سرفصل برخی رشته‌گرایش‌های شیمی به دو دهه قبل برمی‌گردد/ حذف رشته شیمی؛ اشتباه بزرگ

خبرگزاری علم و فناوری آنا - حسین بوذری؛ وضعیت گرایش دانشجویان به رشته شیمی در مقایسه با برخی رشته‌ها از جمله فیزیک و ریاضی بهتر است، اما مشکلی که اغلب رشته‌ها با آن مواجه هستند، سرفصل این رشته‌هاست، به طوری که سرفصل رشته شیمی به یک تا دو دهه قبل بازمی‌گردد.

بنابراین سرفصل برخی رشته‌ها باید مورد تجدیدنظر جدی قرار بگیرد، چراکه این رشته‌ها آینده شغلی دانشجویان را با تهدید جدی مواجه کرده‌اند و به‌روزرسانی این سرفصل‌ها می‌تواند دانشجویان را با مطالب جدید و به‌روزتری آشنا کند.

از سویی در رشته شیمی نسبت به سایر رشته‌ها اشتغال نسبی وجود دارد و به‌دلیل منابع هیدروکربنی و منابع معدنی فراوان در ایران، رشته شیمی مورد توجه قرار دارد، به‌خصوص وقتی عنوان شود که ۹ درصد منابع طبیعی دنیا در ایران قرار دارد.

در این راستا ارزش افزوده اصلی این مواد نصیب کشور‌هایی می‌شود که آن را فرآوری کرده و به محصولات با ارزش تبدیل می‌کنند.

حال آنکه در برخی موارد با انجام یک فرآیند نسبتاً ساده شیمیایی می‌توان یک ارزش افزوده چندبرابری برای آن ماده ایجاد کرد.

رشته شیمی با چنین مزیت‌ها و دستاوردهایی مواجه است، اما در مقایسه با اسم آن هنوز جذب داوطلبان علاقه‌مند به این رشته با ایده‌آل‌ فرسنگ‌ها فاصله دارد.

کاهش استقبال دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل در رشته‌های علوم پایه

سیدنظام‌الدین میرستاری عضو هیئت علمی گروه شیمی و رئیس مرکز تحقیقات شیمی رازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، با تأکید بر اینکه استقبال دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل در رشته‌های علوم پایه کاهش یافته است، اظهار کرد: وضعیت رشته شیمی نسبت به سایر رشته‌های علوم پایه نظیر رشته ریاضی یا فیزیک بهتر است و علت را می‌توان به فرصت‌های شغلی بیشتر این رشته مربوط دانست.

وی اضافه کرد: اگرچه این روز‌ها صحبت‌های زیادی درباره هوش مصنوعی و نگرانی از حذف تعدادی زیادی از مشاغل در آینده وجود دارد، اما از آنجا که بخش قابل توجهی از محتوای رشته شیمی عملی ـ آزمایشگاهی است، بنابراین ظهور و حضور این رشته نگرانی چندانی برای رشته شیمی ایجاد نکرده، بلکه هوش مصنوعی می‌تواند درباره بررسی مقالات و پتنت‌های مرتبط با تحقیقات انجام شده قبلی که مبنایی برای تحقیقات جدید است به کمک شیمی‌دانان آمده و بستر و سرعت فعالیت‌های آزمایشگاهی و صنعتی را افزایش دهد.

عضو هیئت علمی گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا عنوان کرد: یکی از ضعف‌های جدی در کشور بازنگری سرفصل‌های دانشگاهی در بازه‌های زمانی بسیار طولانی‌مدت است.

میرستاری متذکر شد: به‌عنوان مثال سرفصل برخی رشته گرایش‌های شیمی شاید به یک یا دو دهه قبل برمی‌گردد که طبیعتاً با توجه به سرعت بالای رشد علم، این موضوع دانشجویان ما را از فراگیری مطالب روز دنیا دور خواهد کرد.

وی تصریح کرد: بنابراین در تمامی رشته‌ها به‌خصوص رشته شیمی نیاز به بازنگری کلی در سرفصل دروس بوده و تا حد امکان باید دروس به‌سمت کاربردی شدن و نحوه استفاده از نرم‌افزار‌های تخصصی و مطالب روز مطرح در رشته سوق داده شوند.

رئیس مرکز تحقیقات شیمی رازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا متذکر شد: در رشته شیمی با توجه به ماهیت و سرعت بالای رشد آن، این نیاز بیش از پیش احساس می‌شود، البته انجام این موضوع نیاز به تغییر نگرش جدی در اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها دارد.

میرستاری یادآور شد: در رشته شیمی همواره یک نیاز نسبی برای اشتغال وجود داشته و دارد، از جمله آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، صنایع شیمیایی نظیر پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، صنایع شوینده، رنگ، آرایشی بهداشتی، غذایی و ...، اما آنچه اهمیت دارد اینکه در کشور ما منابع هیدروکربنی (نفت و گاز) و منابع معدنی فراوانی وجود دارد.

۹ درصد منابع طبیعی دنیا در ایران قرار دارد

وی افزود: گزارش می‌شود ۹ درصد منابع طبیعی دنیا در ایران قرار دارد، در حالی که اغلب آنها به‌طور خام صادر شده و ارزش افزوده اصلی نصیب کشور‌هایی می‌شود که این مواد را فرآوری کرده و آنها را به محصولات با ارزش تبدیل می‌کنند.

رئیس مرکز تحقیقات شیمی رازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا اضافه کرد: اغلب این فناوری‌ها مبنای شیمیایی داشته و حتی در برخی موارد با انجام یک فرآیند نسبتاً ساده شیمیایی می‌توان یک ارزش افزوده چند برابری برای آن ماده ایجاد کرد؛ بنابراین باید دانشجویان شاغل به تحصیل در این رشته را به‌سمت این تفکر و عملکرد سوق داد تا علاوه بر کارآفرینی و اشتغالزایی، درآمد ملی را افزایش داده و به رشد و بالندگی اقتصاد کشور کمک شود.

میرستاری درباره اینکه برخی واحدهای دانشگاهی به‌دلیل استقبال کم از رشته شیمی دنبال حذف این رشته هستند، به‌نظرتان آیا نباید به بازآفرینی این رشته پرداخت؟ مطرح کرد: حذف رشته شیمی یک اشتباه بزرگ در دانشگاه‌های دارای این رشته است، چراکه برای ایجاد این رشته با توجه به دستگاه‌‌ها، آزمایشگاه‌ها و سایر امکانات موردنیاز هزینه قابل توجهی نیاز است که طبعاً این دانشگاه‌ها متحمل این هزینه‌ها شده‌اند.

وی ادامه داد: بنابراین باید رسالت جدید و متناسب با شرایط جدید دنیای امروز برای استفاده از این امکانات تعریف شود و آن استفاده از این امکانات برای انجام طرح‌ها و پروژه‌های دانش‌بنیان با رویکرد تجاری‌سازی منابع خام فرآوری شده فوق است.

رئیس مرکز تحقیقات شیمی رازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، استقبال کم از رشته شیمی در برخی واحدهای دانشگاهی را عدم شناخت دانش‌آموزان از این رشته عنوان و تشریح کرد: یک علت آن منابع درسی دوره دوم متوسطه است که از این رشته یک ظاهر نگران‌کننده با حجم زیادی از محفوظات ارائه می‌کند، در حالی که مطلقاً ماهیت این رشته اینچنین نیست، بلکه اغلب مطالب آن مفهومی و تحلیلی است.

میرستاری ادامه داد: دلیل دیگر عدم شناخت بازار کار این رشته به‌خصوص ظرفیت‌های این رشته برای خوداشتغالی و کارآفرینی است، البته دلایل متعدد دیگری نیز وجود دارد که در این مجال نمی‌گنجد.

وی افزود: یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌هایی که باید در کشور انجام شود و هرچه دیرتر این اتفاق بیفتد، موجب فرصت‌سوزی زیاد خواهد شد، ایجاد مراکز تحقیقات صنعتی واقعی است که بستر سخت‌افزاری (آزمایشگاه‌ها و دستگاه‌ها تخصصی موردنیاز) و نرم‌افزاری (فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به‌خصوص تحصیلات تکمیلی) آن به خوبی در کشور وجود دارد.

رئیس مرکز تحقیقات شیمی رازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا اضافه کرد: تنها به منایع مالی حمایتی نیاز است تا در این مراکز تحقیقاتی به دانش فنی طرح‌های دانش‌بنیان با قابلیت تجاری‌سازی دسترسی پیدا کرده و علاوه بر اشتغال، رشد اقتصادی و کاهش تورم را نتیجه گرفت، به امید رشد و تعالی کشور با حضور فارغ‌التحصیلان دانشگاهی توانمند و علاقه‌مند به رشد خود و کشور.