فتح‌اللهی: محققان جهاد دانشگاهی به ۴ حوزه فناورانه ورود کردند/ راه‌اندازی بخش بین‌الملل جهاد

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری، فاطمه منوری: «جهاد دانشگاهی» با حمایت و استفاده از دانش فنی پژوهشگران و محققان در طول سال‌های گذشته توانسته محصولات بسیاری را بومی‌سازی کند و به تولید انبوه برساند.

مرداد هر سال، سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک سازمان فرهنگی پژوهشی است که در پی فرمان امام خمینی (ره) در 1359 تشکیل شد. از آن سال‌ها 43 سال می‌گذرد. درصدد برآمدیم در آغاز راه چهل و سه سالگی این نهاد با یعقوب فتح‌اللهی معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی حول محور دستاورد‌ها و طرح‌های فناورانه جهاد دانشگاهی در حوزه  پزشکی، کشاورزی و منابع طبیعی، فنی-مهندسی و علوم پایه، حقوق انسانی، علوم اجتماعی و هنر گفت‌وگو کنیم.

مشروح گفت‌وگوی خبرنگار آنا به شرح زیر است؛

آقای فتح‌اللهی؛ جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک نهاد مورد تأکید و تأیید رهبری همواره در زمینه‌های علمی، فناوری، فرهنگی، آموزشی گام نهاده است؛ با توجه به اینکه محور سوالات امروز بر مبنای فناوری است و مقام معظم رهبری هم طی چند سال اخیر با تعیین شعار سال به تکنولوژی تاکید ویژه‌ای دارند، بفرمایید که در معاونت پژوهشی چه  مأموریت‌هایی برای تحقق منویات رهبری تعیین کرده‌اید؟

فتح‌اللهی: عمده اقدامات پژوهشی و فناوری معاونت پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی به صورت کارفرما‌محور است. به بیان دیگر زمانی که یک نیاز فناورانه در بخش‌های اقتصادی از جمله بخش خصوصی شکل می‌گیرد، جهاد دانشگاهی نسبت به رفع آن نیاز اقدام می‌کند. این نهاد با روییدن شرکت دانش‌بنیان از بدنه خود، ارائه خدمات تخصصی در قالب مراکز خدمات تخصصی، تولید دانش فنی و واگذاری آن به بخش خصوصی به توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران کمک می‌کند که این موضوع از منویات مقام معظم رهبری است.

تمام پروژه‌ها در جهاد دانشگاهی به صورت نیازمحور انجام می‌شود و تفاوتی ندارد که تأمین مالی آن توسط جهاد دانشگاهی باشد یا دولت. طرح‌های فناورانه‌ای در این سازمان شکل می‌گیرد که کارفرما می‌تواند محصول را پس از اتمام به بازار برساند که در ادامه با همکاری سازمان تجاری‌سازی جهاد دانشگاهی نسبت به تجاری کردن آن اقدام می‌کنند.

چه تعداد دستاورد فناورانه در جهاد مورد تأیید قرار گرفته و بیشتر چه حوزه‌هایی اولویت جهاد دانشگاهی برای حمایت است؟ پرمخاطب‌ترین حوزه دستاوردهای جهاد چیست؟

فتح‌اللهی: بالغ‌بر ۱۰۰ طرح پژوهش فناوری کلان وجود دارد که این طرح‌ها پس از اتمام به صنعت می‌رود. حوزه‌های فعالیت جهاد دانشگاهی شامل حوزه پزشکی، کشاورزی و منابع طبیعی، فنی مهندسی و علوم پایه، علوم انسانی، اجتماعی و هنر می‌شود.

حوزه فنی و مهندسی، علوم پایه و وزارت نفت از زمینه های پرمخاطب دستاوردهای جهاد دانشگاهی به شمار می روند. این سازمان در زمینه تجهیزات و ملزومات موردنیاز حفاری مانند انواع مته‌های حفاری، دکل حفاری و وسایل حفاری فعالیت ویژه‌ای دارد.

طراحی سیستم برق و کنترل دکل‌های حفاری، طراحی دستگاه لوله مغزی سیار برای سرویس و تعمیرات مربوط، توسعه فناوری شکافت هیدرولیکی در ازدیاد برداشت نفت و گاز، فراورش سیار نفت از دیگر پروژه‌های جدید جهاد دانشگاهی است.

با توجه به اینکه کار پژوهشی باید کیفیت زندگی مردم را تغییر دهد، بفرمایید جهاد دانشگاهی در این راستا چه اقداماتی انجام داده است؟

فتح‌اللهی: در جهاد دانشگاهی درصدد ایجاد فضایی هستیم که اساتید به همراه دانشجویان تیم‌های کوچکی را تشکیل دهند تا به این واسطه اختراعی ثبت شود؛ زیرا ممکن است طرح‌های فناورانه به مرحله تجاری‌سازی نرسد.

اگر پژوهش و فناوری در یک شبکه بزرگ انجام شود، نتایج آن می‌تواند در تحولات اجتماعی‌اقتصادی مؤثر باشد؛ بنابراین در این راستا درصدد هستیم شبکه‌سازی ساختار‌های پژوهش و فناوری جهاد را در دستور کار قرار دهیم. کار‌هایی که دیگران با هزینه‌های سرسام‌آور نمی‌توانند انجام دهند، جهادگران با ایمان، فرهنگ جهادی و هزینه‌های مقرون به‌صرفه به‌درستی اجرا می‌کنند.

با توجه به اینکه یکی از اهداف جهاد دانشگاهی توسعه قطب‌های علم و فناوری در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و توسعه صادرات دانش فنی، فناوری و محصولات فناورانه به خارج از کشور است، بفرمایید که کدام یک از طرح‌های فناورانه به خارج صادر شده است؟

برای راه‌اندازی بخش بین‌المللی جهاد دانشگاهی در آفریقا، قزاقستان و آذربایجان تلاش‌هایی شده است؛ اما اکنون این بخش به صورت فعال کار می‌کند تا درعرصه خدمات تکنولوژیک برای سایر کشور‌ها الهام بخش شود، همچنین در دوره جدید مشاور بین‌الملل، مدیر کل بین‌الملل و کارگروه ویژه برای این امر شکل گرفته است؛ امیدواریم شرکت‌ها و مراکز تخصصی جهاد دانشگاهی وارد این عرصه شوند تا بتوانیم محصولات فناورانه را به سایر ملل به‌ویژه ملت‌های مسلمان ارائه دهیم

در دوره جدید مشاور بین‌الملل، مدیرکل بین‌الملل و کارگروه ویژه برای این امر شکل گرفته است؛ امیدواریم شرکت‌ها و مراکز تخصصی جهاد دانشگاهی وارد این عرصه شوند تا بتوانیم محصولات فناورانه را به سایر ملل به‌ویژه ملت‌های مسلمان ارائه دهیم.

با توجه به اینکه انجام تحقیقات و طرح‌های پژوهشی و فناورانه نیاز به بودجه دارد، بفرمایید که چقدر منابع مالی نیاز است تا طرح‌ها با موفقیت به تجاری‌سازی برسند؟

فتح‌اللهی: مقیاس پروژه‌های فناورانه جهاد دانشگاهی بالاست؛ از این رو به منابع مالی بیشتری نیاز داریم. پروژه‌های ظرفیت‌ساز به یک هزار میلیارد تومان بودجه، همچنین بازسازی توان تجهیزاتی آزمایشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها درون جهاد دانشگاهی به بیش از ۶ هزار میلیارد تومان نیاز دارند. میزان پروژه‌های کارفرمامحور ۳ هزار میلیارد تومان است.

با توجه به اینکه تحریم‌ها و نوسانات ارز بر اجرای پروژه‌های فناورانه تأثیر چشمگیری دارد، بفرمایید که جهاد دانشگاهی در راستای رفع این مشکلات چه اقداماتی انجام داده است؟

فتح‌اللهی: تأمین برخی از تجهیزات و ملزومات طرح‌های فناورانه به شرکت‌های خارجی وابسته است. تحریم به این معنا نیست که تجهیزات وارد ایران نمی‌شود؛ بلکه با هزینه‌های گران‌تر و سنگین‌تر به دست فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌رسد.

تحریم‌ها بدون شک فعالیت‌های جهاد دانشگاهی را مانند سایر سازمان‌های پژوهشی و فناوری در قسمت‌هایی که به این شرکت‌ها و ابزار‌ها وابسته است، تحت تأثیر قرار می‌دهد و تعهدات به تعویق می‌افتد.

با توجه به اینکه امروزه فناوران و پژوهشگران با چالش‌ها و مشکلات بسیار زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بفرمایید که مهم‌ترین چالش‌ها در چه زمینه‌ای است؟

فتح‌اللهی: یکی از مشکلات اساسی پژوهشگران و فناوران در توسعه کشور نبود سیستم پژوهشی با تأمین مالی پایدار است. تقریبا کل بودجه آموزش عالی برابر حقوق و دستمزد نیروی انسانی است. بدنه تجهیزاتی دانشگاه‌ها فرسوده شده است و نگرش متفاوت مدیران به کارکرد آموزش عالی در بخش‌های مختلف نیز از چالش‌های مهم محسوب می‌شود.

دسترسی به پایگاه‌های اطلاعات علمی و استفاده از دانش روز دنیا بیش از دو سال است که قطع شده و پژوهشگران و فناوران نمی‌توانند به اطلاعات علمی روز دنیا دسترسی داشته باشند. یکی از چالش‌های مهم پژوهشگران و فناوران ایرانی این است که از جریان علم جهانی با دسترسی رسمی بی‌خبرند و باید در این زمینه اقداماتی انجام دهیم. فتح عرصه‌های ناشناخته دانش و فناوری با تأمین مالی پایدار، حفظ نخبه‌های علمی انجام‌شدنی است.

تنش‌های سیاسی همراه با تحریم‌ها باید از بین برود، آرامش به دانشگاه‌ها بازگردد، فرهنگ کار پژوهشی بازآفرینی شود تا فعالیت‌های پژوهشی و فناوری در گام دوم تحقق پیدا کند.

طراحی محیط کار مناسب برای نخبگان کشور نیز باید در اولویت قرار گیرد. جهاد دانشگاهی محیطی مناسب برای فعالیت پژوهشی نخبگان است. برای اینکه بتوانیم همراه با گام دوم انقلاب اسلامی پژوهش و فناوری را در مقیاس تعالی ملی انجام دهیم، به یک بازآفرینی در زیرساخت نیاز داریم.

جهاد دانشگاهی طی سه سال آینده، تعدادی پروژه فناورانه جدید برای اجرا در دستور کار خود قرار داده است. در سال‌های آتی توجه خاصی به علوم انسانی و هنر در جهاد دانشگاهی خواهد شد و بودجه‌ای خاص به این پروژه‌ها تخصیص داده می‌شود.

تجاری‌سازی طرح‌های فناورانه جهاد دانشگاهی بر چه اساسی ارزیابی می‌شود؟

فتح‌اللهی: سرمایه‌گذاری و تجاری‌سازی محصولات برای جهاد دانشگاهی در اولویت قرار دارد. برای مثال در راستای ارتقای امنیت غذایی برای تولید بچه‌ماهی‌ها، زیرساخت‌هایی ایجاد کرده‌ایم و این پروژه بدون درنگ پس از اتمام در اختیار سازمان تجاری‌سازی، بخش خصوصی و سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد تا بتوانیم موفق به تولید بچه‌ماهی‌های مربوط به آبزی‌پروری شویم.