برای حفظ کیفیت آموزشی باید جلوی خروج موفقیت‌آمیز برخی دانشجویان از دانشگاه گرفته شود

رضا مهدی دانشیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا گفت: پاسخ به تقاضا‌های اجتماعی- سیاسی برای تحصیلات عالی، طراحی دوره‌ها و رشته‌ها و برنامه‌های درسی، طراحی و اعمال استاندارد‌های علمی- سازمانی- اداری، ظرفیت‌سازی و سرمایه‌گذاری برای توسعه آموزش، پژوهش و فوق‌برنامه‌ها (به‌ویژه کیفیت زندگی دانشگاهی)، خلق و انتقال دانش و. تأثیرگذاری و کارآمدی اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، علمی- فنی (تأمین خیر عامه و منفعت عمومی) بخشی از مسئولیت‌های نهاد دانشگاه در بازنگری رشته‌ها و جذب دانشجو است.

مهدی اضافه کرد: براساس معیار تقاضا‌های اجتماعی- سیاسی، مطابق معادله عرضه- تقاضا دانشگاه باید پاسخگوی تقاضا‌های مردم، دولت و جامعه برای تحصیلات عالی با رعایت استاندارد‌های مناسب صلاحیت عمومی و حرفه‌ای و اشتغال‌پذیری باشد.

وی ادامه داد: بر پایه کیفیت تحصیلات دانشگاهی، بخشی از ورودی‌های نظام آموزش عالی نباید امکان خروج موفق از تحصیل در دوره‌های آموزش عالی را داشته باشند. از این‌رو، مسئولیت دانشگاه جذب و پذیرش دانشجو براساس تقاضا‌های اجتماعی و سیاسی و آموزش دانشجویان برپایه بالاترین استاندارد‌های علمی هر رشته تحصیلی است، به نحوی که کیفیت آموزش رعایت شده و احیاناً افراد بی‌سواد یا کم‌سواد در حوزه‌های تخصصی تربیت و تحویل جامعه نشود. 

دانشیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم اضافه کرد: نکته حائز اهمیت این است که، اگر فرصت اشتغال در جامعه و بازارکار فراهم شود، درصد قابل توجهی از جوانان و دانش‌آموختگان دوره‌های آموزش عمومی و متوسطه (شامل دبیرستان‌ها و هنرستان‌ها) به دانشگاه سرازیر نشده و راه خود را برای کار و فعالیت بدون آموزش عالی رسمی تنظیم می‌کنند و دولت و حاکمیت نیز در قالب تقاضای سیاسی برای تحصیلات عالی جوانان پافشاری زیادی نمی‌کند. 

** نهاد دانشگاه باید ترکیب معنادار از همه علوم باشد

مهدی با بیان اینکه تنوع و مقیاس در اندازه دانشگاه در ابعاد تعداد دانشجویان و رشته‌های تحصیلی، در کارآمدی و تأثیرگذاری دانشگاه بر محیط و جامعه به‌ویژه جامعه هدف، حائز اهمیت است، تاکید کرد: برپایه معیار کارآمدی و اثربخشی دانشگاه به‌مثابه یک کلیت، نهاد و سازمان پیچیده اجتماعی، نهاد دانشگاه فراتر از تک‌تک رشته‌ها و جمع رشته‌ها بوده و باید واجد ترکیب مناسب و معناداری از همه انواع علوم، رشته‌ها و افراد باشد. در این خوانش، تحقق مفاهیمی نظیر دانشگاه کارآفرین، دانشگاه نوآور، دانشگاه تمدن‌ساز، دانشگاه به مثابه وجدان جامعه، امکان‌پذیر می‌شود. همچنین، در این برداشت، امکان تحقق میان‌رشتگی آشکار و پنهان در فضای عمومی و تخصصی دانشگاه فراهم می‌شود. به‌علاوه، تحقق کارکرد فرهنگی- اجتماعی دانشگاه به عنوان یکی از سه کارکرد اصلی آن، منوط به کارآمدی و اثربخشی دانشگاه به مثابه یک کلیت و نهاد مؤثر اجتماعی است. 

دانشیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم بیان کرد: پیشرفت جامعه باید همه‌جانبه بوده و تک‌بُعدی‌نگری در آن جایگاه محوری نداشته باشد. همچنین، لازم است توسعه انواع عقلانیت‌ها شامل عقلانیت نرم و سخت و عقلانیت ابزاری و مفاهمه‌ای در کانون خلق و انتقال دانش در نهاد دانشگاه باشد. 

** جذب دانشجو باید در راستای تعادل میان رشته‌های تخصصی باشد
 
مهدی افزود: براساس معیار ضرورت تناسب دانش عمومی- تخصصی یا رشته‌ای، دانشگاه باید فضا و اجتماعات علمی برای انواع دانش‌ها و رشته‌های تخصصی باشد. دانشگاه تک‌بُعدی فاقد شرایط و صلاحیت‌های لازم برای تربیت انسان چندبُعدی و واجد ویژگی‌های چندفرهنگی و میان‌فرهنگی برای شکل‌گیری اجتماعات علمی اثربخش و تحقق الزامات پیشرفت جامعه است. از این‌رو، لازم است که در دانشگاه میان انواع رشته‌های تخصصی (دانش‌ها) تناسب و تعادل معنادار برقرار شده و جذب و پذیرش دانشجو در راستای تأمین این هدف باشد. 

دانشیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم بیان کرد: اساسِ معیار مهم پاسخگویی نهاد علم به تقاضا‌های بازارکار و کارفرمایان، معادله عرضه و تقاضا است. دانشگاه باید قادر باشد به اندازه تقاضای بازارکار، نیروی انسانی با کیفیت و آمادۀ کار تحویل جامعه دهد. به‌عبارتی، جامعه، دولت و مردم از دانشگاه به‌عنوان جزیی از جامعه، انتظار دارند که به نیاز‌های شغلی و بازارکار در تربیت نیروی انسانی توجه کند.

 مهدی گفت: دانشگاه باید به شرایط رقابت در میان دانش‌آموختگان برای دستیابی به شغل، با هدف جلوگیری از اُفت کیفیت تحصیلات عالی و پیشرفت و توسعه جامعه، بخش‌ها و بنگاه‌ها اهتمام داشته باشد. بدیهی است معیار پاسخگویی دانشگاه به تقاضا‌های بازارکار و کارفرمایان عمدتاً میان‌مدت بوده و نمی‌تواند دربرگیرندۀ همه انواع انتظارات و مسئولیت‌های دانشگاه و نظام آموزش عالی باشد. الزام کلیدی این معیار و حذب و پذیرش دانشجوی علوم انسانی بر پایۀ آن، مشخص بودن برنامه نیاز بازارکار و کارفرمایان به نیروی انسانی دست‌کم برای ۷ تا ۱۵ سال آینده و ارائه مستند این برنامه به نظام آموزش عالی و دانشگاه است.

دانشگاه نیروگاه تولید انرژی است

دانشیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم بیان کرد: دانشگاه، محل و نیروگاه تولید انرژی است و انرژی تولیدشده هدر نمی‌رود، بلکه در جایی و به شکلی، بروز و ظهور پیدا کرده و منشأ اثر می‌شود. دانشگاه مبدأ انواع تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی- فنی است و باید بتواند انرژی و نیروی لازم برای همه انواع پیشرفت‌ها و تحولات تولید و ذخیره کند. در این رویکرد، دانشگاه موظف است که معطوف به آینده و با هدف حل مسائل مزمن و با نگاه بلندمدت به جامعه و مسائل آن، به روش‌های مختلف از جمله پذیرش و جذب دانشجو به تعداد اثربخش، انرژی لازم برای پیشرفت و تحول جامعه را در ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و علمی- فنی تولید کند. در واقع، انرژی تولید شده در این رویکرد از جنس دانش بوده و فلسفۀ پشتیبان این معیار، ایجاد مخزن (اقیانوس) دانش و استفاده از فشار دانش برای تعالی و پیشرفت جامعه در ابعاد و ساحت‌های مختلف است. بدیهی است دانشجویان، یکی از ذی‌نفعان، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اقیانوس دانش و انرژی خلق‌شده در این فرایند فوق‌العاده پیچیده و راهبردی، هستند. 

تربیت انسان‌های مبتکر، مؤسس، کارآفرین، نوآور و تحول‌ساز 

مهدی در پایان اضافه کرد: دانشگاه علاوه بر اهتمام به نیاز‌ها و مسائل موجود جامعه از جمله مشارکت مؤثر در اشتغا‌ل‌آفرینی و اشتغال‌پذیری دانشجویان و دانش‌آموختگان، دارای مسئولیت بلندمدت و راهبردی تعلیم و تربیت آغازگران است و موظف است افرادی را تربیت کند که ایجادکنندگان کار در معنای عام و جهان‌شمول باشند نه جویندگان شغل. از دانشگاه انتظار می‌رود فارغ از نیاز‌های روزمرّه و بازارکار، به تولید و انباشت انرژی در قالب تربیت انسان‌های مبتکر، مؤسس، کارآفرین، نوآور و تحول‌ساز اقدام کند و بخشی از منطق جذب و پذیرش دانشجو، استاد و امکانات را بر پایه این نگرش بلندمدت و راهبردی، قرار دهد.

انتهای پیام/

نادیا عابد