مزایا و معایب «شفافیت»/سرنوشت طرحی در تعارض با منافع بهارستانی‌ها

به گزارش خبرنگار گروه سیاست خبرگزاری آنا، ‌اواخر مجلس دهم تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی موسوم به شفافیت آراء نمایندگان را به امضا رساندند که پیشینه‌ای ۱۵۰ ساله در تاریخ قانون‌گذاری و نظام‌های پارلمانی غربی به ویژه ایالات متحده داشت و در ایجاد ساختار ضد فساد، یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مقابله با تعارض منافع به حساب می‌آید.

«امیدی‌»ها اقبالی به شیشه‌ای شدن فرآیند کاری پارلمان نداشتند

طرحی که تاکنون مورد مناقشه و محل بیشترین ضد و خوردهای فکری بوده و تا مرز تصویب هم آمد، اما مخالفان آن «سُنبه» پر زورتری داشتند و در نهایت این طرح به تصویب نرسید، البته نباید یکه طرفه به قاضی رفت و این طرح را صرفاً دارای منفعت دانست، چرا که استدلال مخالفان تا حدودی قابل تأمل است و این طرح در عین مزایا، معایبی نیز به همراه دارد.

پس از پایان مجلس دهم و استقبال نکردن نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس دهم نسبت به تصویب این طرح، لیست شورای انقلاب که با شعار تصویب این طرح پا به عرصه قانونگذاری گذاشته بود، در صدد به رأی گذاشتن مجدد طرح شفافیت آراء نمایندگان در مجلس یازدهم برآمد، اما در مقام عمل، کسانی که تا چندی پیش شعار تصویب طرح شفافیت را می‌دادند در عرصه عمل به وعده‌های خود تردید کردند و در نهایت در روز موعود یعنی ۱۵ بهمن سال ۹۹ این طرح در مجلس یازدهم تصویب نشد.

لیست شورای انقلاب هم به شفافیت «نه» گفت

اما جریان سیاسی غالب در مجلس که به نوعی ضربه حیثیتی زیادی از عدم تصویب این طرح متحمل می‌شد، نمی‌توانست دست روی دست بگذارد تا همه مصوبات و اعمال مثبت مجلس تحت‌الشعاع عدم تصویب طرح شفافیت قرار گیرد، بنابراین موافقان این طرح جنجالی دست به چکش‌کاری آن زدند و با احتیاط زیاد، سعی در اقناع مخالفان خود کردند تا آبروی سیاسی خود را حفظ کنند.

آزمونی مجدد برای حفظ آبروی سیاسی مجلس انقلابی

سمیه محمودی سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اواخر سال گذشته در تشریح آخرین وضعیت طرح شفافیت آراء نمایندگان، اظهار کرد: اگر طرحی در مجلس برای تغییر آیین‌نامه داخلی تصویب نشود، با امضای ۵۰ نماینده می‌توان آن را مجددا در دستور کار قرار داد که نمایندگان دوباره درخواست کردند که طرح شفافیت آراء در دستورکار قرار گیرد، در نتیجه این طرح دوباره برای انجام اصلاحات، به کمیسیون تدوین آیین‌نامه ارجاع شد و اعضای کمیسیون بلافاصله اقدامات لازم را انجام دادند البته نکته‌ای از طرح حذف نشد، بلکه چند مورد از جمله شفاف شدن مصوبات و تصمیمات هیئت‌رئیسه به طرح اضافه شد.

به تازگی محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در رابطه با طرح شفافیت آراء نمایندگان که بار دیگر در دستورکار مجلس قرار گرفته است، توضیح داد و گفت: یکی از اهداف این طرح این بود که نحوه تصمیمات و اقدامات در صحن مجلس و رویکرد تصمیم‌گیری نمایندگان را در اختیار عموم مردم قرار دهد. نکته مهم این طرح، این است که مجموعه عملکرد، فعالیت‌ها و تصمیمات نمایندگان را به طور شفاف به مردم ارائه شود.

وی با اشاره به تأثیر طرح شفافیت آراء بر حوزه نظارت مجلس، تصریح کرد: محور اصلی طرح شفافیت، اطلاع‌رسانی از نحوه عملکرد نمایندگان در حوزه وظایف آن‌هاست. بخشی از وظایف نمایندگان در حوزه قانون‌گذاری و در صحن مجلس صورت می‌گیرد و بخش عمده دیگری، خارج از صحن است که اساساً از نگاه و منظر تصمیم‌گیری جدا شده است و امکان لازم برای نظارت مستقیم را فراهم نمی‌کند.

با روایتی که از سرگذشت این طرح داشتیم بنا داریم به مزایا و معایب آن بپردازیم.

مزایا

۱-مشخص شدن مواضع و عقاید نمایندگان در موضوعات مهم و اساسی کشور برای مردم

توضیح: درصورت تصویب طرح شفافیت آراء نمایندگان، مردم دسترسی کامل به رأی مثبت یا منفی نمایندگان خود در رأی‌گیری‌های مختلف و تصمیم‌گیری‌های مهم دارند که بر این اساس می‌توانند در انتخابات‌های آینده مجلس نماینده فعلی را مورد ارزیابی بیش‌تر قرار دهند.

۲-در اختیار قرار گرفتن اسامی موافقان و مخالفان در رأی‌گیری‌های پارلمان

توضیح: قطعاً یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های موکلین نسبت به وکلای خود این است که از فعالیت و پیگیری وکلای خود اطمینان داشته باشند، با تصویب طرح شفافیت آراء، این دغدغه تا حدودی مرتفع خواهد شد و میزان حضور و پیگیری نمایندگان در مجلس برای رفع مشکلات کشور را متوجه می‌شوند.

۳-نظارت بیشتر مردم و کارشناسان بر روند تصمیم‌گیری‌ها در مجلس

توضیح: همواره ملاک انتخاب افراد در انتخابات، عقاید و شعارهایی است که آنان در ایام انتخابات مطرح می‌کنند که پیگیری آن بعد از رسیدن به قدرت مورد توجه مردم و کارشناسان قرار می‌گیرد، تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان تسهیل‌کننده این نظارت مردم و کارشناسان است.

۴-پایین آمدن ضریب خطای نمایندگان در تصمیم‌گیری‌های مهم و تعیین‌کننده برای کشور

۵-افزایش راندمان مجلس به دلیل شفافیت و نظارت به وجود آمده

معایب

۱-محدودیت نماینده برای تصمیم‌گیری و سلب آزادی عمل او

توضیح: اساسی‌ترین دلیل مخالفان برای مخالفت با طرح شفافیت آراء نمایندگان این است که مانند گذشته با آزادی و امنیت نمی‌توانند در فرآیند رأی‌گیری شرکت کنند، زیرا از این پس گروه‌های سیاسی، مردم و کارشناسان حامی نماینده از آنها مطالباتی دارند ند که براساس عقایدشان به طرح‌ها و لوایح رأی می‌دهند، حال آنکه ممکن است این مسئله به ضرر کشور باشد و نماینده ناچار است مطابق با نظر آنان به طرح ها و لوایح رأی دهد.

۲-ایجاد استرس و هیجان منتهی به تردید در فرآیند رأی‌گیری و تصمیمات در امور مهم

۳-نمایشی و پوپولیستی شدن رفتار و گفتار نمایندگان مجلس

طرح «شفافیت آرا» یکی از راهکارهای رفع تعارض منافع است

همچنین محمد مهاجری پژوهشگر حقوق عمومی در گفت‌وگویی با خبرنگار گروه سیاست خبرگزای آنا درباره شفافیت آرای نمایندگان مجلس و علت مخالفت جدی با تصویب این طرح، گفت:‌ این موضوع کاملاً اختلافی است و به طور قطعی نمی‌توان راجع به آن اظهار نظر کرد، اینگونه نیست که اگر بگوییم شفافیت آرای نمایندگان به تصویب رسید، صرفاً همراه با منافع برای نظام پارلمانی و مردم است.

این پژوهشگر حقوق عمومی تصریح کرد:به طور قطع شفافیت آراء نمایندگان در کنار اینکه مزایای بسیار زیادی دارد،معایبی را هم به همراه خواهد داشت، ‌دیدگاه موافقان طرح «شفافیت» این است که اگر این طرح به تصویب برسد، منافع بیشتری نسبت به معایب آن خواهد داشت‌ که یکی از اصلی‌ترین مزایای آن مطلع شدن مردم و کارشناسان نسبت به چگونگی رأی نماینده‌شان در موضوعات مهم کشور مانند، طرح تسهیل، ‌طرح صیانت و یا برجام است.

نتیجه‌گیری:

تاکنون بهترین جمع‌بندی که از آرای کارشناسان نسبت به طرح شفافیت آراء نمایندگان می‌توان داشت این است که این طرح در عین مزایا و ایجاد ساختار ضدفسادی که دارد، اما معایبی به همراه دارد که البته کمتر از مزایای آن است، باید دید نمایندگان در این آزمون سخت می‌توانند سربلند خارج شوند یا اینکه رویه پارلمان کماکان غیرشفاف باقی می‌ماند.

در نهایت اینکه، طرح شفافیت آراء نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دستورکار جلسات علنی هفته جاری مجلس شورای اسلامی قرار دارد که باید ببینیم سرنوشت این طرح در مجلس یازدهم به کجا منتهی خواهد شد. 

انتهای پیام/۴۰۱۳/