دستاورد مریخ‌نورد ناسا/ نماهایی فرابنفش از سیاره سرخ

به گزارش خبرنگار گروه ارتباطات و فناوری اطلاعات خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از ناسا، فضاپیمای ماون ناسا که به منظور مطالعه جو مریخ طراحی شده، در دو طیف مختلف فرابنفش که در نقاط متفاوت مدار سیاره همسایه ما به دور خورشید گرفته شده، نماهای خیره کننده‌ای از مریخ به دست آورده است.

این فضاپیما در نوامبر ۲۰۱۳ (آبان ۱۳۹۲) توسط اداره کل ملی هوانوردی و فضایی آمریکا به‌سوی سیاره سرخ پرتاب شد و ۱۰ ماه در سفر بود تا اینکه در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴ (۳۱ شهریور ۱۳۹۳) توانست وارد مدار مریخ شود. هدف این فضاپیما مأموریت تکامل مواد فرار و جو مریخ، درک آب‌و‌هوا و جو مریخ بود.

دانشمندان با مشاهده این سیاره در طول موج‌های فرابنفش می‌توانند درک بهتری نسبت به جو مریخ به دست آورده و ویژگی‌های سطحی آن را به روش‌های قابل توجهی مشاهده کنند.

ابزار تصویربرداری طیفی فرابنفش (IUVS) فضاپیمای ماون، این نماهای جهانی از مریخ را در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ زمانی به دست آورد که این سیاره در انتهای مدار بیضوی خود قرار داشت.

ابزار تصویربرداری طیفی فرابنفش طول موج‌های بین ۱۱۰ تا ۳۴۰ نانومتر را خارج از طیف مرئی اندازه گیری می‌کند که خارج از طیف قابل رویت است؛ برای اینکه طول این موج‌ها برای چشم انسان قابل مشاهده باشند و تفسیر آنها آسان‌تر شود، تصاویر با سطوح روشنایی متفاوت سه طیف طول موج فرابنفش ارائه می‌شوند که به صورت قرمز، سبز و آبی نشان داده می‌شوند. در این طرح رنگی، جو اوزون بنفش به نظر می‌رسد، در حالی که ابرها و مه‌ها سفید یا آبی به نظر می‌رسند. سطح هم ممکن است قهوه‌ای یا سبز به نظر برسد، بسته به اینکه چگونه تصاویر برای افزایش کنتراست و نشان دادن جزئیات بهینه شده‌اند.

اولین تصویر در ژوئیه ۲۰۲۲ (تیر ۱۴۰۱) از فصل تابستان نیم کره جنوبی گرفته شده است که زمانی رخ می‌دهد که مریخ از نزدیکی خورشید عبور می‌کند. فصل تابستان ناشی از انحراف محور چرخشی سیاره، مشابه فصول روی زمین است. حوضه آرگیر، یکی از عمیق‌ترین دهانه‌های مریخ، در پایین سمت چپ پر از مه جوی (که در اینجا به رنگ صورتی کم رنگ به تصویر کشیده شده است)ظاهر می‌شود. دره‌های عمیق والس مارینریس در بالا سمت چپ پر از ابرها ظاهر می‌شوند (رنگ قهوه‌ای در این تصویر). پوشش یخی قطبی جنوبی در پایین به رنگ سفید قابل مشاهده است و از گرمای نسبی تابستان کاسته شده است. گرم شدن تابستان جنوبی و طوفان‌های گرد و غبار بخار آب را به ارتفاعات بسیار بالا هدایت می‌کنند و کشف ماون در مورد افزایش اتلاف هیدروژن از مریخ در این زمان از سال را توضیح می‌دهد.

براساس داده‌های ماون دانشمندان اعلام کردند که دو پدیده پیش‌بینی نشده را در جو مریخ مشاهده و کشف کرده‌اند. یکی ابر غباری در ارتفاع حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر و دیگری درخشش شفاف ماورابنفش شفاف در نیمکره شمالی سیاره بود.

تصویر دوم مربوط به نیم کره شمالی مریخ است که در ژانویه ۲۰۲۳ (دی ماه ۱۴۰۱) پس از عبور مریخ از دورترین نقطه مدار خود از خورشید گرفته شده است. فصل‌هایی که به سرعت در حال تغییر هستند در منطقه قطبی شمالی باعث فراوانی ابرهای سفید می‌شوند. دره‌های عمیق والس مارینریس را نیز می‌توان به صورت رنگ قهوه‌ای در پایین سمت چپ به همراه تعداد زیادی دهانه دید. اوزون که در این نما ماورا بنفش به نظر می‌رسد، در طول شب‌های سرد قطبی زمستان شمالی ایجاد شده است. سپس در بهار شمالی براثر واکنش‌های شیمیایی با بخار آب نابود می‌شود که در این موقع از سال به ارتفاعات پایین جو محدود می‌شود.

تیم ماون خود را برای جشن گرفتن دهمین سال حضور این فضاپیما در مریخ برای سپتامبر ۲۰۲۴ ( مهر ۱۴۰۳) آماده می‌کند. محقق اصلی این فضاپیما در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی مستقر است، در حالی که مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرینبلت، مریلند، ماموریت آن را مدیریت می‌کند. شرکت لاکهید مارتین این فضاپیما را ساخته و مسئول عملیات‌های ماموریت است. آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در جنوب کالیفرنیا نیز ناوبری و پشتیبانی از شبکه فضای عمیق را فراهم می‌کند. آزمایشگاه فیزیک جوی و فضایی در دانشگاه کلرادو بولدر هم مسئول مدیریت عملیات علمی و توسعه عمومی و ارتباطات است.