دست‌ باز ایران در میز مذاکره با آمریکا/ واشینگتن باید امتیاز بدهد

به گزارش گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا- کتایون مافی؛ تبادل زندانیان آمریکایی و آزادسازی بخشی از اموال بلوکه شده ایران توسط این کشور، موجب شد تا احتمال‌های مختلفی در مورد روابط ایران و آمریکا از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران سیاسی مطرح شود و بسیاری آن را مقدمه‌ای برای بازگشت به یک توافق رسمی‌تر مانند توافق ۲۰۱۵ بدانند.

در این میان، برخی نیز از طراحی برنامه جدیدی سخن می‌گویند که زمینه‌ساز اجرای توافق برجام میان دو طرف است.

این درحالی است که مخالفت‌ها در کنگره آمریکا و نظرهای مخالف احیای برجام در ایران در هر دو سو همچنان مطرح است.

آنچه گذشت

نگاهی به مسیر روند مذاکرات دو طرف حکایت از آن دارد که این توافق پنهان به مذاکرات سال گذشته مقام‌های ایران و آمریکا بر می‌گردد.

در آن زمان، دو طرف از تهیه متن نهایی احیای توافق برجام سخن می‌گفتند و اکنون به نظر می‌رسد که دولت «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا، توافق جدیدی را مطرح کرده و به دنبال آن است که با کاهش وزن تحریم‌ها علیه ایران، برنامه هسته‌ای و غنی‌سازی تهران را کنترل کند و در سطح قابل قبولی از منظر واشینگتن نگه دارد.

به گزارش «سی‌ان‌ان»، خطوط کلی نقشه راه توافق در دوحه حدود شش ماه پیش و پس از دو سال و نیم گفتگوهای غیرمستقیم فشرده بین واشینگتن و تهران روشن شد.

گزارش «وال‌استریت ژورنال» مبنی بر اینکه ایران میزان غنی‌سازی اورانیوم خود را کاهش داده و بخشی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده  ۶۰ درصدی‌اش را رقیق کرده همچنین انتشار اخباری مبنی بر کاهش حملات به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه و درخواست آمریکا برای توقف فروش پهپادهای ایران به روسیه از جمله تلاش رسانه‌ای است که از سوی رسانه‌های غربی برای دستیابی به اهداف تعیین شده به گوش می‌رسد.

دلایل بایدن

اما چرا بایدن چنین نرمشی را در مقابل ایران نشان داده است؟

یکی از دلایلی که از سوی کارشناسان در این باره مطرح می‌شود، نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا است چرا که توافق هسته‌ای با ایران می‌بایست برای بررسی قانونی در اختیار کنگره‌ای قرار بگیرد که بخشی از نمایندگانش اعم از دموکرات و جمهوری‌خواه با هرگونه توافقی با تهران مخالف‌اند. بنابراین بایدن می‌تواند توافقی غیررسمی را بدون نظر کنگره داشته باشد. این اقدام ابعاد مختلفی دارد که یکی از آنها مهار چین است.

در این شرایط آمریکا تمرکز اصلی خود را برای مهار چین گذاشته و در مورد مهار دشمنانی مانند ایران به سیاست برون‌سپاری مسئولیت متوسل می‌شود.

البته در این زمینه شوک‌هایی هم به رژیم صهیونیستی وارد شد ولی بعید است که کابینه فعلی تل‌آویو، بایدن را دور بزند و تلاش‌هایی را برای خرابکاری بزرگ در این مسیر بکار گیرد.

پیش‌بینی‌ها

اولین نکته‌ای که در این باره به چشم می‌خورد، مخالفت جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا است. این گروه تأکید کردند که این توافق آزادی عمل بیشتری را به ایران می‌دهد تا اهداف منطقه‌ای و خود را علیه واشینگتن و برنامه هسته‌ای‌اش دنبال کند؛ اما بایدن راه‌حلی را در این زمینه داشت و آن مبادله زندانیان آمریکایی بود و این امر تا حد زیادی مانع انتقادهای اعضای کنگره شد.

از سوی دیگر استدلال دولت بایدن بر این اساس است که مسکو به‌واسطه جنگ اوکراین، برای حمایت از ایران محدودیت دارد. در این میان چین نیز برای همسو شدن تهران با خود و یا واشینگتن به اهرم زور متوسل نشده است. از این رو بایدن در فرصت مناسب می‌تواند با این اقدام موجب افزایش انزوای روسیه و جدا کردن تهران از مسکو شود.

تحلیلگران چه می‌گویند

به نظر می‌رسد که مقام‌های کاخ سفید از عباراتی چون «توافق‌های کوچک» و «توافق‌های موقت» برای توصیف ماحصل رایزنی‌های اخیر تهران و واشینگتن استفاده می‌کنند، به ویژه به این دلیل که تمامی حقایق مرتبط با معامله به‌طور کامل منتشر نشده است.

دولت بایدن در تلاش است تا راهبردی برای دور زدن مفاد اصلی قانون بازنگری توافق هسته‌ای ایران طراحی کند.

در این میان بررسی‌های برخی از کارشناسان سیاسی نشان می‌دهد که اگر «مینی توافق»، موفق شود می‌تواند فشارها علیه ایران و برنامه هسته‌ای کشورمان را کاهش دهد.

این امر می‌تواند شرایط را برای حضور ایران در بازارهای جهانی فراهم و موجب توسعه زیرساخت‌های نفتی و فناوری‌های ایران شود.

«هلیما کرافت» رئیس بخش استراتژی کالاهای جهانی در این باب مدعی است از آنجایی که مینی توافق میان تهران و واشینگتن رسمی نیست، ما پیش‌بینی نمی‌کنیم که هیچ اعلامیه‌ای مبنی بر لغو تحریم‌ها در آینده منتشر شود. آنچه پیش‌بینی می‌شود، تسریع روند اجرای تحریم‌های حداقلی است تا بستر برای ارسال بشکه‌های نفت ایران به بازار آسیا هموار شود.

از سوی دیگر این توافق کوچک می‌تواند یک جدول زمانی برای مذاکرات بیشتر در مورد یک توافق گسترده‌تر را تعریف کند تا بدین طریق بستر برای رایزنی در باب بسیاری از مسائل هموار شود.

چالش‌ها

در نهایت باز هم ممکن است که این مینی معامله با چالش‌ها و عدم قطعیت‌های زیادی مواجه شود. مشخص نیست که ایران بازهم مفاد توافق را می‌پذیرد به‌ویژه آنکه مخالفت‌هایی را در میان جناح‌های مختلف سیاسی ایران نیز به همراه دارد.

مقام‌های ایرانی می‌دانند برای دولت آمریکا که اکنون با وضعیتی پر از دردسر از جنگ اوکراین گرفته تا چین و کارزار انتخاباتی مجدد برای ریاست جمهوری مواجه است، تلاش برای جلوگیری از یک بحران جدی بر سر برنامه هسته‌ای ایران یک بازی هوشمندانه و مسئولانه است.

دست‌ باز ایران در مذاکرات

ایران برای پذیرفتن این استراتژی باید امتیازهای متعددی را از آمریکا دریافت کند. فراموش نکنیم که آمریکا با ایران مشکل راهبردی دارد اما راه‌حل راهبردی ندارد.

تا کنون همه توافق‌ها با آمریکا توافق‌های موقت و نه نهایی بوده‌اند و بخش گسترده‌ای از تلاش‌های دیپلماتیک توسط سیاست داخلی ایالات‌متحده و ایران محدود می‌شوند.

اکنون جایگاه ایران در دانش و فناوری و منابع مناسب است و دولت بایدن باید بتواند مجموعه تفاهم‌هایی را برای کاهش تنش در مذاکره با ایران فراهم کند.