محمد درویش: بازگشت توان اکولوژیک ایران یعنی بازگشت سرمایه اجتماعی/ درد ما بزرگ‌تر از ریزگردهاست؛ مشکل ما بی‌تفاوتی مردم و نخبگان است

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، محمد درویش، در میزگرد نگاه جامعه شناختی و اقلیمی به پدیده ریزگرد که در انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد، از حضار در سالن پرسید که چند نفر از آنها جامعه‌شناس و یا دانشجوی این رشته هستند و وقتی با تعداد کم مرتبطان به این رشته روبرو شد، گفت: این تعداد کم یعنی ما برای دانشجویان جامعه‌شناسی دغدغه محیط زیستی به وجود نیاورده‌ایم.

وی تاکید کرد: احتمالا اگر این برنامه درباره مرتضی پاشایی برگزار می‌شد در این سالن جای سوزن انداختن نبود. ما مقصر هستیم و باید سهم خود را برای حل این مساله ادا کنیم. تفکر غالب در دانشگاه‌های ما تفکر فنی بوده است. اگر ما امروز در شرایط ویژه‌ای در کشور به سر می‌بریم معنی آن این است که در چیدمان توسعه به ملاحظات محیط زیستی اهمیتی نداده بودیم.

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست به دیدار مسئولان محیط زیست با مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: در طول حیات 37 ساله جمهوری اسلامی نشده بود که گروهی صرفا محیط زیستی را رهبری به حضور بپذیرند. ایشان گفتند که وقتی به کوه می‌روم دلم می‌ریزد که نکند فردا که دوباره می‌آیم این تکه از کوهستان نباشد. ایشان درخواست کردند که مردم بیایند و نگذارند این اتفاق‌ها بیافتد.

او ادامه داد: چه برداشتی از گفته ایشان می‌توان داشت؟ چیزی که توان اکولوژیک ایران را بازگرداند به آن می‌گویند سرمایه اجتماعی! اینکه مردم باید بخشی از سرمایه فیزیکی خود را صرف اکولوژی کشور کنند؛ حاکمیت به تنهایی نمی‌تواند کاری بکند.

درویش به وضعیت اکولوژیک ایران پرداخت و گفت: اگر تصویری از شرایط کشور داشته باشیم شگفت زده می‌شوید که چرا نشسته‌ایم و کاری نمی‌کنیم. در اروپا کمیسیونی است که روی مهمترین بحران‌ها کار می‌کند. یکی از مهمترین مسائل مربوط به ناپایداری اکولوژیک در این کمیسیون نشست زمین است. آنها می‌گویند که نشست چهار میلیمتری یعنی بحران بزرگ و باید در آن کشور جلساتی با حضور بالاترین مقام سیاسی کشور برگزار شود تا چاره جویی کنند چون نشست زمین یعنی اینکه لایه‌های زیرزمینی که آب در آنها ذخیره می‌شود در حال به هم چسبیدن هستند و در نتیجه آب ذخیره نمی‌شود و باران‌ها جذب زمین نمی‌شوند و سیل‌های بزرگ روی می‌دهد. در تهران این نشست سالیانه به 36 سانتی‌متر رسیده است اما کی دیده‌اید که یک نماینده مجلس بیاید یقه یک وزیر را بگیرد که چرا این اتفاق افتاده است؟

وی با اشاره به اینکه اصل 50 قانون اساسی نادیده گرفته شده است و در اقتصاد بازاری امروز محیط زیست نقشی ندارد، درباره وضعیت فعلی خوزستان گفت: در دهه 80 جهاد سازندگی که آن زمان یک معاونت در وزارت کشاورزی بود در گزارش تکان‌دهنده‌ای هشدار داد که یک سوم سکونت‌گاه‌های ایران خالی از سکنه شده است. این اتفاقی است که قبلا تنها در ساحل آفریقا روی داده است. بعد از همین دهه 80 بود که چشمه‌های ریزگردها روبه گسترش رفت. ما همیشه کنار صحرای آفریقا و عربستان بودیم، تاریخ ساکنین این مناطق ایران با گرد و غبار و ربزگردها عجین بوده اما تعداد و حجم این پدیده افزایش پیدا کرده است.

او در رابطه با فقدان نگاه جامعه‌شناسانه هم گفت: در همه دستگاه‌های متولی طبیعت در کشور چند متخصص که رنگ و بوی جامعه‌شناسانه داشته باشند وجود ندارد. کاملا جای جامعه‌شناسان خالی است.

او به طرح نمایندگان مجلس برای ادغام سازمان محیط زیست در وزارت جهاد و کشاورزی اشاره کرد و گفت: 130 نماینده مجلس طرحی دو فوریتی را درباره انحلال سازمان محیط زیست ارائه کرده‌اند، در حالی که همه باید به اقتدار این سازمان کمک کنند. این نماینده‌ها به اهالی حوزه‌هایشان خواهند گفت که وقتی نگذاشتند سد بزنیم یا چاه عمیق حفر کنیم ما هم طرح انحلال‌شان را دادیم. درد ما بزرگ‌تر از ریزگردهاست. مشکل ما بی‌تفاوتی مردم و نخبگان است و این افتخار برخی نمایندگان است که انگار دارند به نفع مردم حوزه‌شان عمل می‌کنند.

درویش در واکنش به نظرات ناصر کرمی درباره ورود ایران به شرایط ویژه «پست نرمال» و تاثیر موقعیت جغرافیایی ایران گفت: این وضعیت سرنوشت محتوم ما نیست بلکه ریشه انسانی دارد و ریزگردها هم منشا خارجی نیز دارد. بخش عمده‌ای از این‌ها ناشی از بلندپروازی‌های دولت ترکیه در عدم رعایت حقابه‌های دجله و فرات است. در سال‌های اخیر محصول کشمش ترکیه هفت برابر شده است و وسعت درختزارهای فندق در این کشور نیز 4.5 برابر شده است. دولت وقتی توسط دولت عراق در این زمینه مورد اعتراض قرار گرفت اینگونه پاسخ داد که مگر شما نفت خود را به ما می‌دهید که ما اجازه دهیم آب وارد سرزمین شما شود. این در حالی است که آب منابع زیستی است. در دهه‌های اخیر تعداد چشمه‌های ریزگردها در بین‌النهرین از هفت عدد به 208 رسیده است.

او ادامه داد: در حوزه سرمایه اجتماعی به ازای 22 میلیون خانوار ایرانی 13 میلیون پرونده قضایی وجود دارد این بحران اجتماعی سالانه 600 هزار زندانی به جا می‌گذارد، از این تعداد 159 هزار نفر در زندان‌ها رسوب می‌کنند، یعنی در آنجا تبدیل به خلافکار واقعی می‌شوند. اینها نشان می‌دهد که دانشمندان ما در بحث جامعه‌شناسی هنوز آنقدرها وارد بحث نشده‌اند؛ این مسائل خسارات جبران‌ناپذیری به کشور می‌زند.