مطالعه تدقیق گسل‌‌های ۱۱ کلانشهر در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار می‌گیرد

نیره صبور وظیفه حاکمیتی، کارشناس لرزه زمین‌ساخت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی و محقق در زمینه مطالعه گسل ها گفت: در سال ۹۴ در شورای عالی معماری و شهرسازی مصوب شد که سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در مقیاس یک _ دو هزار ( مقیاس مطالعات شهری) گسل‌های کلانشهر‌ها را مورد مطالعه قرار دهد.

وی با بیان اینکه در ابتدای اجرای این طرح، ۵ کلانشهر تهران، مشهد، تبریز، کرج و کرمان انتخاب شدند، اظهار کرد: ولی بعد‌ها ۶ کلانشهر دیگر به این طرح اضافه شد و در حال حاضر این مطالعات همزمان در ۱۱ کلانشهر در حال اجرا است.

صبور، اهواز، شیراز، خرم‌آباد، قزوین را از جمله ۶ کلانشهر اضافه شده به این طرح دانست و یادآور شد: در این شهر‌ها علاوه بر تمرکز بیشتر جمعیت، مراکزی استقرار یافته است که محققان زمین شناسی می‌توانستند در اجرای این طرح با ما همکاری کنند.

وی با بیان اینکه در ۵ کلانشهر اول از جمله در تهران مطالعات نقشه تدقیق گسل‌ها رو به پایان است؛ ابراز امیدواری کرد: نتایج نهایی مطالعات در این ۵ کلانشهر از شهریور تا اسفند ماه سال جاری تکمیل می شود تا در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار گیرد.

آخرین وضعیت طرح تدقیق گسل‌ها

صبور، در خصوص میزان پیشرفت تهیه نقشه‌های تدقیق گفت: مطالعات ۵ کلانشهر تهران، مشهد، تبریز، کرج و کرمان تا ۹۵ درصد پیشرفت دارد و تا شهریورماه جاری نتایج وضعیت گسل‌های تهران تا شهریور ماه سال جاری ارائه خواهد شد.

مجری طرح تدقیق گسل‌ها، توسعه شهری را یکی از موانع اجرای مطالعات زمین شناسی برای گسل‌ها دانست و خاطر نشان کرد: ما برای ادامه این مطالعات از تصاویر هوایی پوشش هوایی از سراسر ایران که در سال ۱۳۳۷ شمسی که هنور شهر تهران با المان‌های شهری پوشانده نشده بود، برای یافتن رد گسل‌ها بهره بردیم.

وی یادآور شد: از سوی دیگر برخی از گسل‌ها که جا به جایی عمودی داشتند، ما رد آن‌ها را از طریق مطالعات کوچه به کوچه، اتوبان به اتوبان و بلوار به بلوار از طریق جی‌پی اس دو فرکانسه پیدا کردیم و محل دقیق گسل‌ها تعیین کردیم.

گسل‌های جدید در ۱۱ کلانشهر

صبور در خصوص برخی از یافته‌های این مطالعات، گفت: به غیر از تهران در سایر شهر‌ها مطالعات دقیقی روی گسل‌ها اجرایی نشده بود و در تهران، مطالعاتی از سوی دکتر (بربریان) اجرایی شده بود که دقت منطقه‌ای نداشت، ولی با مطالعات انجام شده کلیه گسل‌های شهر تهران به صورت نقشه تهیه شده بود.

کارشناس لرزه زمین‌ساخت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی یادآور شد: ما در این مطالعات به گسلی که در گذشته تبديل به نقشه نشده بود را در منطقه مسکونی غرب تهران برای اولین شناسایی کردیم.

به گفته وی این گسل مربوط به منطقه ۵ شهر تهران می‌شود.

صبور تاکید کرد: عموما زمین‌شناسان از مطالعات شهری هراسان هستند؛ چرا که در شهر‌ها به دست آوردن داده از مناطقی که ساخت و ساز صورت گرفته کار بسیار دشواری است و از سوی دیگر به دلیل استقرار ساختمان‌های امنیتی و نظامی، دسترسی به همه مناطق میسر نخواهد بود.

وی اضافه کرد: از این رو تنها جایی که مطالعات دقیق‌تری صورت گرفته بود، در شهر تهران است، ولی نواقصی داشت، چون مطالعات زیر سطحی برای گسل‌ها انجام نشده بود که ما در این مطالعات، بررسی‌های زیر سطحی را نیز اجرایی کردیم.

کارشناس لرزه زمین‌ساخت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی مطالعات زیر سطحی را برای تعیین هندسه گسل در عمق و تعیین حریم گسل‌ها دانست و اظهار کرد: ما در حال حاضر مطالعات زیر سطحی گسل‌های تهران را در حال اجرا داریم. داده‌های این مطالعات ما را در تعیین حرایم گسل‌ها و نسبت لرزه زایی گسل‌ها نسبت به یکدیگر یاری خواهد کرد.

ضرورت اختصاص اعتبارات تحقیقاتی

این محقق زمین شناسی با تاکید بر اینکه این مطالعات هزینه‌های زیادی را می‌طلبد، گفت: بعد از پایان مطالعات زمین شناسی و تهیه نقشه اولیه گسل‌ها، مطالعات ژئوفیزیک و زیر سطحی اجرایی می‌شود که این بخش هزینه‌های زیادی می‌طلبد.

وی ادامه داد: همچنین برای برآورد نرخ لغزش گسل‌ها نیاز به مطالعات ثقل سنجی داریم که از سوی لومینسانس استفاده می‌شود که در ایران تنها یک آزمایشگاه لومینسانس داریم که در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مستقر شده است و به دلیل شرایط سیاسی، امکان برقرار ارتباطات بین‌المللی نداریم برای انجام برخی از آزمایشات را نداریم.

صبور اضافه کرد: بر این اساس ما با یکسری از تفاهم‌نامه‌های همکاری که با موسسه ژئوفیزیک منعقد کردیم، نمونه‌های ما در آزمایشگاه این موسسه برای آنالیز ارسال می‌شود.

وی ادامه داد: نمونه‌های ارسالی باید در نوبت بمانند و این امر مطالعات ما را به عقب می‌اندازد.

صبور با تاکید بر اینکه اعتبارات اضافه‌ای به سازمان زمین شناسی برای اجرای این پروژه اختصاص داده نشده است؛ گفت: سازمان زمین شناسی از اعتباراتی که داشته و همچنین بدنه کارشناسی خود و امکانات لجستیکی خود این پروژه را تاکنون اجرایی کرده است.

به گفته این محقق، طبق برآورد‌های صورت گرفته برای تهیه نقشه‌های دقیق شده گسل‌های ۵ کلانشهر اول، برای هر کلانشهر حدود ۵ میلیارد تومان و برای هر شهر کوچک حدود ۳ میلیارد تومان هزینه نیاز دارد، ولی از آنجایی که در سازمان زمین شناسی یکسری زیر ساخت‌های تحقیقاتی و همچنین نیروی انسانی متخصص وجود دارد، با بودجه سازمان تاکنون اجرایی شده است.

صبور به اهمیت این نقشه‌ها اشاره کرد و گفت: این نقشه‌ها، داده‌های مهمی است که باید قبل از که شهر‌ها توسعه یافته بودند، اجرایی می‌شد و توسعه بر اساس نقشه‌هایی که تهیه شده بود، و شهر بر اساس آن نقشه‌ها توسعه می‌یافت.

کارشناس لرزه زمین‌ساخت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با بیان اینکه گسل‌های در کل دنیا وجود دارند، یادآور شد: ساخت و ساز شهر‌ها باید بر اساس توزیع گسل‌ها برنامه ریزی شود و در صورتی که قرار است سازه‌ای روی گسل‌ها ساخته شود باید بر اساس ضوابط خاصی باشد، ولی متاسفانه این امر در تهران اجرایی نشده است.

وی اضافه کرد: اگر چه که این مطالعات برای کلانشهر تهران انجام و نتایج آن از سوی دکتر بربریان در سال ۶۱ منتشر شد، ولی حتی به این نقشه‌ها نیز توجه نشده است و بدون توجه به آن ساخت و ساز‌ها انجام شده است.

وی تاکید کرد: تنها کاری که در حال حاضر می‌تواند اجرایی شود این است که گزارش‌های این مطالعات باید منتشر شود و در صورتی که سازه مهمی روی گسل‌ها ساخته شده است باید جا به جا شود و در صورتی که خطوط نفت و گاز از گسل‌ها عبور کردند باید مقاوم سازی شوند و یا جا به جا شوند.