تک‌فرزند‌ها پرتوقع و خودخواه می‌شوند

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا به نقل از روزنامه آرمان، از قدیم‌الایام فرزند در همه جوامع به عنوان چشم و چراغ هر خانه محسوب می‌شد. خانواده هم بدون در نظر گرفتن هیچ شرایطی به فرزندپروری مبادرت می‌کرد، اما امروزه در اغلب جوامع به دلیل زندگی ماشینی و پیشرفت تکنولوژی نرخ فرزندآوری کاهش یافته است. پدیده تک‌فرزندی در خانواده را می‌توان مولود جامعه صنعتی دانست، آن هم به این دلیل که میلیون‌‌ها زوج جوان در سراسر جهان ترجیح می‌‌دهند خانواده‌ای سه عضوی داشته باشند. در واقع فرزندپروری با تمام جذابیت‌های خود به عنوان یک مهارت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بهروز بیرشک، روانشناس در این زمینه به «آرمان» می‌گوید: والدین باید مهارت‌های فرزندپروری را بیاموزند تا بتوانند به نحو احسن به پرورش کودکانشان به عنوان آینده‌سازان این کشور بپردازند.

بروز حس تبعیض در بین فرزندان چه تبعات روانی را می‌تواند برای آنها به دنبال داشته باشد؟

از لحاظ روانشناسی تبعیض در بین فرزندان مشکلات و معضلات گوناگونی را برای آنها و خانواده‌هایشان به همراه دارد. در برخی مواقع پدر و مادر ممکن است فرزندان خود را با دیگر کودکان یا نوجوانان مقایسه کنند که این اقدام یک نوع احساس سوء برای آن کودک نسبت به آن فرد به وجود می‌آورد که این رفتارها باعث تضعیف اعتماد به نفس آن کودک می‌شود. این در حالی است که اغلب والدین مساله تبعیض بر قرار کردن بین فرزندان را انکار می‌کنند، اما وجود این مساله از سوی دیگران کاملا ملموس است. بروز این احساس در کودک که پدر و مادر چندان علاقه‌ای به او ندارند و اینکه بیشترین امکانات به دیگر فرزند معطوف است؛ همه این رفتار‌ها و طرز تفکر‌ها در خود پنداری افراد تاثیرگذار است و باعث تنزل دوستی و تفاهم بین فرزندان می‌شود.

والدین چگونه باید با فرزندان رفتار کنند تا بین توجه به فرزندان دختر و پسر یا فرزند کوچک‌تر و بزرگ‌تر تفاوت احساس نشود؟

در ابتدا باید اثرات این نوع رفتارهای متفاوت را برای پدر و مادر تبیین کرد. والدین باید در صورت توجه ویژه به یکی از فرزندان دلایل آن را برای دیگر فرزندان بازگو کنند و آنها باید بدانند که برای مثال فرزند کوچک بنابر شرایط به رسیدگی و توجه بیشتری نیازمند است. اما در برخی مواقع مشاهد می‌شود خانواده‌ای بعد از دو فرزند پسر صاحب فرزند دختر شده است و به نسبت بیشترین توجه والدین نیز به این فرزند معطوف می‌شود. این امر دیگر فرزندان را از والدین دور می‌کند. به این ترتیب فرزندان با والدین خود چندان صمیمی نیستند و ترجیح می‌دهند به محیط‌های بیرون از خانه بیشتر گرایش داشته باشند. این رفتارها نوعی احساس فاصله بین فرزندان ایجاد می‌کند. باید توجه داشت عامل بروز این نوع رفتار والدین هستند و اگر آنها در ابتدا به مدیریت احساسات خود نسبت به دیگر فرزندان بپردازند دیگر شاهد چنین رفتارها و مشکلاتی در بین خانواده‌ها نخواهیم بود.

تک فرزندی چه مشکلاتی برای فرد، والدین و آینده افرادی که در چنین شرایطی متولد می‌شوند به همراه دارد؟

برای بسیاری از والدین که در زندگی امروزی با مشکلات، ‌گرفتاری‌ها و نیازهای متفاوتی روبه‌رو هستند، اهمیت داشتن خواهر و برادر در زندگی فرزندشان به صورت یک علامت سوال درآمده است. بسیاری از والدین جوان نگرانند در صورتی که فرزندشان تک ‌فرزند باقی بماند و هیچ خواهر یا برادری نداشته باشد، از چیزی در زندگی محروم شده باشد. یکی از این نگرانی‌ها این است که به مهارت‌های اجتماعی مربوط می‌شود. به دلیل افزایش پدیده تک فرزندی بین خانواده‌ها به نسبت، تمام توجه، علاقه، سرویس‌دهی و... از سوی خانواده معطوف به فرزند می‌شود و این امر یک حس نگرانی و ترس را بین افراد به دنبال دارد. تک فرزندی برای خیلی از خانواده با مراقبت‌های ویژه همراه است، اما همین رسیدگی‌های بیش از حد مانع از رشد و پیشرفت فرزندان می‌شود. در چنین شرایطی فرزندان در صورت نیاز به کوچک‌ترین خدماتی به نسبت والدین بیشترین سرویس را به او ارائه می‌دهند. توجه به تک فرزند در خانواده‌ها کنترل نشده است و این شدت توجه باعث می‌شود تا پرورش این کودکان به نوعی با رشد واقعی آنها در تضاد باشد و دیگر مسائل را برای آنها به همراه داشته باشد. این کودکان به دلیل وابستگی شدید به خانواده نمی‌توانند از آنها جدا شوند و این باعث بروز عدم استقلال در آنها می‌شود. این شدت توجه باعث تضعیف شخصیت فرزند می‌شود. بی‌شک این نوع تربیت فرزندان امروز را به جوانان و بزرگسالان بی‌مسئولیت و پرتنش فردا تبدیل می‌کند و این امر به معنی افزایش ناهنجاری‌ها، آسیب‌ها و مشکلات گوناگون در نسل آینده است. وقتی افراد از لحاظ روحی به شکل مناسب پرورش نیافته باشند به نسبت احساس مسئولیت در بین آنها نیز از بین می‌رود. اغلب فرزندان با این شیوه تربیتی پرتوقع می‌شوند، چون فکر می‌کنند باید همه افراد همچون والدینشان به آنها خدمات‌رسانی کنند، آنها توانایی پذیرش هیچ رفتاری بر خلاف انتظارشان ندارند و همیشه از دیگران انتظار سرویس دهی دارند؛ این نوع طرز تفکر و توقع برای هر فردی در هر شرایط سنی آسیب زاست.

با وجود آسیب‌های گوناگون در این شیوه فرزندپروری والدین باید به چه آگاهی‌هایی در زمینه فرزندپروری دست یابند؟

وقتی امکانات یک خانواده به یک کودک اختصاص یابد به نسبت سطح انتظارات والدین نیز نسبت به او شدت یافته و آنها انتظار دارند فقط فرزندشان در هر رقابتی بهترین باشد، اما این انتظار، تک فرزند را مضطرب و پریشان می‌‌کند. به کارگیری شیوه‌های فرزندپروری و مباحث مشترکی در این زمینه با توجه به سن و نیاز فرزندان به شکل کامل مطرح است و والدین با به کارگیری هر یک از این مهارت‌ها می‌توانند فرزند را به شیوه‌های صحیح پرورش دهند. والدین باید با ارائه عشق و علاقه به فرزند و با به کارگیری رفتارهای مناسب او را به شکل مناسب پرورش دهند، در این شرایط فرزند با درک درست از شرایط و با مسئولیت رشد پیدا می‌کند. متاسفانه برخی خانواده‌ها به دلیل داشتن یک فرزند همه اختیارات و خدمات را به او واگذار می‌کنند، این در حالی است که این نوع رفتارهای خود مختار و اختصاص آزادی عمل برای فرزندان آسیب زاست. اگر والدین فرزندان را وابسته به خود تربیت کنند در این شرایط آنها نیز در بزرگسالی با نارسایی‌ها و معضل‌های گوناگونی مواجه خواهند بود.

عضویت کودکان در گروه‌های همسن و سال می‌تواند در روند جامعه‌پذیری آنها موثر باشد؟

برای داشتن مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی مناسب باید کودکان، خواهر و برادر داشته باشند و عضویت در گروه همسالان نیز می‌تواند در یادگیری مهارت‌ها موثر باشد. عضویت در گروه‌های گوناگون و متناسب با شرایط فرد یکی از نیازهای او محسوب می‌شود و عضویت در مهدکودک‌های معتبر و گذراندن دوره پیش دبستانی می‌تواند روابط اجتماعی مناسب را به آنها بیاموزد. عضویت در این گروه‌ها به دلیل عدم حضور والدین می‌تواند در پرورش کودکانی قانونمند تاثیرگذار باشد. حضور کودکان به ویژه کودکان تک فرزند در این گروه‌ها می‌تواند با پیدا کردن دوست، همبازی و... برایشان همراه باشد؛ این اقدام به طور غیرمستقیم به آنها در دوستیابی کمک کرده و پیوندشان را با دوستان شایسته‌‌ تقویت می‌کند.