ورود محققان به حوزه درمان‌های اعتیاد با مطالعات مربوط به مغز

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، غزاله سلیمانی، دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مجری طرح «تحلیل ارتباط توزیع مکانی جریان «tDCS» در مغز با تغییر ارتباطات کارکردی بر اساس «fMRI» در افراد وابسته به آمفتامین» گفت: بر اساس اعلام دفتر مبارزه با مواد محرک و جرم سازمان ملل، «آمفتامین‌ها» شامل «مت‌آمفتامین» (معروف به شیشه) دومین ماده محرک پرمصرف در کل دنیاست که نرخ مرگ و میر ناشی از این ماده محرک روز به روز در حال افزایش است.  

وی افزود: به‌علاوه «مت‌آمفتامین» در رأس مواد محرکی قرار دارد که مصرف آن‌ها با جرائم خشونت آمیز در جامعه همراه است. اما هنوز یک روش درمانی معتبر که اثربخشی کاملی روی مصرف این ماده محرک وجود داشته باشد، ارائه نشده است و یک نیاز اساسی و فوری به ارائه روش‌های درمانی جدید در این حوزه احساس می‌شود. 

سلیمانی مطرح کرد: از جمله روش‌هایی که اخیرا در حوزه درمان‌های اعتیاد مورد توجه قرار گرفته، حوزه علوم اعصاب شناختی و روش‌های تحریک مغزی غیر تهاجمی است. اما هنوز درک صحیح و دقیقی از مکانیسم اثر این مداخلات در حوزه اعتیاد وجود ندارد. 

این محقق خاطرنشان کرد: در این تحقیق استفاده از تحریک الکتریکی جریان مستقیم (tDCS) برای گروهی از افراد وابسته به «مت‌آمفتامین» نشان داده است که این مداخلات با توزیع جریان الکتریکی در سر قادر است عملکردهای مغزی و خروجی‌های رفتاری مانند میزان ولع ناشی از نشانه‌های مواد محرک را تحت تاثیر خود تغییر دهد. 

وی گفت: در این تحقیق از ابزارهای مهندسی شامل مدل‌سازی و آنالیز داده‌های تشدید مغناطیسی ساختاری و عملکردی (تصاویر sMRI و fMRI) استفاده شده است تا مکانیسم اثر «tDCS» بر افراد وابسته به «مت‌آمفتامین» در برخورد با نشانه‌های مواد مشخص شود.

سلیمانی مطرح کرد: در این راستا از مجموعه داده‌ای استفاده شده است که ۶۰ فرد وابسته به «مت‌آمفتامین» در دو گروه مجزا «tDCS» را به مدت ۲۰ دقیقه به صورت تحریک واقعی و یا تحریک نما دریافت کرده‌اند و تصاویر «MRI» ساختاری و عملکردی قبل و بعد از تحریک از افراد ثبت شده است.

این محقق اظهار کرد: سه هدف اصلی مورد بررسی قرار گرفته است؛ «ساخت مدل‌های محاسباتی سر برای تعیین چگونگی توزیع جریان و تحلیل ارتباط توزیع جریان با تغییر در عملکردهای مغزی افراد به‌هنگام مواجهه با نشانه‌های مواد»، «ارائه مدلی از چگونگی مکانیسم اثرتحریک در سطح شبکه‌های مقیاس بزرگ» و «ارائه یک مونتاژ جدید برای بهبود اثربخشی این مداخله برای افراد وابسته به مواد محرک بر اساس عملکردهای مغزی». 

سلیمانی با بیان اینکه نتایج به دست آمده از این تحقیق از یک سو، به توصیف مکانیسم اثر و ارتباط بین جریان الکتریکی، عملکرد عصبی مغز و خروجی رفتاری کمک می‌کند و می‌تواند در حوزه مهندسی به شخصی‌سازی طراحی تجهیزات تحریک مغزی کمک کند، گفت: از سوی دیگر می‌تواند به طور مستقیم در کاربردهای کلینیکی در حوزه ترک اعتیاد مورد استفاده قرار بگیرد. 

این محقق خاطرنشان کرد: با توجه به تنوعات بین فردی و درون فردی که در پاسخ به روش‌های تحریک مغزی وجود دارد، نتایج تحقیق ما تایید کرد که استفاده از مونتاژهای تحریک یکسان برای همه افراد نمی‌تواند اثربخشی قابل توجهی را به همراه داشته باشد. 

وی ادامه داد:  برای بهبود اثربخشی این مداخلات لازم است به جای استفاده از سیستم‌های حلقه باز به سمت سیستم‌های تحریک حلقه بسته حرکت کرد؛ به همین دلیل گام بعدی این است که با ترکیب داده‌های «fMRI» با روش‌های تحریک در سیستم‌های حلقه بسته، پارامترهای تحریک بر اساس آنالیز برخط داده «fMRI» بهینه‌سازی شود. 

دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: بر اساس مطالعه مروری نظام‌مند انجام شده تا پایان آگوست ۲۰۲۱ فقط ۵ مطالعه در دنیا انجام شده است که در حوزه اعتیاد از تصاویر «fMRI»  برای مطالعه اثر tDCS استفاده کرده است که یک مطالعه قبلا در داخل کشور انجام شده است. این مطالعه اولین مطالعه‌ای بوده است که اثر «tDCS» را به هنگام مواجهه با نشانه‌های مواد برای افراد وابسته به «مت‌آمفتامین» مدل‌سازی کرده و مونتاژ تحریک جدیدی نیز در این حوزه ارائه داده است. 

وی با اشاره به مزیت‌های این طرح، گفت: مونتاژ تحریک جدیدی که در این تحقیق ارائه شده است می‌تواند با در نظر گرفتن ساختار و عملکرد مغز در مقایسه با مونتاژهای موجود که به طور متداول در حوزه اعتیاد استفاده می‌شود، کارایی بهتری داشته باشد.

سلیمانی ادامه داد: نتایج به دست آمده از این پروژه به طور مستقیم در کاربردهای کلینیکال برای ارائه روش‌های درمانی جدید در حوزه اعتیاد قابل استفاده است. به‌علاوه‌بر اساس درک بهتر به دست آمده از عملکردهای مغزی به بهینه‌سازی پارامترهای تحریک در مطالعات آینده کمک خواهد کرد.