آنا گزارش می‌دهد؛
همه‌چیز درباره موج یک بیماری/ آیا باید منتظر موج بعدی کرونا باشیم؟
ورود به موج‌های بعدی ویروس کرونا منوط بر رعایت یا عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و شرکت در تجمعات است.
به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنيان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، رسانه‌ها دائماً اطلاعات مربوط به نرخ روزانه تعداد افراد مبتلابه بیماری کووید-19 را منتشر می‌کنند و این شمارنده در 6ماهه اخیر هیچ زمانی متوقف نشده است. بمباران اطلاعاتی که روزانه در مورد این بیماری از سوی منابع متعدد اعلام می‌شود باعث شده است افراد سردرگم شوند و اینکه هر کشوری در حال حاضر در چه موقعیتی قرار دارد و در چه زمانی وارد کدام موج می‌شود، ابهام‌برانگیز باشد. آیا هفته‌ها و ماه‌های تعطیلی و قرنطینه واقعاً کمکی به توقف و تخفیف بیماری کرده‌اند؟ روند تشخیص‌ها و مرگ‌ومیر برای دوره‌های این بیماری همه‌گیر چطور بوده است؟ آیا موج‌های بعدی در راه است؟
پس از گذشت ماه‌ها از شیوع همه‌گیری، هنوز هم اطلاعات زیادی در مورد آن در دست نیست و مردم به دنبال راه‌هایی هستند تا بتوانند آنچه اتفاق می‌افتد را بهتر درک کنند. صحبت در مورد موج بیماری، با پیامدهای افزایش و ریزش قابل پیش‌بینی آن، بخشی از مسائل مبهم در مورد کرونا است. موج‌های مختلف بیماری تاکنون به‌طور علمی تعریف مشخصی نشده‌اند. اما با نگاهی به تاریخچه بیماری‌های قبلی و شیوع کووید-19 در کشورهای مختلف می‌توان مرزبندی‌هایی در مورد آن داشت.
مشخص کردن یک موج
هیچ تعریف ریاضی دقیقی و جامعی که توسط منابع مختلف پذیرفته شده باشد برای موج یا فاز یک اپیدمی وجود ندارد. موج به معنی افزایش تعداد افراد مبتلابه بیماری، یعنی یک اوج مشخص و سپس کاهش آن است. کلمه «موج» دلالت بر این شیب افزایشی و سپس کاهشی دارد. بررسی سوابق تاریخی شیوع بیماری‌های عفونی، مدل‌ها و طرح‌هایی کلی را به ما می‌دهد تا بدانیم دوره بیماری مانند کرونا چطور است.
برخی از بیماری‌ها با موج‌های فصلیِ تا حدودی قابل پیش‌بینی همراه هستند، بدین معنی که میزان انتقال آن بیماری در برخی از زمان‌های سال، نسبت به بقیه مواقع بیشتر است. براساس تحقیقات انجام‌شده، کرونا ویروس‌های فصلی، مانند 229E یا HKU1 که باعث سرماخوردگی می‌شوند، از حدود دسامبر تا مارس دارای بیشترین نرخ ابتلا هستند.
عوامل مختلفی تأثیر می‌گذارند که یک بیماری خاص ازنظر ماهیت فصلی تلقی شود یا خیر. برخی از پاتوژن‌ها ممکن است در رطوبت بالا کمتر پخش شوند. همه‌گیری‌های سالانه، مانند آنفولانزا ممکن است به دلیل آب‌وهوا یا الگوهای اختلاط اجتماعی(social mixing) اتفاق بیفتند و اغلب عواملی همچون شروع سال تحصیلی در طول زمستان به شیوعشان دامن می‌زند.
این احتمال وجود دارد که SARS-CoV-2، تحت شرایط خاص آب‌وهوایی با میزان بیشتری گسترش یابد(حتی هنوز هم به‌طور دقیق نمی‌توان در این موردنظر داد تا وقتی زمستان فرا برسد). بااین‌حال گرمای تابستان و همچنین شیوع گسترده آن در مناطق شرجی همچون مازندران و گیلان نشان می‌دهد که هوای گرم یا مرطوب برای جلوگیری از شیوع این بیماری کافی نبوده است. درعین‌حال همچنان برخی از اپیدومولوژیست‌ها تمایل دارند براساس مدل‌سازی‌های خود به این نتیجه برسند که سرانجام SARS-CoV-2 مانند سایر کوروناویروس‌ها فصلی خواهد شد.
ذکر این نکته ضروری است که موج‌های مختلف و پویایی فصلی نیز متأثر از میزان ایمنی جمعی(herd immunity) انسانی است. هرچه افراد بیشتری نسبت به یک پاتوژون ایمن شوند، شیوع آن کاهش می‌یابد و سرانجام متوقف می‌شود زیرا به طرز بامزه‌ای ویروس افراد جدیدی را پیدا نمی‌کند تا آلوده‌شان کند! طبعاً در این روش که به ایمنی جمعی مشهور است، درصدی از افراد با بدن ضعیف‌تر باید قربانی شوند. در حال حاضر نیز برخی از کشورها بدون اعلام صریح، همین روش ایمنی جمعی را اتخاذ کرده‌اند، بااین‌وجود ایران جایی نیست که مسئولان و اپیدمیولوژیست‌ها اجازه اجرای ایمنی جمعی را بدهند چراکه برای ما چه از جنبه شرعی و چه از جنبه‌ی انسانی، جان تنها یک انسان نیز ارزشمند است، هرچند مدل‌سازی‌های ریاضی که در اواسط مرداد منتشر شد، نشان می‌دهد که حداقل بین 43 تا 60 درصد از افراد در مقابل SARS-CoV-2 مصون هستند.
فراز و نشیب، موج‌های آنفولانزا طی 150 سال
اکثر صحبت‌های فعلی که در مورد موج‌های مختلف کروناویروس مطرح می‌شود ناشی از مقایسه آن با اپیدمی‌های گذشته‌ای است که در جهان به وقوع پیوسته است. دو تن از محققان دانشگاه آکسفورد، تام جفرسون و کارل هینینگان براساس شواهد و قرائن موج‌های گذشته همه‌گیری‌های تنفسی 150 سال گذشته را بررسی و خلاصه کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال، شیوع آنفلوانزا در بازه زمانی بین 1889 تا 1892 سه موج مشخص داشت که مرگبار بودن آنها با هم فرق می‌کرد. موج دوم آن بیماری به‌خصوص در نوجوانان بسیار شدیدتر بود.
همه‌گیری فعلی کرونا اغلب با همه‌گیری آنفلوانزای H1N1 در سال 1918 موسوم به آنفلوانزای اسپانیایی مقایسه می‌شود. بیماری مورداشاره، در طی یک سال، سه موج مجزا داشت و نسبت بیماران مبتلابه آنفلوانزا که به‌شدت بیمار شدند یا فوت کردند در دو موج آخر نسبت به موج اول بسیار بیشتر بود. هنوز معلوم نیست دقیقاً علت این امر چه بوده است.
همه‌گیری آنفولانزای H1N1 در سال 2009، هرچند خفیف‌تر بود، دارای دو موج مشخص بود. این نسخه از ویروس هنوز هم معمولاً در آنفولانزای فصلی مشاهده می‌شود. مطالعه آنفلوانزای H1N1 در سال 2009-2010 نشان داد که موج دوم آن با بیشتر افراد مسن با بدن ضعیف‌تر را تحت تأثیر قرار می‌داد.
بینش مبتنی بر گذشته نشان می‌دهد که علت گسسته بودن موج‌های بیماری، بازه‌های صعود شیوع آن در میان یک جمعیت است. موج‌های مختلف می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی براساس عواملی مانند شدت بیماری(و جهش‌های آن) و یا تأثیر آن بر یک جمعیت به‌خصوص داشته باشند. برای مثال میزان تلفات نژادهای مختلف در زمان شیوع آنفلوانزای اسپانیایی متفاوت بود. در آمریکا، مرگ‌ومیر افراد خصوصاً در بین جمعیت بومی بسیار زیاد بود و در برخی موارد، کل یک جمعیت یک قبیله جان خود را از دست دادند.
اکنون چه اتفاقی می‌افتد
موارد ابتلا به کووید-19 رو به افزایش است. اما برخی استدلال می‌کنند که درواقع افزایشی اتفاق نیفتاده است و تنها چون افراد بیش از قبل آزمایش می‌دهند، طبعاً موارد ابتلا بیشتر کشف می‌شود. بااین‌وجود، این ادعا را تنها می‌توان یک فرضیه قلمداد کرد و هیچ تحقیق علمی معتبری آن را تأیید نمی‌کند. در آمریکا، باوجود افزایش ثبت تعداد موارد مبتلا در برخی ایالات، اما افزایش متناظر در تعداد کشته‌ها مشاهده نشده است. از سوی دیگر، داستانی که در ایران پیش آمد ناقض این نظریه است. اوج‌گیری بیماری در اواخر سال گذشته و ثبت چند هزار مبتلای روزانه، در اوایل اردیبهشت سال جاری به زیر هزار موارد ابتلا رسید اما دوباره از اواسط تیر به بالای دو هزار مورد صعود کرد و تعداد کشته‌شده‌ها به‌طور واضحی افزایش یافت.
بر این اساس و بر طبق موارد گذشته بیماری‌های واگیردار می‌توان نتیجه گرفت که ایران یک موج را پشت سر گذاشت و در تابستان وارد موج دوم شد. همچنین با توجه به زمان اختفای بیماری می‌توان بخشی از کاهش موج اول را به تعطیلات ایران و کاهش تجمعات مرتبط دانست. ازاین‌رو ضمناً می‌توان نتیجه‌گیری کرد ورود به موج‌های بعدی منوط بر رعایت یا عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و شرکت در تجمعات است. نکته عجیبی که هنوز برایمان روشن نشده است افزایش نرخ ابتلای جوانان و کودکان در موج تازه بیماری است که پیش‌بینی‌های مربوط به تلفات را پیچیده‌تر می‌کند.
اما به‌طورکلی بحث در مورد اینکه ایران در موج دوم است، یا در بین موج اول و دوم است یا در موج دو و نیم است نهایتاً مهم نیست. ما در هر نقطه‌ای هم که از جنبه اپیدمولوژی باشیم، اقدامات متداولی که هم‌اکنون می‌توان برای محدود کردن شیوع ویروس انجام داد، یکسان باقی می‌مانند ازجمله: بیرون نرفتن از خانه درصورت عدم ضرورت، ماسک گذاشتن، فاصله‌گذاری اجتماعی و شستن مکرر دست‌ها.
انتهای پیام/4112/
انتهای پیام/
معاون صندوق نوآوری و شکوفایی مطرح کرد؛
