«زنگِ تنفسِ دیگر» منتشر شد/ حمید عرفان: مهمترین شاخصه شعرِ دیگر، نگاه زیبایی‌شناسانه آن است

حمید عرفان در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، درباره گزیده شعر «زنگِ تنفسِ دیگر» که اخیرا از سوی نشر افراز منتشر شده است، گفت: «این کتاب، حاصل انتخاب‌های سختگیرانه‌ خودم از شعرهای سال 49 تا 94 من است که با حساسیت‌ تا آخرین مراحل تصحیح و چاپ آن نظارت داشته‌ام که بدون غلط منتشر شود.»

وی ضمن بیان این مطلب که این گزیده 72 صفحه‌ای، با یاد و خاطر جریان شعر دیگر و شاعران این جریان نام‌گذاری شده، در پاسخ به این سوال که گزینش‌ها با چه رویکردی انجام شده، توضیح داد: «به نظر من شعر دیگری‌ها زیبایی‌شناسی خاصی در آثارشان وجود دارد که اساس انتخاب شعرهای این گزیده نیز بوده است. همانطور که می‌دانید امروزه هر اثر هنری از جهان زیبایی‌شناسی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد و من فکر می‌کنم نقطه عطف شعر دیگر، در حوزه زیبایی‌شناسی است.»

عرفان درباره حساسیت‌هایی که در بازشناسی جریان‌های شعر در دهه 40 و 50 وجود داشت، گفت: «با نگاه به فعالیت‌های هنری در دهه‌های پیش از دهه 40، عمدتا با خانواده‌های ادبی مواجه بودیم و شعر مانند سایر هنرها (مثل فیلم، نقاشی و موسیقی) به صورت محفلی دنبال می‌شد. اما در ادامه موج‌ها امدند و خصوصا شاعران خواستند شعر از حالت محفلی خود خارج شود؛ هرچند که اختلاف‌نظرات در مورد موج‌ها و جریان‌ها از همان دوره وجود داشت.»

وی افزود: «به عنوان مثال من معتقدم بنیان‌گذار اصلی موجِ ناب، هوشنگ چالنگی است؛ اما خودش می‌گوید ربطی به این جریان نداشته، چراکه می‌خواهد استقلال شعری‌اش حفظ شود. دلیل اینکه شاعرانی مانند من این‌قدر روی شعر دیگر تاکید داریم، آن است که ما را به جریان‌های دیگر شعر نکشانند.»

شاعرِ مجموعه «آبناز» در تشریح شعر دیگر توضیح داد: «ریشه این جریان برمی‌گردد به انتشار نشریه «جزوه‌ی شعر» در دهه 40. در آن نشریه سلایق برخی از شاعران به هم نزدیکی داشت و این نزدیکی باعث شد گرد هم بیایند؛ شاعرانی مثل من، بیژن الهی، هوشنگ چالنگی، بهرام اردبیلی و... بعد از آن دو شماره نشریه «شعر دیگر» را چاپ کردند و بعد هم آن هرکس به راه خود رفت.»

وی افزود: «همانطور که گفتم به نظر من مهمترین ویژگی شعر دیگر،‌نگاه خاصِ زیبایی شناسانه‌اش بود اما برخلاف برخی دیگر، شاعران شعرِ دیگر، مثل هم شعر نمی‌گفتند و از شباهت پرهیز می‌کردند؛ همین شباهت‌هایی که امروزه در بین کارهای معروف به پسامدرن می‌بینیم.»

عرفان ضمن بیان این مطلب که شاعران هم نسل او، نه مقابل شعر شاعران پیش از خود ایستادند و نه از آن‌ها دنباله‌روی کردند، خاطر نشان کرد: «فکر می‌کنم منتقدان شعر امروز باید بیشتر روی نقطه عطفِ شعر دیگر که ویژگی‌های زیبایی شناختی آن است، دقت کنند زیرا همین ویژگی‌است که به شعر استحکام می‌دهد، باعث ایجاد فرم‌های خوب می‌شود و شاعران را با کشف‌های تازه روبرو کرده و نمی‌گذارد یک‌جا متوقف شوند.»