طهرانچی: وارد عرصه جدیدی در رقابت بین‌المللی هوش مصنوعی شده‌ایم

به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در چهارمین رویداد ملی عصر امید در حوزه تخصصی هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء که در واحد کرج دانشگاه آزاد اسلامی در حال برگزاری است، اظهار کرد: مسئله انسان و ماشین بسیار مهم است و موضوع قدری فراتر از مباحثی است که با فناوری‌ها داریم، شاید این تحول در ادامه فناوری‌های گذشته و امتداد آن‌ها نسبت به بعضی رویکرد‌های فناوری باشد. 

وی افزود: برخی‌ها معتقد هستند، همانطور که ماشین و تلفن آمد، هوش مصنوعی هم آمد؛ اما واقعیت این است که وارد عرصه جدیدی در رقابت بین المللی شده ایم که تفاوت جغرافیایی دارد. 

طهرانچی بیان کرد: از سال ۱۹۹۶ تا سال ۱۹۹۸ جنگ سرد وقوع یاقت و جغرافیای علم به بلوک غرب و شرق خلاصه شد که پرچم و نماد این رقابت، فناوری هسته‌ای و فضایی بود و با فروریختن دیوار‌های برلین و کمونیستی شکل گرفت. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در ادامه آمریکایی‌ها شعار جهانی سازی را اقتصاد دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری قرار دادند، مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان از سال ۱۹۸۹ تا سال ۲۰۰۱ یعنی حدود ۱۲ سال سرلوحه کار خود قرار دادند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: از ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۹ علم برای امنیت را پایه گذاری کردند، در این دوره جنگ‌های جهانی علیه تروریسم راه انداختند و درگیر رقابتهای علمی شدند و ظهور دوگانه های جدید و اقتصاد جدید بود.در ۲۰۱۹ با شهید کردن شهید سلیمانی علم برای امنیت را پایان دادند. ۲۰۱۹ با فروریختن علم برای امنیت، کرونا پدید آمد و اکنون توسعه علم بر بلوک بندی جدیدی در حال شکل گیری است. 

پیشی گرفتن چینی‌ها از آمریکایی‌ها

وی ادامه داد: سال ۲۰۲۰ چینی ها در چاپ مقاله از آمریکا پیشی گرفتند، تعداد ارجاعات چینی هم پیشی گرفت، میزان پتنت چینی‌ها از یک درصد سال ۲۰۰۰ به ۱۳ درصد جهانی در سال ۲۰۲۰ رسیدند این در حالی است که پتنت‌های آمریکا از ۲۶ درصد به ۱۶ درصد کاهش داشتند. همچنین از طرفی ۲۰۱۹ همکاری مشترک چینی و آمریکا به شدت افت پیدا کرد، جمهوری اسلامی نیز مثل ۱۹۷۹ عقب افتاده نیست و حرف برای گفتن دارد اگر اشتباه نکنیم. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: فناوری از جنس گذشته نیست، فناوری اطلاعات، نانو، علوم شناختی، هوش مصنوعی گزاره هایی است که این روزها به گوش ما می رسد، علم جدید ادامه علم قبل ما نیست، علم قبل ما با ماهیت جدید رشد می‌کند، بسیار با فناوری عجین است، مفهوم فناوری را کلا از غرب گرفتیم ولی علم و دانش را از گذشته گرفتیم و میخواهیم با مفهوم فناوری وارداتی پیوند بزنیم. مثلا وزارت علوم تحقیقات و فناوری داریم در حالی که مفاهیم به درستی در کنار هم قرار نگرفتند. باید مفاهیم در جای درست به کار گرفته شود تا این کار را نکنیم موفق نخواهیم شد. 

دکتر طهرانچی با بیان اینکه در سال 2019 علم مبتنی بر بلوک‌بندی و پردازش جدید در حال شکل‌گیری است، اظهار کرد: در سال 2020 چینی‌‌ها توانستند در تعداد مقالات از آمریکایی‌ها پیشی بگیرند.

وی اضافه کرد: این هشدار را آمریکایی‌ها در سال‌های 2017 و 2018 مدام بر زبان می‌آوردند و این بی‌توجهی آمریکایی‌ها موجب شد برتری این کشور از دست برود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: این نشان می‌دهد که چینی‌ها برتری خود را از سال‌ها قبل اعلام کرده‌ بودند و در دوره 2001 تا 2019 چینی‌ها موفق شدند تمامی کشورها حتی کشورهای اروپایی را به چالش بکشند و حتی تعداد مقالات و ارجاعات چینی‌ها افزایش چشمگیری یافت.

دکتر طهرانچی متذکر شد: از سویی تعداد بتنت‌های چینی‌ها در مقایسه با سال 2000 از یک درصد به سهم 13 درصد رساندند و آمریکایی‌ها از 26 درصد به 19 درصد کاهش تعداد مقالات و ارجاعات داشتند.

وی ادامه داد: بنابراین فضای جدیدی در عرصه علمی در حال شکل‌گیری است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تشریح کرد: شما مشاهده کنید 40 سال پیش کجا هوش مصنوعی وجود دارد؟ در دوره تمدنی ما فناوری کجا قرار دارد؟ چراکه فناوری را با تمام لوازم آن از غرب گرفتیم، در صورتی که می‌توانستیم در ریشه دانشی خود فناوری را به صورت پیشرفته داشته باشیم و ورود کنیم.

پیوند علوم و دانش گذشته با فناوری وارداتی

طهرانچی تبیین کرد: حال مشکل کجاست؟ علم و دانش را از گذشته گرفتیم و می‌خواهیم پیوند با فناوری بزنیم که وارداتی است و مفهوم دانش ما با سایر تکنولوژی به این صورت که رابطه تکنولوژی با علم یک رابطه دوجانبه است.

وی تأکید کرد: برداشت غلط را ببینید! ما می‌گوییم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، هم علام تحقیقات دارد و هم فناوری و این وسط اگر گفته می‌شد وزارت علوم و فناوری قابل درک بود.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تشریح کرد: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یعنی چه؟ این وسط خلق عجیبی کردیم، شاید می‌گفتیم وزارت آموزش عالی، علوم و فناوری مناسب‌تر بود.

طهرانچی گفت: مفهوم علم و فناوری در حقیقت مربوط به ماست، اما در سایر کشورها، علوم را جدا از هم نمی‌دانند و فارابی با دسته‌بندی علم می‌گوید که علم‌الحیل داریم، علم زبان داریم، علم مدنی، علم الهی.

وی افزود: وقتی سراغ تکنولوژی می‌آییم اساساً فن را از علم جدا می‌دانیم و آن را به تولیدکننده می‌سپاریم و با همین تفکر مسیر خود را طی می‌کنیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه توضیح داد: تکنولوژی خلق مسئله می‌کند و پژوهش علمی مقدم بر تکنولوژی نیست، چراکه این دو به هم وابسته هستند.

طهرانچی با اشاره به عصر اطلاعات هم افزود: تلاشی که از سال 1989 به بعد شروع کرد سال 2019 به آن حاکمیت و قوام می‌دهد.

هدف فارابی از جهان‌شبکه‌ای چه بود؟

وی تبیین کرد: فارابی سپس سراغ جهان‌شبکه‌ای آمد و و جهان‌شبکه‌ای مرجعیت دانشگاه از دست رفت و شرکت‌های فراملیتی آمدند و اکنون شکل جدیدی از مرجعیت دانش در حال شکل‌گیری است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: انحصار در غذا، انحصار در دارو، انحصار در زیست‌‌فناوری، انحصار در فناوری اطلاعات، انحصار در تولیدات بالادستی و عمومیت در مصرف.

طهرانچی متذکر شد: دنیا شکل‌ جدیدی را به خود می‌گیرد، دقت کنید این شکل تداوم گذشته نیست و نیوتن علم رت چندپاره کرد و دیگر علامه نداشتیم.

وی تأکید کرد: اتفاقی که افتاد علوم طبیعی را در ابتدا ملکوت را از موت جدا و فیزیک، زمین‌شناسی، پزشکی، بیولوژی و زیست‌شناسی و سپس اینها را باز تجزیه کردند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: از سوی دیگر علامه معنا نمی‌داد و هرکدام را از ما در خط خاص قرار گرفتیم، یعنی خلقت الهی به‌عنوان یک مفهوم مورد توجه قرار دارد.

طهرانچی تشریح کرد: بنابراین هم پزشکی می‌داند و هم قانون شفا روانشناسی و پزشکی دو ساختمان در مبنای متفاوت هستند، در حالی که یکپارچچگی مدمنظر بود.

وی افزود: حتی اقتصاد هم تکه‌تکه شد و سایر علوم ازجمله علوم مهندسی را هم تکه‌تکه و با این روش تحصیل را جدا کردند، دانشکده علوم انسانی، دانشکده علوم، دانشکده علوم پزشکی، روانشناسی و روانپزشکی و روانشناسی دوئ ساختمان با دو مبنای متفاوت هستند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: مهندسی شیمی و مهندسی معدن و به همین صورت یکپارچگی در مهندسی معدن هم از بین رفت.

طهرانچی اضافه کرد: در نیمه دوم قرن بیستم جزئیات سرفصل‌های مهندسی را مورد بررسی قرار داده و نیازهای کشور در هواپیماسازی را مطرح کردند و آمدند تجمیع دانش را مطرح کردند.

وی ادامه داد: گفتند می‌خواهیم یک کارخانه بزنیم باید تخصص‌ها را گردآوری کنیم، به عنوان مثال مهندسی مواد، مهندسی مکانیک، مهندسی برق، اما در ابتدا قرن بیست و یکم مفهوم دیسیپلین، اینتردیسیپلین، مولتی دیسیپلیسن و در نهایت مفهوم سوپر دیسیپلیسن با کمک علوم ارتباطات خلق شد.

دکتر طهرانچی عنوان کرد: در دهه‌های 1895 و 1900 فیزیکدانان و شیمی‌دانان حوزه حضور داشتند، اما گفتند صدسال بعد دوباره باید آدم‌های علامه بیایند و یکپارچکی را ببینیم و این مفهموم جدیدی است.

وی اضافه کرد: اینکه دنیا و دانشگاه‌ها تا چه اندازه آماده این مفهوم هستند یک بحث است و الگوهای ذهنی ما تا چه حدی آماده درک این مطلب باشد، موضوع دیگری است.

رئیس دانشگاه آـزاد اسلامی تبیین کرد: اینکه واقعیت‌های فناوری چگونه خود را بر ما دیکته می‌کند بحث دیگری است.

طهرانچی تشریح کرد: پیشرفت بشر را بنگرید، به‌عنوان مثال قطب‌نما که یک فیزیک مغناطیس در آن وجود دارد، اما یک «جی پی اس» روی موبایل هم اجتماعی از فناوری‌ها را دارد، حال سؤال این است که آیات یک نفر حق دارد هوش مصنوعی را خلق کند؟

وی اظهار کرد: بشر دو نوع صناعت داشت، نخست  فردی و دوم جمعی که علم، فرهنگ، سبک و زندگی است و صنعت فردی می‌شود قطب‌نما و لیزر که به فرد نسبت می‌دهیم،‌ اما آیا هوش مصنوعی را به فرد نسبت می‌دهیم؟ هرگز
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: بلکه ترکیبی از صناعت اجتماعی با فناوری‌های همگراست، در حقیقت سازنده آنها دنبال ربات ماشینی نیستند، بلکه دنبال بیورباتیک سیستم هستند.

هوش مصنوعی و صنعت نفت و معدن را یکسان نبینیم

طهرانچی متذکر شد: مسیر دیگر مانند  قبل نیست و مفاهیم و دسته‌بندی مثل قبل نیستند، بنابراین باید دقت کنیم که هوش مصنوعی و صنعت نفت و معدن را یکسان نبینیم و موضوع انسان و ماشین از 2010 مطرح شد و انسان در همگرای علم و فناوری نیز کنش‌گر شد.

وی ادامه داد: همه کشورها در این زمینه برنامه کلان داشتند، اما چالش‌هایی نیز بود، نخستین چالش اینکه انسان را به یک ماشین تبدیل کردند تا همه را با یک کد الکترونیک بشناسند و این در واقع فروکاهیدن انسان است و انسان را شهروند فناورانه می‌بینند و آن را نیز به شیء تبدیل کردند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: خصوصیات این فناوری کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده است، درحقیقت شهروند خوب جهانی باشید و ما را برای شما شبکه اجتماعی و ... تولید می کنیم و شما استفاده کنید.

طهرانچی تبیین کرد: در دنیای کنونی در مرجعیت علم و فناوری داشتن اطلاعات منبع مهمی شد، چراکه هرکس اطلاعات را دارد می‌تواند امنیت دیگران را به چالش بکشد.

وی ادامه داد: نظام سلطه انحصار تولید دانش و فناوری را در دست خود می‌گیرد و با هوش مصنوعی محوریت انسان در آموزش را به محوریت ماشین در آموزش می‌دهند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: یعنی شبکه در دست من است و هدفمند هر اطلاعاتی می‌خواهم در اختیار شما قرار می‌دهم و فرمان حرکت ما را در دست خود می‌گیرد.

طهرانچی گفت: به‌عنوان مثال گوگل، ویکی‌پدیا و ... یعنی انسان‌هایی که دیگر از عقلشان استفاده نمی‌کنند. تصویر کنید که 10 سال آینده انسان هرکاری می‌خواهد انجام دهد از هوش مصنوعی بپرسد! در حقیقت دنیا در حال تحول بوده و برده‌داری نوین درحال پایه‌گذاری است.

وی تشریح کرد: در دانشگاه آزاد یکی از حرف‌هایی که زدیم این است که باید بازآرایی ساختار نظام آموزشی شکل بگیرد و نظام‌دهی دانشگاه سال 1402 رسالت و تربیت متفاوت باشد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: دنیا علم جهت‌گیری و شکل خود را تغییر داده و ما نیز باید آرایش جدید به خود بگیریم. این نگاه جدید ماست، در حقیقت نگاه موضوع‌محور و ترکیبی ز آمایش و رصد فردی است .