خلاء فناوری در صنعت کشاورزی/ بی‌توجهی به ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در سایه ضعف مدیریت

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادوکارآفرینی خبرگزاری آنا، قیمت انرژی در اتحادیه اروپا در ۲۴ ماه گذشته نزدیک به بیش از ۵ برابر شده است. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد از ژانویه ۲۰۲۱ تا ژانویه ۲۰۲۲ قیمت بازار کربن رشد ۳ برابری را تجربه کرده است. در نتیجه توجه به مدیریت انرژی یک اصل برای اقتصاد تمامی کشور‌ها به شمار می‌رود. صنعت کشاورزی یکی از صنایعی است که در بخش مصرف انرژی نقش به سزایی را ایفا می‌کند.

تولید سبز، اصلی است که در تمام دنیا بر روی آن تمرکز جدی شده و بیشتر صنایع تلاش می‌کنند تا مصرف انرژی را در مسیر تولید با نهایت دقت و صرفه‌جویی پیش ببرند. بررسی‌های صورت گرفته در موسسه مکنزی نشان می‌دهد که برای مدیریت مصرف انرژی و داشتن صنایع سبز سرمایه‌گذاری‌های جدی بر روی چگونگی مصرف و کاهش مصرف انرژی در تمامی صنایع می‌شود.

صنعت کشاورزی در کشورمان یکی از صنایع آب‌بر است. بر اساس اعلام رسمی وزارت نیرو روش‌های منسوخ و قدیمی مورد استفاده در صنعت کشاورزی منجر به مصرف بالای آب می‌شود. به گونه‌ای که نزدیک به ۹۰ درصد منابع آبی را صنعت کشاورزی از آن خود کرده است.

محمدجواد اورنگ کارشناس ارشد برنامه ریزی و توسعه کشاورزی معتقد است «روش‌های کاربردی در صنعت کشاورزی کشورمان هیچ بهره‌ای از روش‌های فناورانه و تکنولوژی‌های روز دنیا نبرده‌اند به همین دلیل تولید سبز در صنعت کشاورزی کشورمان یک رویا است که ادامه این روند منجر به از بین رفتن سفره‌های زیر زمینی می‌شود.» در ادامه مشروح صحبت‌های وی را بخوانید.

افزایش بهره‌وری در صنایع امروزی یک اصل به شمار می‌رود؛ اما آنچه که در صنعت کشاورزی کشورمان دیده می‌شود، استفاده بیش از حد از منابع آب و به کارگیری روش‌های بسیار سنتی و قدیمی است. چرا صنعت کشاورزی بهره اندکی از فناوری‌های جدید دارد؟

ریشه‌یابی این موضوع چندان پیچیده نیست. فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با صنعت کشاورزی حضور چندانی در این صنعت ندارند و کشاورزان کشورمان بیشتر قشر کم آشنا با علوم و فنون جدید هستند. اگر سری به مزارع بزرگ کشورمان بزنید، روش آبیاری بارانی در این مزارع به عنوان جدیدترین و مهمترین روش به کار گرفته می‌شود، درحالی‌که آبیاری بارانی روشی منسوخ در جهان است. در آبیاری بارانی تمامی بخش‌های مزرعه آبیاری می‌شوند. ممکن است یک بخش بدون نیاز به آب مدت زیادی آبیاری شود، درحالیکه استفاده از پهپاد‌ها برای شناسایی نقاط تنش آبی در جهان یک روش معمول برای آبیاری است.

این روش چطور انجام می‌شود؟

پهپاد‌ها قابلیت این را دارند که تصاویر نقاط تنش آبی را ثبت کنند، کشاورزان با استفاده از این تصاویر فقط نقاطی که نیاز به آب دارند را آبیاری می‌کنند. در نتیجه سهم مصرف آب می‌تواند تا ۵۰ درصد هم کاهش پیدا کنند. ثبت تصاویر توسط پهپاد‌ها به کشاوزان کمک می‌کند تا بخش‌هایی از مزرعه که مشکلات آفت و یا آبی دارند را شناسایی کنند. در نتیجه قبل از وقوع هر مشکلی می‌توان از آن پیشگیری کرد.

کشاورزی سنتی در سراسر کشورمان انجام می‌شود به همین دلیل علاوه بر کاهش بهره‌وری شاهد صرفه اقتصادی اندک در بسیاری از بخش‌ها هستیم. راه‌حل‌های برون رفت از این مشکلات چیست؟

یکی از مهمترین اقداماتی که باید برای نجات صنعت کشاورزی کشور انجام داد، افزایش مهارت‌های نیروی انسانی و حضور جدی‌تری متخصصان بخش‌های مختلف در مزارع است. آنچه که در صنعت کشاورزی کشورمان روی داده است فاصله مهندسان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با کشاورزی از مزارع و مراحل تولید است. شما کمتر مهندسی کشاورزی را می‌بینید که علاقمند به حضور در مزرعه باشد. بیشتر فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی در بازار‌های کاذب مشغول فعالیت هستند. در حالی‌که باید این گروه به عنوان ناظر و حتی مشاور کشاورزان در مزارع حضور داشته باشند.

در سایر کشور‌های جهان وضعیت به چه صورت است؟

در تمامی دنیا کشاورزان در حال تغییر استراتژی‌های خود هستند، فناوری‌های جدید و تکنولوژی‌های روز بخشی از مزارع شده‌اند. ماشین‌آلات مجهز به اینترنت اشیاء، استفاده از پهپادها، استفاده از تجهیزات به روز برای آبیاری، استفاده از تجهیزات به روز برای کاشت تا برداشت و همچنین توجه جدی به موضوع فرآوری و صنایع تبدیلی حلقه مفقود کشاورزی کشورمان است. درحالی‌که بیشتر کشاورزان در کشور‌های جهان از این امکانات بهره‌مند هستند. در کشور‌های توسعه یافته جهان استراتژی‌های کشاوزان تغییر کرده است. برای مثال تمرکز بر روی قیمت نهاده‌ها یکی از موضوعاتی است که کشاورزان استراتژی‌های خود را بر اساس آن تغییر می‌دهند. کشاورزان تنها نباید به اصول کاشت و برداشت مسلط باشند؛ بلکه باید به اصول اقتصادی هم مسلط باشند. کشاورزان با هدف بهبود مستمر، می‌توانند محصولات و فناوری جدید را امتحان کنند. به عنوان مثال، حدود ۵۰ درصد از کشاورزان به دنبال این هستند که محصولات جدید، پربازده و به صرفه را تولید کنند در نتیجه بازهم نقش تکنولوژی‌های جدید و فناوری‌های روز دنیا پر رنگ می‌شود.

در سال‌های اخیر تمرکز بسیاری بر روی توسعه شرکت‌های دانش بنیان شده است؛ اما نتیجه فعالیت این شرکت‌ها چندان تاثیری بر روی صنعت کشاورزی نداشته است. این موضوع ریشه درچه مشکلاتی دارد؟

نبود یک حلقه واصله میان کشاورزان و شرکت‌های دانش بنیان منجر به فاصله آن‌ها از یکدیگر شده است. شرکت‌های دانش بنیان روش‌های جدید را برای افزایش بهره‌وری و مدیریت هزینه‌ها ارایه می‌کنند، اما در نهایت این روش‌ها جایگاهی در میان کشاورزان پیدا نمی‌کنند. چون کشاورزان به علوم روز و تکنولوژی‌های روز دنیا و اهمیت آن اشراف ندارند. تقریبا ۵۵ درصد درصد مزارع بزرگ امروزه از سیستم‌های مدیریت مزرعه استفاده می‌کنند و بیش از ۵۰ درصد مزارع بزرگ از نوعی سخت افزار کشاورزی دقیق استفاده می‌کنند. نزدیک به یک چهارم مزارع کوچک از این فناوری استفاده می‌کنند یا قصد دارند در دو سال آینده از آن استفاده کنند اتوماسیون، رباتیک و برق‌سازی نیز در حال گسترش است. هر چه عملیات بزرگتر باشد، علاقه به چنین فناوری‌هایی بیشتر می‌شود. آنچه که در صنعت کشاورزی کشورمان شاهد آن هستیم همان روش‌های منسوخ قدیمی با عمری بیش از ۵۰ سال است. در نتیجه دانش هیچی راهی برای حضور در مزارع پیدا نمی‌کند.