مظفر رویایی: سرمایه‌گذاری در آثار هنری سود 200 برابری داشته است

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی فرهنگ سرای اندیشه، نشست تخصصی اقتصاد هنر عصر دوشنبه ۲۸ دی با حضور مظفر رویایی استاد دانشگاه و رئیس انجمن مجموعه‌داران، بلوری و جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان به هنر در فرهنگ سرای اندیشه برگزار شد.

در ابتدای این نشست، علیرضا جوادی مجری و کار‌شناس هنری با اشاره به وضعیت ناخوشایند اقتصاد فرهنگ و هنر در کشورمان گفت: «در دهه ۷۰ اوضاع اقتصادی هنر با راه اندازی دوسالانه نقاشی و حراجی‌های معتبر به شرایط مطلوبی رسیده بود اما در دهه ۸۰ وارد وضعیت جدیدی شد که این روند نزولی در سال‌های اخیر هم ادامه پیدا کرد.»

وی افزود: «خوشبختانه امسال حراجی‌های جدیدی داشتیم و سال آینده هم حراجی‌های دیگری به وجود خواهد آمد که امیدواریم بتواند وضعیت اقتصادی را برای هنر و هنرمندان کشور بهبود ببخشد.»

در اقتصاد هنر با بیماری هزینه روبه‌رو هستیم

مظفر رویایی استاد دانشگاه و رئیس انجمن مجموعه داران کشور که میهمان این نشست بود، با اشاره به آغاز شکل گیری مفهوم اقتصاد هنر در دنیای مدرن گفت: «سال ۱۹۶۳ مقاله‌ای که دو اقتصاددان هنری در آمریکا منتشر کردند، اولین بار مفهوم اقتصاد فرهنگ و هنر به معنای امروزی را وارد ادبیات هنرمندان کرد.»

رویایی ادامه داد: «در این مقاله آمده بود که نمی‌توان در عرصه هنرهای اجرایی، همانند اقتصاد عمومی برخورد کنیم و با بیماری هزینه روبرو خواهیم شد؛ به این معنا که هزینه‌های خلق آثار هنری بر دوش هنرمندان باقی می‌ماند و باعث ایجاد کمبودی در آنان می‌شود.»

رئیس انجمن مجموعه داران کشور درباره اولین تجربه‌های خرید آثار هنری در ایران گفت: «در دهه ۳۰ و ۴۰ این جریان با خرید آثار آنتیک توسط افرادی خاص با محوریت اشرافی‌گری آغاز شد که البته هدف آن‌ها سرمایه گذاری روی هنر نبود و بیشتر قصد خودنمایی داشتند. بعد‌ها در تهران و چند شهر گالری‌ها به راه افتادند که در آن‌ها هم بیشتر فقط مجسمه و نقاشی خرید و فروش می‌شد.»

برای آثار هنری، قیمت تمام شده وجود ندارد

این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر مسئله قیمت گذاری در آثار هنری، افزود: «متاسفانه اقتصاد فرهنگ و هنر را در اقتصاد عمومی جامعه تقسیم بندی می‌کنند در حالی که برای آثار هنری، امکان قیمت گذاری مانند سایر محصولات نیستیم.»

وی افزود: «اگر چهار حوزه سرمایه گذاری، تجارت، خدمات و کالاهای ماندگار هنری را بررسی کنیم، می‌بینیم که در آثار هنری مواد اولیه قیمت زیادی ندارند که بتوان با آن ارزش اثری هنری را سنجید و چیزی به نام قیمت تمام شده وجود ندارد؛ فقط عنصر خالق و خلاقیت است که قیمت اثر را تعیین می‌کند.»

رویایی ادامه داد: «مشکلی که در حال حضر اقتصاد فرهنگ و هنر در کشور ما با آن روبروست، اطلاع نداشتن مردم و سرمایه گذاران ایرانی از سودآوری آثار هنری است. مردم ما هنوز واقف نیستند که چرا کالای هنری سودآور است و متوجه نیستند که با سرمایه گذاری در هنر می‌توانند با سرمایه کمتر، سود بیشتر به دست بیاورند.»

سود ۲۰۰ برابری با خرید آثار هنری در ۲۰ سال

رئیس انجمن مجموعه داران کشور با اشاره به اینکه هیچ بازاری همچون حوزه هنر سوددهی ندارد، گفت: «اگر کسی ۲۰ سال قبل در حوزه مسکن سرمایه گذاری کرده بود، الان نهایتاً به ۲۰ برابر سود دست پیدا کرده است اما در کالای هنری با قریب به ۲۰۰ برابر سود مواجه هستیم و تابلویی که اوایل دهه ۷۰، فقط دویست هزار تومان خریداری شده بود، امروز ۴۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده است.»

وی افزود: «هر کالایی که خریداری شود، استهلاک پذیری دارد و به مرور زمان از قیمتش کاسته می‌شود اما آثار هنری و کالاهای فرهنگی و هنری نه تنها تورم را از دست نمی‌دهند که آن را بازمی یابند؛ به این شکل که هر چه از قدمت آثار هنری بگذرد، با ارزش‌تر خواهد بود.»

مظفر رویایی از مصونیت نسبی آثار هنری در برابر نفوذ سیاسی و مافیایی گفت: «خوشبختانه مقوله آثار هنری ما دچار چندبنگاهی نشده است اما در طرف مقابل، نگاه جامعه به واسطه‌گری در این حوزه و کسانی که در فروش آثار هنری بازاریابی می‌کنند، درست نیست و هنوز مقوله واسطه‌گری در اقتصاد هنر جانیفتاده است.»

خرید و فروش آثار هنری تخصصی است

این کلکسیونر قدیمی کشور گفت: «خرید و فروش آثار هنری نیاز به تخصص دارد؛ چه در مورد حمل و نقل، چه در قضیه نگهداری و همچنین بازاریابی آثار هنری باید تخصصی برخورد کنیم و به اسم دلالی، به بازاریابان آثار بی‌مهری نکنیم.»

رویایی با اشاره به اینکه اغلب هنرمندان کشور از وضعیت رفاهی مناسبی برخوردار نیستند، افزود: «در کشوری مثل فرانسه ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی و در هلند ۱۸ درصد تولید ناخالص داخلی در حوزه فرهنگ و هنر است اما در ایران هنوز مسئله اقتصاد هنر جدی گرفته نمی‌شود. باید آموزش را در این حوزه آغاز کنیم، چرا که فقط با آموزش می‌توانیم اقتصاد فرهنگ و هنر را توسعه ببخشیم.»

وی درباره نقش دولت در اقتصاد هنر هم گفت: «در آزاد‌ترین اقتصادهای دنیا هم دولت به طور غیرمستقیم در این حوزه دخالت می‌کند اما نقش محوری دارد. نباید انتظار داشته باشیم که دولت خودش به عنوان خریدار وارد بازار شود؛ بلکه باید از وزارت فرهنگ بخواهیم زیرساخت‌های توسعه اقتصاد هنر را توسعه دهد.»

سرمایه گذاران ما بدون کوشش دنبال سود بیشتر هستند

مولف کتاب «اقتصاد و فرهنگ» در بخش دوم سخنان خود درباره انجمن مجموعه داران کشور یادآور شد: «این انجمن ۱۲ سال قبل آغاز به کار کرد اما تنها یک سال است که مجوز رسمی فعالیت دریافت کرده است. هدف انجمن این است هنرمندان جوان بتوانند در شروع فعالیت خود، مستقل باشند و مورد حمایت قرار گیرند.»

مظفر رویایی ادامه داد: «مشکل ما در اقتصاد آثار هنری این است که سرمایه گذاران توقع بازگشت سریع سرمایه دارند و با آثار هنری مثل دلار و سکه و خودرو و مسکن برخورد می‌کنند و می‌خواهند در کمترین زمان و بدون کوشش، به بیشترین سود برسند.»

وی افزود: «در تحقیقاتی که در فصلنامه بین المللی «اقتصاد فرهنگ و هنر» منتشر شده است، میانگین سوددهی در اقتصاد هنر ۲۵ برابر بیشتر از سرمایه گذاری در اقتصاد عمومی است اما این سود، مستلزم ۳/۵ برابر صبر بیشتر است. اگر این فرهنگ در ایران به درستی شکل بگیرد، هنرمندان کشور ما هم می‌توانند در رفاه نسبی، به خلق آثار بهتری بپردازند.»

راه حل پیشنهادی؛ ایجاد بازارهای طبقه بندی شده

این استاد دانشگاه درباره راه حل بهبود وضعیت اقتصاد فرهنگ و هنر، با توجه به شرایط فعلی کشور گفت: «باید بازار ثانویه‌ای برای هنرمندان تازه کار ایجاد کنیم که بتوانند آثار خود را در موقعیت‌های بیشتری ارائه کنند. از جمله با راه اندازی حراجی‌های طبقه بندی شده (که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند آغازگر آن باشد) سرمایه گذارانی که می‌خواهند مبلغ کمتری در حد یک میلیون تومان سرمایه گذاری کنند را به خرید آثار هنرمندان تشویق کنیم. در این حراجی‌ها، هم آثار هنرمندان در حجم بیشتری به فروش می‌رود و هم مردم می‌توانند آثار هنری را متناسب با سرمایه خود خریداری کنند.»

رویایی در پایان، بعد از پرسش و پاسخ با شرکت کنندگان درباره نقش هنرمندان در فروش آثارشان هم گفت: «نمی‌گویم خودتان برای آثارتان بازاریابی کنید، اما هنرمند باید در کنار هنرش، شناخت اولیه‌ای از روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، بازاریابی و اقتصاد هنری داشته باشد تا در کنار مدیر هنری خود، بتواند در فروش بیشتر آثار خود نقش موثرتری ایفا کند.»

دومین برنامه از فلسفه هنر، عصر چهارشنبه از ساعت ۱۶ تا ۱۸ با حضور حافظ میرآفتابی در سالن اجتماعات فرهنگسرای اندیشه واقع در خیابان شریعتی نرسیده به پل سید خندان بوستان اندیشه برگزار خواهد شد.