شناسایی ۴۴ پهنه زمین‌لغزش توسط محققان پژوهشگاه زلزله‌شناسی

به گزارش خبرنگار علم و فناوری آنا، ابراهیم حق شناس دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در وبینار زمین‌لرزه‌های 1401 قهرمان مرش ترکیه؛‌ درس آموخته‌ها برای ایران، با اشاره به اجرای تحقیقاتی با عنوان "بررسی و مقایسه زمینلرزه‌ 17 بهمن1401 ترکیه با زلزله‌های بزرگ ایران از جنبه مخاطرات زمین شناختی" گفت: ناپایداری دامنه‌ها و یا زمین لغزش‌ها از جمله مخاطرات زمین شناسی زلزله‌های ترکیه بوده است.

وی طبیعت کوهستانی و تناوب سنگ‌های "مارنی" و ماسه سنگی همراه با پوشش خاک و واریزه‌های ضخیم، رطوبت بالای خاک و همچنین وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ 7.7 و 7.6 را از دلایل وقوع زمین‌لغزش‌ها در این کشور نام برد و یادآور شد: بررسی‌های تیم‌ تحقیقاتی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله حکایت از وقوع 919 زمین‌لغزش در اثر زلزله‌های قهرمان ماراش و البیستان ترکیه بوده است.

حق‌شناس نمونه این زمین‌لغزش‌ها را رخداد زمین لغزش روستای "تپه هان" دانست که بر اثر آن شکاف‌های بزرگی به طول 662 متر، عرض21 متر، عمق 39 متر و جا به جایی 70 متر ایجاد شد و ادامه داد: زمین‌لغزش غرب "اصلاحیه" که منجر به تخریب خط انتقال برق و مسدود کردن جاده دسترسی شد، زمین‌لغزش کیلومتر 17 جاده گلباسی-مالاتیا و زمین‌لغزش روستای انجیرلی استان مالاتیا که تخریب 15 خانه، یک باب مدرسه و تلف شدن 200 راس دام و خسارت به ادوات کشاورزی را به همراه داشت از دیگر زمین‌لغزش های زلزله‌های دو گانه ترکیه است.

وی زمین‌لغزش‌ روستای موتلو، روستای بکتاشلی را از دیگر رخدادهای ناپایداری دامنه در این کشور نام برد.

گسترش پدیده روانگرایی در زلزله ترکیه

دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، پدیده روانگرایی را روان‌گرایی خاک پدیده‌ای دانست که در آن خاک اشباع در اثر تنش شدیدی که به آن وارد می‌شود، مقاومت و سختی خود را به‌طور کامل ازدست می‌دهد و گفت: وجود لایه‌های خاک ریزدانه در عمق‌های نزدیک به سطح زمین و تراز بالای آب‌های زیر زمینی از دلایل این پدیده است.

وی تاکید کرد: در بخش‌های زیادی از مناطق زلزله زده و ساخته شده بسیاری از شهرهای مهم ترکیه مانند "اسکندرون"، "انطاکیه"، "درتیول"، "سمن داغ" و "گلباشی" با پدیده روانگرایی مواجه بودند به گونه‌ای که خسارات ناشی از روانگرایی به مناطق مسکونی بسیار قابل توجه بوده است.

حق شناس ادامه داد: بر اساس بازدید میدانی، تصاویر ماهواره‌ای و گزارش‌های منتشر شده، موقعیت 1014 محدوده دچار روانگرایی و گسترش جانبی آنها شناسایی شدند.

احداث سدهای خاکی زیاد

این محقق پژوهشگاه زلزله تعداد سدهای موجود در منطقه زلزله زده ترکیه را 140 سد ذکر کرد و ادامه داد: از این تعداد 18 سد آسیب‌های جزیی تا شدید را تجربه کردند ولی هیچ کدام از سدهای این کشور دچار گسیختگی نشد.

وی با تاکید بر اینکه سد "سلطان سویو" این کشور بالاترین آسیب را متحمل شد، افزود: این سد دچار ترک طولی در تاج شده است که دلیل آن وجود شکاف‌هایی در کف مخزن آن است.

وجود آثار روانگرایی در ایران

دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به وجود پدیده روانگرایی در ایران به نمونه‌های مشابه این پدیده در کشور اشاره کرد و گفت: آثار روانگرایی در اثر زمینلرزه در "شنبه" استان بوشهر با بزرگای 6.1 در 20 فروردین ماه سال 1392 مشاهده شد که بر اثر آن خسارات فراوانی به روستاهای شهرستان دشتی این استان وارد شد.

وی اضافه کرد: نمونه دیگر آن زمینلرزه 7 آذرماه سال 1392 با بزرگای 5.9 برازجان است که در اثر روانگرایی در منطقه، پل ارتباطی آن که مورد بهره برداری قرار نگرفته بود، خساراتی وارد کرد. علاوه بر آن زمینلرزه‌های سه گانه 11 تیر ماه سال 1401 در بندرخمیر استان هرمزگان با بزرگای 6.1 و 6.2 موجب خسارات زیادی به روستاهای شهرستان‌های بندر لنگه و همچنی در اثر این زمینلرزه‌ها، پدیده روانگرایی و گسترش جانبی در ناحیه سایت پرورش میگو "سایه خوش" و همچنین اسکله‌های سنگی منطقه در سطح گسترده‌ای رخ داد که موجب خسارات سنگینی شد.پ

حق شناس وقوع ناپایداری های دامنه ای در زمینلرزه 7.3 آبان سال 1396 سر پل ذهاب به گسترده ای به طول 150 کیلومتر را نمونه دیگری از رخدادهای پس از زلزله در ایران دانست و گفت: پدیده سنگ لغزش چناره با جا به جایی حدود 20 متر در دامنه ای کم شیب و با ارتفاع کم مشابه لغزش تپه هان ترکیه است.

رخداد پدیده های مشابه ترکیه در تهران در صورت وقوع زلزله بزرگ

دانشیار پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی تاکید کرد: وقوع ناپایداری های گسترده در ارتفاعات شمالی تهران در صورت وقوع یک زمینلرزه بزرگ با بزرگای مشابه زلزله ترکیه پیش بینی می شود.

به گفته وی در صورت وقوع زلزله بزرگ در تهران احتمال ریزش سنگی در مناطق شمالی شهر تهران، جریان های خاکی و لغزش های خاکی بر روی شیب دامنه ها و لغزش در حاشیه رودخانه ها و شیب های فاقد اصلاحات هندسی وجود دارد.

حق شناس از اجرای طرح تحقیقاتی در زمینه پهنه بندی زمینلغزش در تهران خبر داد و گفت: در این مطالعات 44 منطقه زمینلغزش شناسایی شد که این مناطق در صورت وقوع یک زلزله بزرگ دچار مشکلات ناپایداری دامنه ای خواهد شد.

به گفته وی مناطق دارای پتانسیل زمینلغزش در شهر تهران منطقه گلابدره، محله دارآباد، محله فرحزاد و شهرک نفت، بیمارستان شریعتی، شهر درود هستند.

وی با بیان اینکه مشابهتی میان شهر درود استان لرستان با شهر گلباشی استان آدیامان ترکیه به دلیل مخاطرات چندگانه وجود دارد، در این باره توضیح داد: این مشابهت ها شامل عبور گسل فعال و لرزه زای "سیلاخور" از حاشیه جنوبی شهر، موقعیت شهر و گسترش آن در دشت ریزدانه سیلاخور و وجود پهنه های قدیمی زمینلغزشی در ارتفاعات مشرف به شهر می شود.