خروج «کمدی الهی» از برزخ و دمیدن روح تازه در «روح‌القوانین»

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، یگانه ترجمۀ فارسی «روح‌القوانین» اثر «شارل بارون دو‌منتسکی»، اندیشمند برجستۀ فرانسوی عصر روشنگری، پس از ١٢ سال نایابی، سرانجام از سوی مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شد.

ترجمه علی‌اکبر مهتدی، اوّل‌بار، در سال ۱۳۲۲ با مقدّمه‌ای از صادق رضازادۀ شفق منتشر شد تا آن‌که ۲۱ سال بعد، در سال ۱۳۴۳، یعنی درست پانزده سال پس از تأسیس امیرکبیر، این بنگاه انتشاراتی به سراغش رفت و منتشرش کرد؛ این کتاب از آن پس، بار‌ها و بار‌ها در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته بود تا آن‌که پس از بیش از یک دهه وقفه، چاپ پانزدهم آن، به انضمام مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمّد مددپور بر آن از چاپ‌خانه بیرون آمد.

در بخشی از مقدّمه مترجم آمده است: «روح‌القوانین (De l'esprit des loix) رساله‌ای دربارۀ نظریۀ سیاسی نوشتۀ بارون شارل دو منتسکیو است. مفهوم جدایی سه قوّۀ قضائیه، مقنّنه و مجریه، یکی از انگاره‌های پایه‌ای قوانین اساسی همۀ حکومت‌های پارلمانی اروپا و جهان، نخستین‌بار در کتاب روح‌القوانین تدوین و تنظیم شد.

روح‌القوانین تأثیری ژرف بر جمهوری فرانسه و دیگر جنبش‌های دموکراتیک و لیبرال جهان آن روزگار گذاشت و به مهم‌ترین منبع تدوین قانون اساسی آمریکا و اغلب مردم‌سالاری‌های اروپایی بدل شد.

در کتاب روح‌القوانین شارل منتسکیو نقش اقلیم را بر ویژگی‌های ملّت‌ها برشمرد. او معتقد بود ملّت‌های گرم‌سیر مستعد تنبلی و دیکتاتوری و استبداد و ملّت‌های سردسیر جاه‌طلب و خشن و ملّت‌های با آب‌وهوای معتدل آزادی‌خواه و دموکراسی‌خواه هستند. وی معتقد است در بالای ۹۰ درصد جنگ‌ها، شمالی‌ها جنوبی‌‎ها را مغلوب کردند. شمال نیروساز و جنوب از بین برندۀ نیرو است.

تفکیک قوا در نظام جمهوری از یادگار‌های این فیلسوف است. کتاب‌های منتسکیو در کشور خودش فرانسه با استقبال مواجه نشد، ولی برعکس وی در بین انگلیسی‌ها محبوبیت فراوان پیدا کرد.»

چاپ پانزدهم «روح‌القوانین»، در دو جلدِ وزیری و در مجموع ۹۵۶ صفحه، با شمارگان هزار نسخه و به بهای ۸۵۰ هزار تومان عرضه شده است.

کمدی الهی از برزخ بیرون آمد

از نگاه کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای، عنوان انتشارات و نام اثر، یکی از معیار‌های کلیدی برای خرید آثار کلاسیک است. «کمدی الهی» نیز در زمره این گونه آثار قرار می‌گیرد؛ کتابی که حالا توسط ناشر اصلی آن یعنی انتشارات امیرکبیر تجدید چاپ شده است.

کمدی الهی نخستین بار در سال ۱۳۳۵ با ترجمه شجاع‌الدین شفا در انتشارات امیرکبیر منتشر شد و حالا بعد از سال‌ها دوباره توسط این نشر در بازار کتاب عرضه شده است. «کمدی الهی» سه گانه منظومی است که «دانته آلیگیری»، نویسنده و شاعر ایتالیایی نگارش این اثر را در سال ۱۳۰۴ میلادی آغاز کرد و تا ۱۳۲۱ میلادی یعنی یک سال پیش از مرگ دانته نوشتن آن ادامه داشت. این داستان خیالی، سفر خیالی نویسنده، مسیحی متعصب به دوزخ، برزخ و بهشت است. ویژگی این اثر نقل ماجرا از زبان اول شخص است. این کتاب از نخستین کتاب‌های ادبی کشور ایتالیا و بزرگترین آثار ادبیات جهان محسوب می‌شود.

دانته آلیگیری برای این سفر دو همراه خیالی خلق کرد. همراه او در دوزخ و برزخ، ویرژیل شاعر رومی و نماد عقل و منطق بشری است و بئاتریس همراه او در بهشت است. بئاتریس در دنیای واقعی عشق زمینی دانته بوده و نماد عشق و فروغ الهی است. دانته در این گذر سه گانه افرادی، چون ارسطو، هومر، ابوعلی سینا و... را ملاقات می‌کند. دانته در مرحله آخر یعنی بهشت، خدا را ملاقات می‌کند.

هر بخش از کمدی الهی مشتمل بر ۳۳ سرود است که به علاوه یک مقدمه درمجموع صد سرود را شامل می‌شود. هر سرود به بند‌های سه بیتی تقسیم شده که بیت اول و سوم هم‌قافیه هستند. بیت میانی و بیت اول و سوم بند بعدی، قافیه جداگانه دارند. مبنای وزن هر بیت، یازده هجایی است. مجموع ابیات کمدی الهی، ۱۲ هزار و ۲۳۳ بیت بوده و زبان این اثر، گویش ایالت توسکانا است. این ابیات در تثبیت این اثر به‌عنوان گویش برتر زبان ایتالیایی موثر بوده و آن را مبنای زبان ایتالیایی جدید می‌دانند.

انتشارات امیرکبیر چاپ بیست و پنجم این اثر را در سه جلد سخت روکش‌دار با قطع رقعی و در ۱۳۱۰ صفحه و به قیمت یک میلیون و ۹۰ هزار تومان به دست مخاطبان رسانده است.