پاندمی کرونا، سرپوشی بر سونامی ترافیک/ از زیرساخت‌های قدیمی شهرهای شمالی تا افزایش سفرها

سعید آفتابی‌حسین در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا در بندرانزلی با بحرانی خواندنِ شرایط ترافیکی پیش‌روی شهرهای شمالی کشور اظهار کرد: این روزها وقتی سوار بر خودرو در معابر شهرهای شمالی تردد می‌کنیم، درهم ریختگی معابر و شلوغی افسارگسیخته کاملاً مشهود است.

وی افزود: احتمالاً در چنین شرایطی هر فردی از خود پرسش کرده که چرا شلوغی‌ها با ماه‌های گذشته متفاوت است، هر فردی در ذهن خود به این موضوع می‌اندیشد که آیا دلیل این ترافیک و شلوغی، همشهریان هستند یا مسافران. در همین راستا نکات مهمی در تبیین لزوم توجه به حوزه ترافیک شهرهای شمالی کشور و سونامی پیش‌روی آن در روزهای آتی وجود دارد که لازم است مطرح و به آن توجه شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی با اشاره به اینکه ترافیک مانند یک موجود زنده و شهروند با ما زیست می‌کند، تبیین کرد: حتی نفس کشیدن شهروندان نیز به این موجود وابسته است؛ خبری که هرساله با آغاز فصل سرد به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل شده و توجه مردم را به خود معطوف می‌دارد، موضوع آلودگی هواست که امروز معضل اساسی کلان شهرهاست. از طرفی آلودگی هوا که تنفس مردم تابعی از آن است، به ترافیک شهرهای بزرگ وابسته است. به همین دلیل توجه به بحث ترافیک در همه ابعاد وجودی آن اعم از خودروها، راه‌ها و رانندگان؛ از اهم مسائل مدیریت شهری به شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید:

ویلاهای شخصی دولتمردان منجر به بسته نشدن ورودی استان‌های شمالی شد

آفتابی‌حسین بیان کرد: هرچه کیفیت این سه شاخص تقویت شود، یعنی ناوگان حمل و نقل عمومی پاک‌تر و خودروها باکیفیت‌تر، راه‌های پیشرفته و توسعه‌یافته با کیفیت بیشتر و رانندگان بافرهنگ‌تر و دقیق‌تر باشند، زندگی مسالمت‌آمیزی در کنار ترافیک داریم؛ اما بی‌توجهی به موجودیت ترافیک، نتایج جبران‌ناپذیری را بر جامعه تحمیل می‌کند.

بسیاری از شهرهای شمالی ساختار شهرسازی خطی دارند

آفتابی‌حسین با بیان اینکه بسیاری از شهرهای شمالی ساختار شهرسازی خطی داشته و متناسب با توسعه شهر، راه‌های درخور ندارند، گفت: وسعت عمده شهرهای شمالی کشور در سال‌های اخیر بسیار گسترده شده است، زمین‌های کشاورزی به ویلاهای مدرن و خانه‌های قدیمی با حیاط‌های دل‌باز به آپارتمان‌های بلندمرتبه تبدیل شده‌اند، غافل از اینکه خیابان‌ها و معابر این شهرها عمدتاً همان ساختار قدیمی خود را حفظ کرده‌اند؛ البته نمی‌توان منکر کارهایی که انجام شده شد؛ اما نکته اینجاست که رشد جمعیت، افزایش ساخت و سازها و تغییر کاربری‌ها با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ازجمله راه‌ها، متناسب نبوده است، به‌طور مثال کوچه‌ای که در آن چند خانه قدیمی ویلایی با عرصه‌های بزرگ قرار داشت، اکنون هر یک از آن خانه‌ها به چند واحد آپارتمانی بنا شده‌اند، پیش از این در کوچه‌ها به تعداد انگشتان دست خودرو وجود داشت؛ اما امروز برخی از ساکنان آپارتمان‌ها صاحب بیش از یک خودرو هستند.

وی افزود: واضح است که کوچه‌ها، خیابان‌ها و شریان‌های اصلی کنونی تاب این تقاضای بالا را ندارند و بحث به‌روزرسانی عرضه در سیستم حمل‌ونقل امری جدی و بسیار حائز اهمیت است.

پژوهشگر حوزه ترافیک با تأکید بر اینکه بسیاری از شهرهای شمالی ساختار شهرسازی خطی؛ یعنی وسعتی به طول زیاد و عرض ناچیز دارند، افزود: به دلیل محدودیت‌های طبیعی، شهرهایی مانند بندرانزلی که میان دریای کاسپین در شمال و تالاب بین المللی انزلی در جنوب واقع شده، ناگزیر توسعه خطی می‌یابد، اغلب شهرهای استان‌های گیلان و مازندران از این رویه تبعیت می‌کنند، این شهرها حول یک خیابان اصلی به عنوان محور میانی شهر ساخته شده‌اند و یا در نهایت یک کمربندی در یکی از طرفین شهر به عبور ترافیک بین شهری کمک می‌کند.

سالیان درازی است که شهرهای شمالی کشور میزبان هم‌وطنان و گردش‌گران خارجی هستند، سال‌های دورتر، تعطیلاتِ شاخص سالانه از جمله نوروز، پایان سال تحصیلی، پایان تابستان و... مهم‌ترین‌های دوره‌های شلوغی این شهرها محسوب می‌شدند؛ اما در سال‌های اخیر، این دوره‌های گردشگرپذیری تقریباً در تمام روزهای پایان هر هفته بسط پیدا کرد.تقاضای سکونت در شهرهای شمالی

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی سال‌های اخیر، بسیاری را به سوی سکونت در شهرهای شمالی سوق داده است، مطرح کرد: سال‌های اخیر دلایلی مانند تغییرات اقلیمی، بحران تأمین آب، دسترسی به طبیعت بی‌بدیل شمال و دلایلی از این دست، بسیاری از هم‌وطنان و گاهی شهروندان کشورهای همسایه را به خرید زمین و واحد مسکونی در جغرافیای زیبای استان‌های شمالی واداشته و باعث تغییرات جمعیتی در بسیاری از شهرهای شمال از کلانشهری مانند رشت تا شهرهای کوچکی مانند نشتارود شده است.

آفتابی‌حسین افزود: دلیل این امر از یک سو نزدیکی به پایتخت با امکانات گسترده ملی و از سویی دیگر موقعیت آب و هوایی مناسب، منابع آب عمدتا دائمی، زمین‌های بکر و زیبا و نیز قیمت پایین اراضی در مقایسه با شهرهای بزرگ است، وجود هر یک از این دلایل به نوبه خود بسیار جاذب است، چه رسد به مجموعه‌ای از متغیرهای شاخص که هر کسی را برای سکونت در خطه شمال و یا سفرهای متعدد به آن ترغیب می‌سازد.

این پژوهشگر ادامه داد: با این اوصاف به اقلیم شمال ایران به عنوان منطقه‌ای با منابع آب پایدار نگریسته می‌شود، حتی با وجود تغییرات اقلیمی جدید که از میزان بارش‌های شمالی کاسته است، هنوز شرایطی مساعد بر این منطقه حکمفرماست، اگرچه وقوع سیلاب‌ها در سال‌های اخیر که ناشی از مدیریت نامناسب در مهار این پدیده و استفاده نکردن از تهدیدهای احتمالی در راستای تبدیل آن به فرصت است، می‌تواند به تقویت این موقعیت خاص خدادادی کمک قابل توجهی کند.

وی که پیش از این به عنوان مشاور امور حمل‌ونقل سازمان منطقه آزاد انزلی فعالیت داشته است با بیان اینکه شکل‌گیری منطقه آزاد انزلی و تحولات مشابه اقتصادی، صنعتی و گردشگری منجر به توزیع سفرهای بیشتر به شهرهای شمالی شده است، عنوان کرد: شکل‌گیری منطقه آزاد انزلی به عنوان قطب جاذب اقتصادی در بزرگ‌ترین بندر شمالی کشور، نمونه‌ای از تحولات در خطه شمال است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: موقعیت استراتژیک بندرانزلی به عنوان دروازه ارتباطی میهن‌مان با اروپا از دیرباز با شکل‌گیری منطقه آزاد انزلی تقویت شده است؛ البته همواره انتقاد بسیاری به عملکرد سازمان منطقه آزاد از سوی مردم وارد بوده؛ چراکه آثار این تحول بر ساکنان زادگاهش بسیار ناچیز بوده است.

بی‌توجهی به جویندگان کار بومی در منطقه

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مطرح کرد: سیاست‌های نامتوازن اقتصادی، بی‌توجهی به جویندگان محلی کار را پررنگ‌تر کرده است، بدیهی است حضور کارجویان از سایر مناطق، تولید سفر به این منطقه را دوچندان ساخته است. از سوی دیگر، ساخت مجموعه‌های گردش‌گری زیبا در اقصی نقاط شهرهای سواحل جنوبی دریای خزر مانند سلمان‌شهر و یا شهرهای جلگه‌ای مانند لاهیجان و کوهپایه‌ای البرز، همه و همه از دلایل سفر به استان‌های گیلان، مازندران و گلستان هستند، به این ترتیب سرمایه‌گذاران، کنش‌گران اقتصادی و گردشگران ترغیب شده‌اند تا به دلایلی که ذکر شد از مبادی متعدد به این مقاصد جذاب سفر کنند.

رهایی از ترسِ همه‌گیری کووید، بی‌توجهی به توسعه زیرساخت‌های شهری در دوره همه‌گیری، افزایش شمار خودروها، افزایش جاذبه‌های اقتصادی و گردشگری، تغییرات اقلیمی، تغییرات کاربری‌ها و توسعه جمعیت؛ همگی با هم سونامی را رقم می‌زنند که اگر به فوریت اندیشه‌ای به حال آن نشود، سنگینی این ترافیک افسارگسیخته و به تبع آن آلودگی هوا، گریبان بسیاری از شهرها را می‌گیرد.آفتابی‌حسین بیان کرد: سالیان درازی است که شهرهای شمالی کشور میزبان هم‌وطنان و گردش‌گران خارجی هستند، سال‌های دورتر، تعطیلاتِ شاخص سالانه ازجمله نوروز، پایان سال تحصیلی، پایان تابستان و... مهم‌ترین‌های دوره‌های شلوغی این شهرها محسوب می‌شدند؛ اما در سال‌های اخیر به دلایلی که پیش از این نیز اشاره شد، این دوره‌های گردشگرپذیری تقریباً به تمام روزهای پایان هر هفته بسط پیدا کرد؛ بنابراین سنگینی ترافیک بیش از پیش بر زیرساخت‌های قدیمی شهرهای شمالی تحمیل شد؛ به این ترتیب چه مسافران به قصد سفرهای کوتاه مدت، چه هم‌وطنان ساکن جدید در شمال به دلایل کاری و... تعدد بیشتری در سفرهای خود به شمال دارند.

وی با توجه به همه‌گیری کووید ۱۹ مطرح کرد: اواخر سال ۱۳۹۸ خورشیدی و اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی که ویروس کووید ۱۹ جهان را به شدت در خاموشی و ترس فرو برد، نتیجه‌ای شگفت‌انگیز رقم خورد، مردم جهان به خانه‌های خود پناه بردند و ترددها به دلایل کاری، آموزشی و... به‌طور قابل ملاحظه‌ای تغییر یافت. شرایط دورکاری، آموزش مجازی، خرید اینترنتی و نظایر آن جایگزین زندگی عادی پیشین شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی بیان کرد: بدیهی است زیرساخت‌های موجود به ناگاه با تقاضای کمتری مواجه شد و وضع قوانین سخت‌گیرانه قرنطینه و تردد در ساعات محدود روز، این شرایط را به نحو گسترده‌ای تقویت کرد. از سوی دیگر به دلیل رواج وحشت عمومی، بودن در میان جمعیت با دلهره همراه شد و مردم سراسر دنیا به‌ویژه ایرانی‌ها به استفاده از وسایل نقلیه شخصی ترغیب شدند، در این میان خودروسازان، کالای لوکس خود را هرچه بیش‌تر به فروش رساندند و امروز در شرایطی قرار گرفته‌ایم که خودروهای بیشتری در راه‌های سابق تردد می‌کنند و این پاشنه آشیل وضعیتی است که با آن روبه‌رو هستیم.

آفتابی‌حسین با بیان اینکه کم‌کم شاهد شلوغ شدن شهرها هستیم، گفت: رهایی از ترسِ همه‌گیری کووید-۱۹، بی‌توجهی به توسعه زیرساخت‌های شهری در دوره همه‌گیری کرونا، افزایش شمار خودروها، افزایش جاذبه‌های اقتصادی و گردشگری، تغییرات اقلیمی، تغییرات کاربری‌ها و توسعه جمعیت؛ همگی با هم سونامی را رقم می‌زنند که اگر به فوریت اندیشه‌ای به حال آن نشود، سنگینی این ترافیک افسارگسیخته و به تبع آن آلودگی هوا، گریبان بسیاری از شهرها را می‌گیرد، اگر موجودیت ترافیک نادیده گرفته شده و یا حتی برای مدتی هرچند کوتاه به آن توجه نشود، تبعات آن بسیار تصاعدی و دامن‌گیر است.

اقدامات پیشگیرانه در دستور کار قرار گیرد

وی افزود: اگر امروز با هزینه‌ای کمتر بشود با ساخت تقاطع غیر همسطح، آزادراه و نظایر آن به اقدامی بسیار پیشگیرانه برای دهه‌های پیش رو برداشت، فردا برای اجرای این تصمیم بسیار دیر است، چنانچه مشکلات و گره‌های ترافیکی را مدیریت نکرده و ایجاد زیرساخت‌های ضروری را متناسب با تقاضا توسعه ندهیم، مشکلاتی دوچندان گریبان‌گیر شهرهایمان می‌شود، شمال کشور به صورت برجسته‌تری شاهد این وضعیت هستیم و می‌توان به محرومیت در سیستم‌های حمل‌ونقل شهرهای شمالی در مقایسه با سایر مناطق مهم کشور اذعان کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی تأکید کرد: مطالعه طرح‌های جامع ترافیکی و توجه به سناریوهای احتمالی آتی باید در این دوره گذار با سرعت بیشتری پیش می‌رفت تا امروز در چند قدمی این سونامی قرار نگیریم و اکنون ضرورت دارد در اقدامی عاجل با یاری متخصصان و دانشگاهیان، گذار سخت از این وضع خطیر را اندکی تعدیل کرد.

انتهای پیام/۴۱۱۷/۴۰۶۲/