (ع) مدیریت جوامع شیعی در مواقع بحرانی و بزنگاه‌های خطیر اجتماعی است به طوری که بر اساس اسناد تاریخی و احادیث مسلم شیعه رویارویی با شرایط بحرانی گوناگون درزمان‌های متفاوت به خوبی نشان دهنده قدرت بالای مدیریتی امام (ع) در مقابله با حکام ظلم و جور و نیز فرقه‌ها و نحله‌های مختلف فکری نشئت گرفته از تفکرات گوناگون است.

مرور عصر حساس دوران امامت حضرت امام حسن عسکری (ع) نشان دهنده تبحر آن حضرت در مدیریت بحران‌ها و وضعیت خطیر شیعیان در آندوران است

امام عسکری (ع) و تبیین مفهوم وکالت در منظومه فکری شیعه

براساس اسناد و مدارک تاریخی یکی از مهمترین نهاد‌هایی که به منظور حفظ حقوق شیعیان و حفاظت از جان و مال و ناموس ایشان به دست با کفایت امامان شیعه (ع) تأسیس شد نهاد وکالت بود که در دوران امام هادی (ع) به اوج شکوفایی خود رسید و منجر به گسترش نفوذ ائمه شیعه در میان اقشار مختلف مردم شد.

امام حسن عسکری (ع) با وجود شرایط سختی که بر زندگی و زمانه ایشان حکمفرما بود با تلاش برای حفظ نهاد پر ارج وکالت آن را به بلوغ رسانده و با تقویت جنبه‌های اجتهادی در بین وکلای خود نسلی طلایی از فقیهان شیعه را تربیت کرد که با به وجود آوردن یک جریان غنی از حدیث بتوانند با تدوین منظومه فکری شیعه تا حد زیادی شیعیان را از آفات مربوط به دوران غیبت صغری حفظ کنند.

دوره امامت آن حضرت همزمان با  با خلافت معتمد عباسی و عصر سستی دستگاه خلافت عباسی است.در این دوران غلامان ترک که از دوران خلافت معتصم وارد دستگاه خلافت شده بودند پس از مرگ متوکل و خلافت کوتاه مدت منتصر به گردونه خلافت خونخوار عباسی مسلط شده و  با اجرای بی چون و چرای فرامین خلفای هوسران موجبات غم و محنت همه مسلمانان را فراهم آوردند در این میان خلفای عباسی به فکر احیای امپراطوری دیرین خویش با اتکا به بازوی توانمند غلامان ترک برآمدند.

با این وصف می توان از آغاز سیطره بی امان نظامیگری بر دستگاه خلافت در این دوران سخن گفت. نمود بارز این عارضه اجتماعی در آن زمان حبس و حصر امام(ع) در محله نظامی سامرا به دستور خلیفه عباسی است که متأثر از غلبه سنت نظامیگری بر دستگاه خلافت رخ داد. با این وجود امام(ع) از پای ننشست و با بحث و بررسی مقوله ایمان و ویژگیهای یک مؤمن واقعی به تبیین مرزهای اعتقادی تشیع اصیل  از تشیع غیر اصیل و سایر فرقه‌های منشعب از نحله‌های فکری اسلامی پرداختند. در اینجا است که امام عسکری(ع) با تلاش بی‌امان برای ترویج سنتهای حسنه شیعی مانند پیاده روی اربعین به دنبال زنده کردن شیعیانی هستند که پس از سالها خفقان به وجود آمده توسط خلفایی همچون متوکل و معتز و معتمد هویت گمشده خویش را می‌جویند.

** مأموریت ویژه امام عسکری(ع) در رابطه با امام عصر(عج)

بنابر عقیده  شیعه امامیه امام حسین عسکری(ع) در حدیث مشهور به لوح جابر دارای ویژگی خاصی است که شامل نسبت ابوت ایشان با امام عصر(عج) می شود با این حساب تکلیف و مأموریت آن امام همام در قبال فرزند برومند و بزرگوار خویش بسیار خاص‌تر از ائمه پیشین(ع) بوده است.

بنابراین امام(ع) با بهره گیری از سنت تقیه و با معرفی و نشان دادن حضرت حجت (عج) به نزدیکان و اصحاب خاص خویش که در فرهنگ تشیع از آنها با عنوان «اصحاب سرّ» یاد می‌‎شود هر گونه شک و شبهه و تردیدی را در خصوص وجود و تولد آن حضرت از اذهان شیعیان زدودند. به طوری که به روایت مورخان فریقین با وجود ظهور و بروز برخی حرکتهای کوتاه مدت مانند اقدامات جعفر کذاب پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) در سن ۲۸ سالگی و به دست معتمد عباسی هیچ نشانی از ایجاد و پیدایش یک فرقه و نحله جدید در بین شیعیان خالص آن حضرت وجود ندارد و همه شیعیان امامیه بر این عقیده‌اند که فرزند و جانشین آن حضرت متولد شده و در غیبت به سر می‌برد.

مقوله تولد امام عصر(ع) به حدی از تواتر رسیده که حتی ظهور و پیدایش برخی جریانهای انحرافی نظیر بهائیت نیز که برخی از زعمای منحرف آن به طور کلی منکر تولد حضرت بقیه الله الاعظم(عج) شده اند نیز نتوانست راهی برای انکار مقوله عظیم و تاریخ ساز مهدویت پیش پای دشمنان منحرف شیعه بگذارد. این در حالی است که سایر جریانهای فکری در هنگام پیدایش چنین بحرانهایی همواره شاهد پیدایش درگیریهای کاهاً خونین درون فرقه‌ای در بین پیروان خود بوده‌اند.

خصلت خطرناک حکومت عباسیان

حکومت بنی عباس در مقایسه با ظلم و جور عریان فرزندان امیه یک ویژگی خاص و البته خطرناک دیگر هم داشت و آن این است که سیاستها و راهبردهای بنی عباس آلوده به تزویر و ریا بود. امام عسکری(ع) در عصر۶ساله امامت خویش با وقوف کامل بر این مسئله ضمن رعایت کامل اصول تقیه در حفظ ارتباط با شیعیان به دنبال این بود که ضمن شکستن جو خفقان حاکم بر جامعه اسلامی با زیرکی تمام سیاستهای مزورانه بنی عباس را در قبال خود و خانواده خویش دور بزند. دستگاه خلافت جور نیز با اطلاع کامل از مقام شامخ دنیوی و اخروی امام(ع) ایشان را از انجام مناسک حج منع کرد و انواع محدودیتها را برای آن وجود مقدس به وجود آورد و دست آخر نیز با به شهادت رساندن ایشان به نحوی مظلومانه سند غاصب و خونخوار بودن خویش را مهر کرد.

پس از پایان دوران حکومت خونین ۱۰۰ ساله بنی امیه بر سرزمینهای بنی عباس که طایفه‌ای از هاشمیان و از نسل فرزندان عمومی پیامبر اکرم(ص) عباس ابن عبدالمطلب بودند با با اتکاء به شعار دهان پر کن «الرضا من آل محمد(ص)» و قدرت و حمایت ایرانیان ساکن خراسان که بدنه لشکر ابومسلم خراسانی را تشکیل می‌دادند به قدرت رسیدند. و پس از تحکیم قدرت خود با به شهادت رساندن امامان شیعه و سایر آل ابی طالب(ع) فرایند حاکمیت خونین خویش را آغاز کردند.

در این میان حکومت بنی عباس در مقایسه با ظلم و جور عریان فرزندان امیه یک ویژگی خاص و البته خطرناک دیگر هم داشت و آن این است که سیاستها و راهبردهای بنی عباس ضمن آغشته بودن به خون شیعیان بی‌گناه آلوده به ویروس تزویر و ریایی بی حد و حصر بود. امام عسکری(ع) در عصر۶ساله امامت خویش با وقوف کامل بر این مسئله ضمن رعایت کامل اصول تقیه در حفظ ارتباط با شیعیان به دنبال این بود که ضمن شکستن جو خفقان حاکم بر جامعه اسلامی با زیرکی تمام سیاستهای مزورانه بنی عباس را در قبال خود و خانواده خویش دور بزند. دستگاه خلافت جور نیز با اطلاع کامل از مقام شامخ دنیوی و اخروی امام(ع) ایشان را از انجام مناسک حج منع کرد و انواع محدودیتها را برای آن وجود مقدس به وجود آورد و دست آخر نیز با به شهادت رساندن ایشان به نحوی مظلومانه سند غاصب و خونخوار بودن خویش را مهر کرد.

 ** سفارش مهم امام حسن عسکری (ع) به شیعیان

 امام حسن عسکری (ع) در قالب یک حدیث توصیه‌ها و سفارشاتی به شیعیان داشته اند که متن  آن  در جلد دوم کتاب «اعيان‌الشّيعة» و در صفحه ۴۱ آن و همچنین در جلد ۷۵ کتاب «بحارالأنوار» در صفحه ۳۷۲ به شرح زیر آمده است:«أُوصیکُمْ بِتَقْوَى اللّهِ وَ الْوَرَعِ فى دینِکُمْ وَالاِْجْتَهادِ لِلّهِ وَ صِدْقِ الْحَدیثِ وَ أَداءِ الأَمانَةِ إِلى مَنِ ائْتَمَنَکُمْ مِنْ بَرٍّ أَوْ فاجِر وَ طُولُ السُّجُودِ وَ حُسْنِ الْجَوارِ. فَبِهذا جاءَ مُحَمَّدٌ ( صلى الله علیه وآله وسلم ) صَلُّوا فى عَشائِرِهِمْ وَ اشْهَدُوا جَنائِزَهُمْ وَ عُودُوا مَرْضاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ إِذا وَرَعَ فى دینِهِ وَ صَدَقَ فى حَدیثِهِ وَ أَدَّى الاَْمانَةَ وَ حَسَّنَ خُلْقَهُ مَعَ النّاسِ قیلَ: هذا شیعِىٌ فَیَسُرُّنى ذلِکَ. إِتَّقُوا اللّهَ وَ کُونُوا زَیْنًا وَ لا تَکُونُوا شَیْنًا، جُرُّوا إِلَیْنا کُلَّ مَوَدَّة وَ ادْفَعُوا عَنّا کُلَّ قَبیح، فَإِنَّهُ ما قیلَ فینا مِنْ حَسَن فَنَحْنُ أَهْلُهُ وَ ما قیلَ فینا مِنْ سُوء فَما نَحْنُ کَذلِکَ.»

«لَناحَقٌّ فى کِتابِ اللّهِ وَ قَرابَةٌ مِنْ رَسُولِ اللّهِ وَ تَطْهیرٌ مِنَ اللّهِ لا یَدَّعیهِ أَحَدٌ غَیْرُنا إِلاّ کَذّابٌ. أَکْثِرُوا ذِکْرَ اللّهِ وَ ذِکْرَ الْمَوْتِ وَ تِلاوَةَ الْقُرانِ وَ الصَّلاةَ عَلَى النَّبِىِّ ( صلى الله علیه وآله وسلم ) فَإِنَّ الصَّلاةَ عَلى رَسُولِ اللّهِ عَشْرُ حَسَنات، إِحْفَظُواما وَصَّیْتُکُمْ بِهِ وَ أَسْتَوْدِعُکُمُ اللّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَیْکُمْ السَّلامَ.»

امام حسن عسکری می فرمایند: شما را به تقواى الهى و پارسایى در دینتان و تلاش براى خدا و راستگویى و امانتدارى درباره کسى که شما را امین دانسته ـ نیکوکار باشد یا بدکار ـ و طول سجود و حُسنِ همسایگى سفارش می‌کنم. محمّد صلى الله علیه وآله وسلم براى همین آمده است.

در میان جماعت‌هاى آنان نماز بخوانید و بر سر جنازه آنها حاضر شوید و مریضانشان را عیادت کنید. و حقوقشان را ادا نمایید، زیرا هر یک از شما چون در دینش پارسا و در سخنش راستگو و امانتدار و خوش اخلاق با مردم باشد، گفته مى‌شود: این یک شیعه است، و این کارهاست که مرا خوشحال می‌سازد.

تقواى الهى داشته باشید، مایه زینت باشید نه زشتى، تمام دوستى خود را به سوى ما بکشانید و همه زشتى را از ما بگردانید، زیرا هر خوبى که درباره ما گفته شود ما اهل آنیم و هر بدى درباره ما گفته شود ما از آن به دوریم.

در کتاب خدا براى ما حقّى و قرابتى از پیامبر خداست و خداوند ما را پاک شمرده، احدى جز ما مدّعى این مقام نیست، مگر آن که دروغ می‌گوید. زیاد به یاد خدا باشید و زیاد یاد مرگ کنید و زیاد قرآن را تلاوت نمایید و زیاد بر پیغمبر(صلى الله علیه وآله و سلم) سلام و تحیّت بفرستید. زیرا صلوات بر پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله و سلم) ده حسنه دارد. آنچه را به شما گفتم حفظ کنید و شما را به خدا می‌سپارم، و سلام بر شما.