فتوت و جوانمردی ریشه اسلامی و ایرانی دارد/ در کمتر ملتی به‌ اندازه ایرانیان زمینه‌های جوانمردی وجود داشته است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا دکتر علی اکبر ولایتی با اشاره به کتاب «هزارویک‌شب» به‌عنوان یک منبع مهم فرهنگ جوانمردی گفت: نگارش و تدوین کتاب معروف «هزارویک‌شب» را به دربار خلفای بغداد منسوب می‌‌دانند، درحالی‌که این کتاب منشاء ایرانی دارد و مرحوم علامه قزوینی بر این موضوع تأکید داشت و یکی از دلایل مهمی که برای تأیید ادعای خود مطرح می‌کرد این که ساختار کتاب «هزار و یک‌شب» بر پایه روایت چند داستان در دل داستان اصلی است.

دکتر ولایتی افزود: این شیوه، از سنت‌های روایتگری در ایران چه پیش و چه پس از اسلام است و برای نمونه ساختار مثنوی معنوی نیز این گونه است. وعاظ و سخنرانان مذهبی هم از همین شیوه استفاده می‌کنند یعنی در دل یک ماجرا حکایت یا رخداد دیگری را بیان می‌کنند که بر اثرگذاری سخنان می‌افزاید.

وی افزود: این سبک داستان‌گویی و روایتگری مختص ایرانیان است. ابن ندیم هم در کتاب «الفهرست» این کتاب را متعلق به فارس‌ها می‌داند و منظورش ایران پیش از اسلام است. فراموش نکنیم که ابن ندیم در فهرست‌نگاری یک نام معتبر است. شاید کمتر از 10 درصد کتاب‌هایی که او فهرست کرده و مشخصات آن‌ها را آورده در حال حاضر موجود هستند. وی که خودش هم نژاد ایرانی دارد می‌گوید که اصل کتاب «هزار و یک‌شب» منشاء ایرانی دارد و اولین بار فارس‌ها آن را جمع‌آوری کردند و بعد به زبان عربی ترجمه شده است. این کتاب در زمان محمدشاه قاجار توسط یکی از علما به اسم عبداللطیف طسوجی از عربی به فارسی دَری برگردانده شد.

رئیس هیئت مؤسس و امنای دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌توان به قرآن و دیگر موارد به‌عنوان منبع «فتوت» اشاره نمود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: درماجرای اصحاب کهف در قرآن آمده «انَّهُمْ فِتْیةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدی» که آنان جوانمردانی بودند که به خدا ایمان آوردند و ما بر هدایت آن‌ها افزودیم. امام صادق (ع) از باب روشنگری از یکی از شاگردان یا اصحاب خود می‌پرسند که در این آیه منظور از «فتیه» چیست؟ آن فرد پاسخ می‌دهد که منظور افراد جوان است. امام می‌فرمایند: اصحاب کهف افراد مسنی بودند بنابراین اینجا «فِتْیه» به معنای جوانمرد است این‌ها در جامعه سرشار از کفر و گناه به توحید رسیده بودند و از شرک مشرکین به خدا پناه آوردند و بنابراین جوانمرد بودند.

وی  گفت: در تاریخ صدر اسلام قضیه جنگ اُحد را داریم که وقتی پیامبر اکرم (ص) توسط مشرکان محاصره شدند حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در کنار تعداد اندکی از اصحاب، پروانه‌وار گرد شمع وجود پیغمبر اکرم (ص) گشتند و نگذاشتند به ایشان آسیب برسد. در منابع آمده که امیرالمؤمنین (ع) در این قضیه بیش از نود زخم خوردند تا آنجایی که منادی ندا سر داد که «لافتی الا علی».

دکتر ولایتی افزود: «فتوت» ریشه اسلامی و ایرانی دارد و در کمتر ملتی به‌ اندازه ایرانیان زمینه‌های جوانمردی وجود داشته است. در طول تاریخ و در زمان‌های گوناگون هرگاه ایران در معرض خطر و هجوم بیگانگان قرارگرفته، جوانمردی از حلقه جوانمردان در گوشه‌ای از این کشور برخاسته و دفع خطر کرده است. این که در تاریخ داریم «رستم یلی بود در سیستان/ منش کرده‌ام رستم داستان» همین موضع را تأیید می‌کند. رستم یکی از پهلوانان ایران در گوشه‌ای از خاک پهناور ایران بود. از پهلوانانی که مترصد بودند اگر حمله‌ای به این آب‌وخاک شد، به میدان بیایند.

وی تاکید کرد: اگر کسی فارغ از سوابق تاریخی در احوالات رستم به‌عنوان یک قهرمان ملی مطالعه کند گویی که رستم یک مسلمان موحد بوده است و در بین عامه مردم هم این جاافتاده که انگار رستم مثلاً یکی از اصحاب امیرالمؤمنین (ع) بوده، درحالی‌که رستم زرتشتی بود و در بین پیروان حضرت زرتشت (س) نحوه عبادت با مسلمانان متفاوت است، اما حکیم ابوالقاسم فردوسی به گونه ای از رستم و نیایش‌های او می‌گوید که انگار یک مسلمان معتقد و از اصحاب حضرت امیرالمؤمنین (ع) است. پس یکتاپرستی و خدمت به خلق دو محور اصلی جوانمردی در این سرزمین بوده است.

دکتر ولایتی افزود: یک قرینه دیگر در این موضوع هم مولانا است؛ آنجا که می‌گوید: «زین همرهان سست عناصر دلم گرفت/ شیر خدا و رستم دستانم آرزوست»، یعنی شیر خدا و رستم دستان را در کنار هم و مترادف قرار داده است. بنابراین با توجه به این سابقه فرهنگی، ایرانیان در فرهنگ خود ظرفیت جوانمردی را داشته‌ و دارد. بی‌تردید خاستگاه مفاهیمی همچون عیاری، فتوت، فتیان و عیاران که نمادهای مختلف مفهوم جوانمردی هستند ایران است. حتی می‌توان گفت منشاء شوالیه‌های قرون‌وسطای اروپا عیاران و جوانمردان ایرانی هستند. این ظرفیت وجود داشته و بعدها اسلام و محبت اهل بیت (ع) به آن افزوده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در قرن‌های بعدی هم می‌بینم که شخصیتی مثل یعقوب لیث صفاری که یک عیار بوده می‌آید و ایرانیان را از زیر یوغ خلفای جور بنی‌عباس آزاد می‌کند. در ادامه سربداران را داریم که می‌گویند سر به دار می‌دهیم اما تن به ذلت نمی‌دهیم. علاوه بر عیاران، باید به قزلباش‌ها را در دروان صفویه و پس‌ازآن هم لوتی‌ها در اواخر دوران حکومت قاجار اشاره کنیم. در زمانی که ایران حکومت مقتدر و متمرکزی نداشت، همین لوتی‌ها از مردم حمایت کرده و از محلات و شهرهای مختلف حفاظت می‌کردند. هر محله‌ای یک جوانمرد داشت که از ایتام و افتادگان حمایت می‌کرد. شاید نمونه آخر این لوتی‌ها و جوانمردان، شهید طیب حاج رضایی باشد که مثال اعلای جوانمردی و عیاری در عصر ما به‌حساب می‌آید.

کتر ولایتی با اشاره به این که حضرت علی (ع) سرسلسله جوانمردان برای همه تاریخ است افزود: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من فرزند جوانمرد و برادر جوانمرد هستم. فرزند جوانمرد بودند، چون نیای ایشان حضرت ابراهیم (ع) به‌تصریح قرآن کریم از جوانمردان بود؛ برادر جوانمرد بودند چون علی (ع) جوانمرد است. همان برادری که در جنگ اُحد آن حماسه را خلق کرد.

وی افزود: یکی از جلوه‌های جوانمردی حضرت امیرالمؤمنین (ع) که کمتر به آن پرداخته‌شده، مظلومیت آن حضرت در زمانی است که حق ایشان را برای خلافت تضییع کردند. حضرت علی (ع) 23 سال برای مکتب جنگید، 25 سال به خاطر اسلام سکوت کرد و پنج سال به خاطر عدالت تلاش کرد و در نهایت به قول «جرج جرداق» برای همین عدالت در محراب مسجد کوفه به شهادت رسید. بنابراین جوانمردی حضرت علی (ع) در مواجهه ایشان با ظلم ناکثین، قاسطین و مارقین برجستگی بیشتری پیدا می‌کند.

انتهای پیام/4127