پادرمیانی دانشگاه آزاد برای آشتی صنعت و دانشگاه/ پژوهش‌ها چگونه کاربردی می‌شوند؟

به گزارش خبرنگار گروه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، سال‌های سال است که دانشگاهیان و پژوهشگران دانشگاهی موضوع مهمی را به عنوان آسیبی مهم برای حوزه دانشگاهی و علمی کشور مطرح می‌کنند و تقریبا بیشتر پژوهشگران و دانشگاهیان متفق القول هستند که این آسیب در نهایت دامنگیر جامعه و صنعت خواهد شد. این امر مهم‌ عدم توجه پژوهش‌های دانشگاهی به جامعه یا به اصطلاح برخی پژوهشگران عدم توجه به خیابان ست.

پژوهشگران معتقدند مقالات، پایان نامه‌ها و رساله‌هایی که در دانشگاه‌ها و مراکز علمی تهیه می‌شود پاسخگوی نیاز روز جامعه نیست و دانشگاه‌ها ارتباط جامع و موثری با صنعت برقرار نکرده‌اند تا نیاز‌های جامعه را تشخیص داده و اولویت‌های پژوهشی خود را در آن راستا تهیه کنند.

در این راستا اعظم آهنگر پژوهشگر نمونه و جامعه‌شناس اظهار می‌کند: عدم استفاده از پروژه‌های تحقیقاتی و نتایج پژوهشی در هر حوزه مدیریتی، موجب می‌شود که فعالیت‌های مدیران بدون اطلاعات دقیق و با اما و اگرها و همچنین بدون داشتن دورنمای درست و نقشه راه دقیق انجام شود که این مساله قطعا موجب هدر رفت سرمایه‌های کشور خواهد شد. اگر مدیران برای پژوهش ارزش قائل باشند در هر حوزه‌ای اطلاعات دقیقی کسب و تصمیمات درستی اتخاذ می‌کنند و سرمایه کشور را هدر نمی‌دهند.

امید است که روزی روزگاری بین دانشگاه و صنعت آشتی اتفاق بیافتد

وی ادامه می‌دهد: هر فعالیتی در شروع تحقیقات نیاز دارد. چقدر باید سرمایه‌های کشور را صرف آزمون و خطا کنیم؟ چه زمانی جامعه توجه خواهد کرد که دانش بومی و محلی ارزشمند است و در تحقیقات پیوست اجتماعی را باید اجرا کرد؟

آهنگر گفت: به دلیل استفاده نکردن از دانش محلی و نتایج تحقیقات و بی‌توجهی به حوزه اجتماعی فاجعه رخ می‌دهد و سرمایه‌ها به هدر میرود. به دلیل این که مدیران از دانش محلی و دانش تحقیقات استفاده نمی‌کنند.

این پژوهشگر نمونه دانشگاه تهران اظهار می‌کند: علوم ما به حدی سیاسی شده و خود را در بوته اثبات گرایی درگیر کرده که در بطن جامعه نیست. امید است که روز و روزگاری بین دانشگاه و صنعت و بازار آشتی اتفاق بیافتد که شاهد شکوفایی علوم مختلف به خصوص علوم انسانی واجتماعی باشیم.

بسیاری از گزارش‌های طرح‌های تحقیقاتی در گوشه کتابخانه‌ها مهجور می‌مانند

همچنین محمد مهدی فتوره‌چی پژوهشگر و مدرس دانشگاه آزاد، در خصوص نقش پژوهشگران در ایجاد اقبال جامعه و مدیران به نتایج طرح‌های پژوهشی، می‌گوید: پژوهشگران با انجام مطالعات و تحقیقات کیفی با رعایت ضوابط علمی و روش‌شناسی تحقیق به‌ویژه در گردآوری اطلاعات درست و دقیق می‌توانند اعتماد کارفرمایان و جامعه را در خصوص افزایش داده‌ها و اثربخشی فراخوان‌های پژوهشی را تضمین کنند.

این مدرس دانشگاه آزاد در رابطه با میزان جامعه‌نگری طرح‌های پژوهشی در حوزه علوم اجتماعی اظهار می‌کند: انتخاب موضوعات در پژوهش‌ها از سوی جمعی از کارشناسان داخلی و خارجی سازمان‌ها و نهادهای دولتی انجام و بسته به مدت زمان و بودجه تحقیق قلمروها تعیین می‌شود و نمی‌توان در این مورد که آیا طرح‌های پژوهشی جامعه‌نگر شده‌اند یا خیر، پاسخی مثبت یا منفی داد.

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: اغلب طرح‌های پژوهشی که فراخوان داده می‌شوند، کاربردی هستند؛ ولی شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از گزارش‌های طرح‌های تحقیقاتی در گوشه کتابخانه‌ها مهجور می‌مانند و در حد انتظار به یافته‌های آن‌ها توجهی نمی‌شود.

فتوره‌چی با اشاره به اینکه آموزش و پژوهش مکمل یکدیگر و لازم و ملزوم هم هستند، می‌گوید: در حوزه علوم اجتماعی، پژوهش‌ها تنها در فعالیت‌های دانشجویی در قالب پایان‌نامه و رساله و نهایتاً انتشار نتایج تحقیقات علمی از طریق نگارش و نشر مقالات در فصلنامه‌های علمی انجام می‌شود و طرح‌های توسعه‌ای یا بنیادین که به طرح نظریه‌های بومی منجر می‌شود، به دلیل نبود بودجه کافی و زمان‌بر بودن مورد استقبال جامعه دانشگاهی قرار نمی‌گیرند.

بی‌توجهی مدیران عالی به پژوهش منجر به صرف هزینه‌های زیاد برای آزمون و خطا خواهد شد

وی با اشاره به اینکه امروزه یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی توجه به امر پژوهش و تحقیقات بنیادین است، گفت: بی‌تردید تولید علم بدون مطالعه و تحقیق میسر نیست و این مهم در گرو توجه ویژه و اختصاص بودجه کافی به حوزه پژوهش است که متاسفانه در این زمینه کاستی‌هایی از جمله‌عدم تخصیص اعتبارات کافی به چشم می‌خورد.

فتوره‌چی افزود: بی‌توجهی به انجام طرح‌های توسعه‌ای و بنیادین در حالی انجام می‌شود که برای بومی‌سازی علوم اجتماعی به شدت به این نوع تحقیقات نیازمندیم.

این پژوهشگر گفت: چنانچه رویه توزیع طرح‌ها بر اساس باندبازی و رابطه‌های ناصواب نباشد و بودجه پژوهش‌ها تحت تأثیر فاکتورهای دیگر کاهش پیدا نکند و پژوهشگر هم علاوه بر مهارت ارتباطی و چانه زنی در انجام وظایفش تعهد و تخصص کافی داشته باشد، می‌تواند از این طریق امرار معاش متوازنی داشته باشد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بی‌توجهی مدیران عالی به پژوهش منجر به صرف هزینه‌های بسیار زیادی برای آزمون و خطا و صرف بیهوده زمان و هزینه‌های کلان خواهد شد و بنیان هر اقدامی را سست می‌کند.

بخش قابل توجهی از مقالات به حوزه عمومی توجهی ندارند و کارآمد و کاربردی نیستند

باقر میرعبداللهی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نیز در این رابطه اظهار می‌کند: مقالات ابزار مناسبی برای سنجش صلاحیت استادان نیستند و بعضی از مقالاتی که در مجلات علمی پژوهشی منتشر می‌شوند، اگر چه قواعد شکلی مقالات علمی پژوهشی را رعایت می‌کنند، اما به معنای واقعی، پژوهشی نیستند و برای جویای علم، خواندن و نخواندن‌شان چندان فرقی نمی‌کند. مشکل دیگر، خلاقانه و نوآورانه نبودن آن‌ها و واقعی نبودن مسائل پژوهشی‌شان است. بخش قابل‌توجهی از مقالاتی که مجلات علمی و پژوهشی منتشر می‌کنند به حوزه عمومی توجهی ندارند و اصطلاحاً کارآمد و کاربردی نیستند و اغلب محتوای تکراری دارند.

وی ادامه می‌دهد: گویا این مقالات بیشتر به کار ارتقای استادان می‌آید تا اینکه مشکلی را حل کند. البته منظور این نیست که مفاهیم سنتی، موضوع مقاله قرار نگیرد، بلکه باید حوزه‌های کار نشده و حفره‌های خالی جامعه را هم، که در فلسفه از آن به عنوان فلسفه مضاف نام‌برده می‌شود، مورد توجه قرار داد. بعضی از این مجلات واقعاً فقط مجموعه‌ای از مقالات را منتشر می‌کنند و حتی در تبیین و گسترش حوزه علمی خودشان هم سهم مؤثری ندارند.

مقالات دانشگاهی تبدیل شده‌اند به کاغذهایی که فقط خمیر می‌شوند

عباس گوهری، رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق نیز در این رابطه می‌گوید: متاسفانه امروزه مقالات دانشگاهی تبدیل شده‌اند به کاغذهایی که فقط خمیر می‌شود و به هیچ دردی نمی‌خورد و اگر بررسی صورت گیرد مشخص می‌شود که این مقالات حتی به ندرت مطالعه می‌شود و دردی از کشور دوا نمی‌کنند.

وی بیان می‌کند: انحصاری که در مقالات ایجاد شده سبب برخی رانت‌ها شده است. برخی افراد در چاپ مقالات زد و بند می‌کنند و دانشجویان دکتری در دفاع رساله خود به دلیل نداشتن مقاله دچار مشکل می‌شوند.

گوهری می‌افزاید: افراد در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پایان نامه و رساله می‌نویسند که در کتابخانه‌ها فقط گرد و خاک می‌خورد چرا که موضوع مفیدی ندارد یا خوب به آن پرداخته نشده است و در نتیجه، حاصل یک تا دو سال زحمت دانشجو هیچ گره‌ای از مشکلات کشور باز نمی‌کند.

وی ادامه می‌دهد: به خصوص در حوزه علوم انسانی زیاد مشاهده می‌شود این مساله که موضوعات تکراری و بی‌فایده نظیر مقایسه دانشمندان با یکدیگر سوژه رساله قرار گرفته است که دردی هم از کسی دوا نمی‌کند. این گره‌ها اگر باز شود مشکلات کشور حل می‌شود.

اما این گره‌ها مدتی است با عزم دانشگاه آزاد مورد توجه قرار گرفته است و دانشگاه آزاداسلامی با در دستور کار قرار دادن و اجرایی کردن پژوهش طرح پایش که مخفف عبارت اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی است در صدد ایجاد تغییر و تحول در پژوهش‌ها به منظور هماهنگی و همسویی با نیازها، مسائل و تحولات جامعه است و با این اقدام روح امیدی درپژوهش‌های دانشگاهی دمیده است.

در این رابطه، یکی از راهبردهای دانشگاه آزاد اسلامی به‌منظور کنشگری فعالانه‌تر در مواجهه با مسائل ملی پیچیده، توسعه رویکرد حل مسئله تبدیل این دانشگاه به یک سازمان حل مسئله و پاسخگو به نیازهای واقعی جامعه است.

در این رویکرد، به دلیل پیوند میان انجام پژوهش و حل مسئله، توجه به‌نظام پژوهش‌های دانشگاهی، به‌ویژه پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی (پایان‌نامه‌های دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود.

این امر وجود یک برنامه جامع و منسجم برای راهبری و هدایت ظرفیت‌های پژوهشی این دانشگاه به سمت حل مسائل و رفع نیازهای جامعه را ضروری می‌سازد.

در این برنامه به بازمهندسی ساختارها و کارکردهای نظام پژوهش تحصیلات تکمیلی دانشگاه، سازمان‌دهی و برنامه‌ریزی هدفمند آن، شناسایی استعدادهای حل مسئله در دانشگاه و توانمندسازی آن‌ها نسبت به شکست، تبدیل مسائل ملی کشور به مسائل دانشگاهی و قرار دادن آن‌ها به‌عنوان موضوعات پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری اقدام می‌شود.

بر اساس نظام پایش آزاد، واحدهای ویژه نیز مانند دانشگاه‌های آزاد اسلامی هر واحد استانی در یک موضوع خاص پیشران شده تا به حل چالش‌های کشور کمک کنند. در نظام پایش دانشجویان در کنار اینکه بر اساس علاقه خود موضوعی را موردمطالعه قرار دهند، در رفع مسائل کشور نیز سهیم می‌شوند، در این شرایط است که دانشجو احساس مفید واقع‌شدن پژوهش و مطالعه خود را دارد. این می‌تواند مبنایی باشد تا در مقطع دکتری موضوع رساله خود را با دقت بیشتری انتخاب کند و پژوهشی اثرگذار انجام دهد.

هم‌چنین نظام پایش به‌صورت شبکه‌ای در حال اجرا است که موقعیت جغرافیایی استاد و دانشجو حائز اهمیت نیست. دانشجویان و اساتید در سامانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در صورت رسیدن به توافق می‌توانند به ادامه فعالیت خود بپردازند.

پایش آزاد دانشگاه را به محیطی برای اجتماعات حل مسئله بدل می‌کند

به گفته دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در فرآیند اجرای این برنامه، دانشگاه به محیطی برای شکل دادن تعاملات اجتماعی ذینفعان مؤثر در حل مسئله، اجتماعات حل مسئله، جستجو و پرورش استعداد مؤثر بر حل مسائل و ایجاد فرصت برای ورود یا تزریق این استعدادها به بدنه حل مسئله کشور تبدیل خواهد شد که در آن، استعدادهای بالقوه حل مسائل اساسی کشور از رشته‌های مختلف و مرتبط با هر مسئله، اهالی صنعت، بازرگانان و سیاست‌گذاران و فعالان اجتماعی و سایر ذینفعان و ذی‌ربطان مرتبط با آن مسئله حضور به هم رسانده و با طراحی‌های نوآورانه پیرامون مسئله موردنظر، به تعامل و گفتگو و برقراری ارتباط و تولید ایده‌ها می‌پردازند.

در واقع، برنامه پایش، با در نظر گرفتن فقدان یک برنامه و منظومه پژوهشی یکپارچه و منسجم در دانشگاه، قصد هدفمند کردن پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه برای حل مسئله و چالش‌های موجود در کشور در حوزه‌های مختلف شامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با استفاده از موجودیت دانشگاه و پتانسیل اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی را دارد.

با اجرای برنامه پایش، این امیدواری وجود دارد که با مدیریت مأموریت‌گرای تولید علم و هدفمند کردن پژوهش، تحولی در کارآمدی نظام علمی و اداره کشور پدید آورد.

بر اساس نظام پایش آزاد، واحدهای ویژه نیز مانند دانشگاه‌های آزاد اسلامی هر واحد استانی در یک موضوع خاص پیشران شده تا به حل چالش‌های کشور کمک کنند. نظام پایش به‌صورت شبکه‌ای در حال اجراست که موقعیت جغرافیایی استاد و دانشجو حائز اهمیت نیست. دانشجویان و اساتید در سامانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در صورت رسیدن به توافق می‌توانند به ادامه فعالیت خود بپردازند.

فرصتی برای حضور دانشجویان را در همه حوزه‌های پژوهشی

«محمد علی‌اکبری»، رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی نیز بر این باور است که برای فرهنگ‌سازی ترویج نوشتن مقاله مسئله‌محور و شناخت نیازهای کشور و صنعت، نقش رسانه‌ها غیرقابل انکار است.

رسانه‌ها باید طوری عمل کنند که دانشجویان و اساتید بیش از پیش به این سمت حرکت کنند و نگاهشان بر مسائل مهم معطوف شود. در اغلب دانشگاه‌های برتر جهان نیز اینگونه است، یعنی دانشجو یک پایان‌نامه یا رساله را تنها با هدف دفاع از آن فارغ از اینکه مسئله‌ای را حل کند نمی‌نویسد؛ بلکه به دنبال موضوعی می‌رود تا بتواند مرزهای دانش را جابه‌جا کند و صنعت و جامعه را متحول کند.

وی در همین خصوص می‌افزاید که این کار را در دانشگاه آزاد اسلامی با طرح پایش آزاد (پژوهش‌های اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای) آغاز کرده‌ایم. فرهنگ‌سازی این موضوع نیاز به زمان دارد و یک‌شبه اتفاق نخواهد افتاد.

اما ریل‌گذاری در این راستا انجام شده است و ما در این مسیر در حال حرکت هستیم. در طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی این امکان را به سهولت برای دانشجویان فراهم کرده است که در صنعت و همه حوزه‌های پژوهشی وارد شود و نقشی موثر ایفا کند.

به طور مثال اگر دانشجویی علاقه‌مند به انجام تحقیق و پژوهش در موضوع اعتیاد است به راحتی می‌تواند با مراکز مرتبط ارتباط برقرار کند و جامعه آماری معتادان و موضوعات پیرامونی آن را مورد مطالعه قرار دهد.

انتهای پیام/۴۱۵۹/