ضرورت توجه بیشتر به «فناوری‌های نو» در برنامه هفتم توسعه/ مجلس چه تصمیمی خواهد گرفت؟

گروه سیاست خبرگزاری علم و فناوری آنا- سعید امینی: حضرت آیت الله خامنه‌ای در ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ سیاست‌های کلی برنامه هفتم با اولویت پیشرفت اقتصادی توأم با عدالت را پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کردند. این سیاست‌ها در حالی ابلاغ شد که برنامه ششم توسعه تمدید و تا آخر شهریور ماه امسال معتبر خواهد بود.

سیاست‌های کلی برنامه هفتم در ۷ سرفصل «اقتصادی»، «امور زیربنایی»، «فرهنگی و اجتماعی»، «علمی، فناوری و آموزشی»، «سیاسی و سیاست خارجی»، «دفاعی و امنیتی»، «اداری، حقوقی و قضایی» و در ۲۶ بند تصویب شده است.

اصلی‌ترین مأموریت دولت

در اصل با ابلاغ این سیاست‌ها، اصلی‌ترین مأموریت دولت سیزدهم آغاز و دولت از آن زمان به بعد ضمن استقبال و سرلوحه قرار دادن این سیاست‌ها، برروی تدوین برنامه هفتم تمرکز کرد و به همین منظور کارگروه‌ها و کمیسیون‌های مختلفی را تشکیل داد. 

انتظار می‌رفت دولت پیش از تقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۲ به مجلس، لایحه برنامه هفتم را تقدیم کند، اما ظاهراً براساس محدودیت‌های زمانی که با آن مواجه بود نتوانست آن را محقق کند و به همین دلیل ابتدا لایحه بودجه ارائه شد و همین مسئله اعتراض نمایندگان را به همراه داشت، طوری که نمایندگان به صراحت گفتند پیش از ارائه لایحه برنامه هفتم، هیچ اقدامی در بررسی و تصویب لایحه بودجه ۱۴۰۲ انجام نخواهند داد، زیرا بر این باور بودند بدون برنامه هفتم، لایحه بودجه ۱۴۰۲ مبتنی بر برنامه ششم خواهد بود، اما دولت به وکلای ملت اطمینان داد لایحه بودجه مطابق با سیاست‌های ابلاغی برنامه هفتم از سوی رهبر معظم انقلاب تهیه و تدوین شود. بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان مجلس با تمدید برنامه ششم توسعه تا پایان شهریور ماه امسال موافقت کرد و لایحه بودجه ۱۴۰۲ هم به تصویب رسید.

برگزاری ۴۵ نشست کمیسیون تخصصی حول محور برنامه هفتم

هشتم خرداد امسال بود که علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت از تصویب لایحه برنامه هفتم توسعه در هیئت دولت خبر داد و نوشت: «لایحه برنامه پنج ساله هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جلسه فوق العاده هیئت وزیران به تصویب رسید. برای نخستین بار علاوه بر اخذ نظر اندیشکده‌ها پیش از تصویب نهایی، متن پیش نویس منتشر و از نظرات ارائه شده بهره برداری شد. لایحه برنامه هفتم توسعه پس از برگزاری ۴۵ نشست کمیسیون تخصصی و هفت جلسه هیئت وزیران به تصویب دولت رسیده است.»

پس از تصویب این لایحه در هیئت دولت، رئیس جمهور در ۲۸ خرداد ماه با حضور در صحن مجلس به طور رسمی این لایحه را تقدیم کرد و بلافاصله پس از اعلام وصول این لایحه، به کمیسیون‌های تخصصی و تلفیق برنامه هفتم ارجاع شد تا مورد بررسی قرار گیرد.

ویژگی‌های لایحه برنامه هفتم توسعه

رئیس‌جمهور در جلسه تقدیم لایحه برنامه هفتم به مجلس یکی از ویژگی‌های این لایحه را استفاده از دیدگاه‌ها و نظرات بسیاری از صاحبنظران و اندیشمندان و نیز تجربه برنامه‌های گذشته عنوان کرد و گفت: در تدوین برنامه هفتم کیفیت اجرای برنامه‌های قبل مورد توجه جدی بوده و همچنین نیاز به یک آسیب شناسی داشتیم که ۶ برنامه قبلی به چه علت آنچنان که باید اجرا نشده بودند. در حالت خوشبینانه گفته می‌شود که برنامه‌های قبلی تا ۳۵ درصد اجرایی شده بودند که این میزان قابل قبولی نیست، لذا یک آسیب شناسی در این مورد انجام شد که این تجربه هم برای ما تجربه مهمی بود و هم در تدوین برنامه هفتم مورد توجه قرار گرفت.

وی توجه به ظرفیت‌های داخلی و مردمی را از دیگر ویژگی‌های برنامه هفتم دانست و اظهار کرد: این برنامه با نگاه میدان دادن و ارتقای مشارکت مردم در بخش‌های مختلف و قرار گرفتن دولت در جایگاه هدایت، حمایت و نظارت تدوین شده است.

رئیس‌جمهور با بیان اینکه برنامه هفتم بر مبنای شعار امسال یعنی «مهار تورم و رشد تولید» تهیه و تدوین شده است، تاکید کرد: دولت ِمردمی قدم‌های خوبی برای کاهش بیکاری با ایجاد اشتغال واقعی و پایدار برداشته شده است. در برنامه هفتم توسعه همچنین به حوزه‌های انرژی، تزانزیت، گردشگری، کشاورزی، صنعت و معدن و اقتصاد دیجیتال توجه خوبی شده است.

یکی از راه‌های حل مشکلات کشور و تحقق «شعار سال» در علوم دانش بنیان و تقویت بخش فناورانه کشور نهفته شده، امری که متأسفانه در برنامه هفتم توسعه خیلی مورد توجه و اهتمام قرار نگرفت!

قطعاً برنامه هفتم توسعه ضعف‌ها و کاستی‌هایی دارد؛ کلی‌نگری، بیان باید‌ها نه بیان راهکار اساسی برای حل مشکلات و از همه مهمتر آنچه نمایندگان مجلس و کارشناسان را به واکنش وا داشته به عدم توجه کافی برنامه هفتم به دانش بنیان‌ها، فناوری‌های نوظهور و نقشی که آنها می‌توانند در تحقق شعار سال ایفا کنند، ارتباط دارد.

یکی از کلیدواژه‌های مهم و مورد تأکید مقام معظم رهبری توجه به دانش بنیان‌ها و ظرفیت‌های فناورانه کشور است. در واقع یکی از راه‌های حل مشکلات کشور و تحقق «شعار سال» در علوم دانش بنیان و تقویت بخش فناورانه کشور نهفته شده، امری که متأسفانه در برنامه هفتم توسعه خیلی مورد توجه و اهتمام قرار نگرفته است. به عبارت دیگر نمی‌توان از فرصت‌ها و تهدیداتی که فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی می‌توانند ارائه دهند به راحتی عبور کرد، از این رو برای مدیریت آنها و بهره ور ساختن یکایک ظرفیت‌های موجود در این بخش باید برنامه و راهبرد داشت.

میزان توجه به مقوله دانش بنیان‌ها و فناوری‌های نو کافی نیست

محمدمهدی زاهدی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، با اشاره به ضرورت توجه به دانش‌بنیان‌ها و هوش مصنوعی در لایحه برنامه هفتم توسعه می‌گوید: در مجموع شاید میزان توجه دولت به مقوله دانش‌بنیان‌ها و فناوری‌های نو از نظر برخی کارشناسان و همکارانمان در مجلس شورای اسلامی کافی نباشد، زیرا توسعه علم فناوری در دنیا محور اساسی حرکت دولت‌ها محسوب می‌شود.

وی تأکید می‌کند: در کمیسیون آموزش مجلس اصلاحات بسیار خوبی را به عمل آورده‌ایم و احکامی را پیشنهاد داده‌ایم که نقیصه موجود را می‌تواند برطرف کند، امیدواریم این پیشنهادات در کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه به تصویب برسد.

زاهدی می‌افزاید: یکی از موضوعات مورد توجه و مهم بحث هوش مصنوعی است، دولت در این حوزه پیشنهاداتی ارائه کرده بود که نسبتاً پیشنهاد خوبی است، اما به نظر ما کامل و جامع نیست از این رو دو بند دیگر به این پیشنهاد دولت اضافه کردیم، از جمله اینکه حتماً باید مراکزی مخصوص هوش مصنوعی در همه دستگاه‌های اجرایی ایجاد شود. 

فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی؛ نیازمند برنامه جداگانه

بهروز محبی نجم آبادی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با آنا، می‌گوید: برنامه هفتم توسعه مشتمل بر ۲۴ بخش است که همه مسائل مورد نیاز کشور را پوشش نمی‌دهد و لازم است برای فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی به صورت جداگانه تدبیر و برنامه ریزی شود.

وی تأکید می‌کند: قطعاً اگر موضوعاتی که اولویت امروز کشور هستند، اما در برنامه هفتم گنجانده نشده‌اند، مورد توجه نمایندگان قرار خواهند گرفت و نسبت به درج آن در برنامه پنج ساله هفتم اهتمام جدی نشان خواهند داد.

تلاش مجلس برای رفع نقیصه‌های برنامه هفتم در حوزه فناوری‌های نوین

یحیی ابراهیمی نماینده مردم سلسله و دلفان در مجلس هم درباره لزوم توجه به حوزه علم و فناوری و دانش بنیان‌ها در لایحه برنامه هفتم توسعه، به آنا می‌گوید: به رغم رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی که تأکید موکد بر توسعه دانش بنیان‌ها به عنوان محور و اساس حرکت کشور در حوزه اقتصاد دارند، اما شاهدیم لایحه برنامه هفتم خیلی به این مهم توجه نداشته است.

در لایحه برنامه هفتم خیلی به «دانش بنیان ها» توجه نشده و مجلس به دنبال رفع این نقیصه است

وی می‌افزاید: نمایندگان مجلس شورای اسلامی در کمیسیون‌های تخصصی مجلس به دنبال رفع این نقیصه هستند، به طور مثال ما در کمیسیون بهداشت و درمان تمام پیشنهاد‌ها را بررسی کرده‌ایم که بر همین اساس قطعاً تغییراتی را در کمیسیون تلفیق خواهیم داشت.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصریح می‌کند: امروز بیشتر کشور‌های دنیا درصدد هستند تا امور خود را از طریق هوش مصنوعی پیش ببرند، بر همین اساس توسعه هوش مصنوعی در بیشتر کشور‌های دنیا با شیب تندی در حال پیشرفت است.

ابراهیمی با بیان اینکه این یک ضرورت است که ما هم در برنامه هفتم توسعه در کمیسیون تلفیق و هم در صحن مجلس شورای اسلامی به طور ویژه این موضوع را بررسی کنیم، می‌افزاید: برنامه هفتم جزء اسناد بالادستی و سندی است که بودجه سالیانه کشور بر اساس آن تنظیم می‌شود، بنابراین مجلس در حوزه هوش مصنوعی اهتمام دارد تا همه ابعاد به خوبی دیده شود.

نتیجه گیری...

با توجه به نقش و جایگاه ارزنده‌ای که حوزه علم و فناوری از آن برخوردار است انتظار می‌رود، مجلس شورای اسلامی در بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه وزن بیشتری به این حوزه اختصاص دهد تا در گام دوم انقلاب بالِ علم و فناوری کشور در یک دوه پنج ساله، قوت بیشتری بگیرد؛ مواضعی که از بهارستان هم شنیده می‌شود و گوشه‌ای از آن در این گزارش منتشر شد حاکی از توجه بهارستانی‌ها به  سرفصل «علم، فناوری و آموزش» در برنامه هفتم توسعه است به همین جهت باید ظرف روزهای آتی منتظر اخبار خوب از مجلس بود.