برنامه‌ریزی فضایی برای سفر به فضا/ پدر فضانوردی روسیه را بشناسید

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، از زمان عصر روشنگری(از قرن هفدهم و هجدهم)، زمانی که پتر کبیر آکادمی علوم روسیه و دانشگاه ایالتی سن‌پترزبورگ را تأسیس کرد و میخائیل لومونوسف(Mikhail Lomonosov)، دانشمند شهیر، دانشگاه دولتی مسکو را ساخت، یک فرهنگ قوی بومی در حوزه علم و نوآوری در روسیه شکل گرفت و از آنجا، پیشرفت علم و فناوری در کشور روسیه آغاز شد.

در قرون  نوزدهم و بیستم، روسیه دانشمندان برجسته‌ای را به خود دید که در فیزیک، نجوم، ریاضیات، کامپیوتر، شیمی، زیست‌شناسی، زمین‌شناسی و جغرافیا سهم مهمی داشتند. مخترعان و مهندسان روسی در زمینه‌هایی مانند مهندسی برق، کشتی‌سازی، هوافضا، تسلیحات، ارتباطات، فناوری هسته‌ای و فناوری فضایی تبحر داشتند.

هر چند بحران دهه ۱۹۹۰ منجر به کاهش شدید حمایت دولتی از علم و فناوری شد و باعث شد بسیاری از دانشمندان روسی و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به اروپا غربی یا ایالات متحده مهاجرت کنند. اما از دهه ۲۰۰۰ به بعد، بر اثر موج رونق اقتصادی جدید، اوضاع بهتر شده است. روسیه برخلاف چین نقشی بنیادی‌تر در حوزه علوم دارد و منشأ بسیاری از پیشرفت‌های مبنایی است.

بزرگترین موفقیت روسیه در زمینه فناوری فضایی و اکتشافات فضایی است. کنستانتین تسیولکوفسکی(Konstantin Tsiolkovsky) را پدر فضانوردی نظری روسیه می‌نامند. آثار وی از مهندسان برجسته موشک شوروی مانند سرگئی کارالیوف(Sergey Korolyov)، والنتین گلوشکو(Valentin Glushko) و عده‌ای دیگر الهام گرفته شد که به موفقیت برنامه فضایی شوروی در مراحل اولیه مسابقه فضایی و پس از آن کمک کرد. امروزه روسیه دارای بزرگترین پرتابگر ماهواره در جهان است و همچنان تنها ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل برای گردشگری فضایی است.

برنامه فضایی شوروی

برنامه فضایی شوروی(СССР)، برنامه هوافضای اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بود که از دهه ۱۹۵۰ تا انحلال اتحاد در ۱۹۹۱ فعال بود. برنامه فضایی شوروی عمدتاً مبتنی بر برنامه اعزام انسان به فضا و توسعه وسایل نقلیه پروازی بود. در این زمینه، شرکت‌های مختلف برای طراحی دستگاه‌های بهتر با یکدیگر رقابت می‌کردند.   

برنامه فضایی اتحاد جماهیر شوروی در طول چندین دهه سابقه خود، رکورد اولین‌ها را در بسیاری موارد مهم مرتبط به فضا به خود اختصاص داده است. از جمله این‌ها می‌توان به پرتاپ اولین موشک بالستیک قاره‌پیما (R-۷)، اولین ماهواره(اسپوتنیک ۱)، اولین حیوان در مدار زمین(سگی به نام لایکا)، اولین انسان در فضا و مدار زمین(یوری گاگارین Yuri Gagarin در وستوک ۱)، اولین زن در فضا و مدار زمین(والنتینا ترشکوا Valentina Tereshkova در وستوک ۶)، اولین راه‌پیمایی فضایی(الکسی لئونوف Alexei Leonov در وسخود-۲ )، اولین تماس با ماه(لونا ۲)، اولین تصویر از پشت ماه(لونا ۳) و اولین فرود آرام به ماه(لونا ۹)، اولین ماه‌نورد فضایی(لونوکهود-۱)، اولین نمونه‌گیری از خاک ماه به طور خودکار(لونا ۱۶)، و اولین ایستگاه فضایی (سالیوت ۱) و... اشاره کرد. همچنین سوابق قابل توجه دیگر همچون پرتاب اولین کاوشگرهای بین‌سیاره‌ای مانند ونرا-۱ و مارس-۱ که به زهره  و مریخ ارسال شدند و ونرا-۷ و مارس-۳ که در فرود آرام بر سطح آن سیاره‌ها موفق بودند قابل اشاره است.

روسکاسموس

سازمان فضایی فدرال روسیه اختصاراً روسکاسموس، یک شرکت دولتی فدراسیون روسیه است که مسئول پروازهای فضایی، برنامه‌های فضانوردی و تحقیقات هوافضا است. روسکوسموس پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۱ تأسیس شد. این سازمان ابتدا در ۱۹۹۱ با نام آژانس فضایی روسیه آغاز به کار کرد. نام این سازمان در ۱۹۹۹ به‌عنوان آژانس هواپیمایی و فضایی روسیه تغییر یافت و سرانجام در ۲۰۰۴ به نام کنونی‌اش یعنی سازمان فضایی فدرال روسیه(روسکاسموس) لقب گرفت. دولت روسیه در ۲۰۱۵، شرکت مؤتلفه موشکی و فضایی را نیز زیرمجموعه روسکاسموس قرار داد تا این سازمان به شکل امروزی خود درآید.  

دفتر مرکزی روسکاسموس در مسکو قرار دارد و مرکز اصلی کنترل مأموریت آن در شهر کورولیوف و مرکز آموزش فضانوردی یوری گاگارین در شهرک ستاره‌ها(تأسیسات پژوهشی و آموزشی نظامی در شمال شرقی مسکو) واقع شده است. از زیرساخت‌های پرتاب آن می‌توان به مرکز فضانوردی بایکونور در قزاقستان اشاره کرد که اولین و بزرگ‌ترین فرودگاه فضایی جهان است. هر چند این مرکز در قزاقستان واقع شده است اما پس از فروپاشی شوروی سابق، تا ۲۰۵۰ میلادی توسط روسیه با مبلغ سالیانه ۱۱۵ میلیون دلار اجاره شده ‌است و مدیریت آن را روسکاسموس بر عهده دارد. روسیه همچنین در حال احداث پایگاه فضایی وستوچنی است که بخش اعظم آن ساخته شده و با هدف کاهش وابستگی دولت روسیه به پایگاه فضایی بایکونور بنا شده است.   

روسکاسموس به‌عنوان جانشین اصلی برنامه فضایی شوروی، میراث فراوانی را به دست آورده است و زمامداران روسیه در تلاشند این جایگاه را تا جای ممکن حفظ کنند. در حال حاضر فعالیت اصلی روسکاسموس در ایستگاه بین‌المللی فضایی است که در آن به‌عنوان یکی شرکای اصلی شناخته می‌شود و بیشترین سرمایه‌گذاری را انجام داده است. مقر اصلی روسکاسموس از فوریه ۲۰۱۹ با نام مرکز ملی فضایی در مسکو ساخته شد.

صنعت فضایی روسیه

صنعت فضایی روسیه کمابیش شفاف‌تر از چین است. در این صنعت عظیم در حال حاضر بیش از ۱۰۰ شرکت دخیل هستند و ۲۵۰ هزار نفر مشغول به کارند. بیشتر این شرکت‌ها از شعبات دفاتر اصلی طراحی در دوران شوروی سابق و همچنین شرکت‌های دولتی به شمار می‌آیند. این صنعت پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی وارد بحران عمیقی شد و در اواخر دهه نود تا مرز نابودی پیش رفت. فروپاشی شوروی تأثیر عظیمی بر این صنعت گذاشته بود و بودجه برنامه فضایی ۸۰٪ کاهش یافته بود. نیروی کار نیز یا تعدیل شده و یا خود کنار رفته بودند. در آن زمان بسیاری از شرکت‌ها با ایجاد ائتلاف با شرکت‌های خارجی و بازاریابی محصولات خود در خارج از کشور سر پا ماندند.

با این وجود در اواسط دهه ۲۰۰۰، بودجه برنامه فضایی روسیه به‌عنوان بخشی از برنامه کلی پیشرفت اقتصادی به میزان قابل توجهی افزایش یافت و یک طرح فضایی جاه‌طلبانه ارائه شد که منجر به تقویت چشمگیر این صنعت شد. در حال حاضر بزرگترین شرکت حامی و همکار سازمان روسکاسموس، شرکت موشکی اس‌پی کارالیوف و صنایع فضایی انرگیا است که به عنوان اصلی‌ترین پیمانکار پروازهای فضایی با سرنشین جهان شناخته می‌شود. تولیدکنندگان پیشرو در ساخت وسایل نقلیه پرتاب، Khrunichev  و TsSKB-Progress هستند و بزرگترین توسعه‌دهنده ماهواره این کشور ISS Reshetnev نام دارد. همچنین شرکت لاوچکین توسعه‌دهنده اصلی کاوشگرهای بین‌سیاره‌ای است.

از ۲۰۱۳، صنایع فضایی روسیه مورد سازماندهی مجدد قرار گرفته است و با افزایش نظارت دولتی، عملکرد شرکت‌های به ظاهر خصوصی که در اوایل دهه ۱۹۹۰ پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی شکل گرفتند، ارتقا یافته است. همچنین به دلیل بازنشستگی شاتل‌های ناسا، این سازمان برای چند سال مجبور بود فضانوردانش را با اتکا به فضاپیماهای روسکاسموس به فضا بفرستد که خود به پیشرفت برنامه فضایی روسیه نیز کمک کرد.

انتهای پیام/۴۱۶۰/پ