دولت، رانت نفت و شهرداری، رانت ساخت‌وساز دارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا، محمدباقر قالیباف در همایش تمرکززدایی و ساماندهی پایتخت که در محل دانشگاه تربیت مدرس تهران برگزار شد، گفت: من به عنوان شهردار تهران در حدود ۵- ۶ ماه گذشته اعلام کردم که اگر احساس می‌کنید ساختمان‌سازی در تهران باعث معضل شده و تنها مرکز درآمد شهرداری نیز از ساخت و ساز است، آماده‌ایم هیچ پروانه ساخت‌وسازی اعم از پروانه مسکونی، اداری و تجاری در شهر تهران صادر نکرده و شهر را هم اداره کنیم.

وی تاکید کرد: یک چالش برای دولت این است که خودش را با رانت نفت اداره می‌کند و چالش شهرداری‌ها در کشور نیز استفاده از رانت ساخت‌وساز است. با این وجود افتخار ما در شهرداری تهران در طول یک دهه گذشته این است که در اقتصاد مقاومتی، شهرداری برای همیشه رانت ساخت‌وساز را تعطیل کرده است. به این معنی که می‌توانیم هیچ ساخت‌وسازی را در شهر انجام نداده و شهر را هم اداره کنیم تا نگویند ساخت و ساز در تهران باعث لجام گسیختگی در شهر شده است.

وی با تاکید بر اینکه انتقال پایتخت از جهت علمی و تجربی امکانپذیر نیست، گفت: افرادی که از جهت علمی به موضوع انتقال پایتخت پرداخته‌اند، این را یک کار درست نمی‌دانند و باتجربه‌ای که من در حوزه اجرایی کشور دارم، مجموعه مدیریت‌ها و تصمیم گیری‌ها فارغ از اینکه پول داریم یا نداریم نشان می‌دهد این کار امکان پذیر نیست.

قالیباف با اشاره به مشکلات موجود در شهر تهران گفت: ما در تهران بیش از ۲۳ درصد جمعیت را در حدود یک درصد وسعت جغرافیایی کشور متمرکز کردیم. این حرف به معنای مرگ آب، خاک، هوا و علائم و عناصر زندگی در یک محیط است. وقتی ۲۳درصد جمعیت متمرکز در یک درصد خاک می‌شوند، یعنی از همه خط قرمزهای محیط زیست عبور کردیم و امکان بازپروری آن نیز وجود ندارد. در این شرایط نه تنها چهار سد، بلکه هر سد دیگری را هم در اینجا بزنیم باز هم امکان تأمین آب را نداریم چرا که ظرفیت بیش از اندازه بر این زمین مستقر کرده‌ایم.

شهردار تهران همچنین به موضوع آلودگی هوا و زمین در شهر تهران اشاره کرد و گفت: برای زندگی و پیشرفت برنامه‌ها توسعه لازم است اما با این وجود در یک جامعه پیشرفته، همیشه تأکید می‌کنیم که نمی‌توانیم عوامل محیط زیستی را قربانی پیشرفت کنیم. توسعه پایدار در‌‌نهایت می‌خواهد این حرف را به ما بزند اما در تهران وضعیت محیط زیست را به این شرایط سخت و غیرقابل برگشت رسانده‌ایم.

محمدباقر قالیباف تاکید کرد: ما در کنار این چالش بزرگ محیطی زیستی شهر تهران، مشکلات دیگری همچون آسیب‌های اجتماعی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی را هم داریم. البته بخشی از این مشکلات اجتماعی و فرهنگی همچون حاشیه نشینی، کارتن خواب‌ها، کودکان کار، ترافیک و غیره مشکلات عمومی همه کلانشهرهای دنیاست و موضوعی نیست که خاص شهر تهران باشد اما با این وجود این مسایل در شهرهای مختلف شدت و ضعف دارد.

جوازهای صادر شده در شهر تهران بر اساس طرح جامع و تفصیلی است

شهردار تهران در ادامه با تاکید بر ضرورت حل مشکلات پایتخت، از انتقال پایتخت و ساماندهی شهر به عنوان دو نگاه مختلف برای حل مشکلات یاد کرد و گفت: آیا اگر حمل و نقل عمومی را حل کرده و ظرفیت بیش از ۴۰ درصدی امروز در حمل و نقل عمومی را به ۷۰ درصد برسانیم مشکل ما حل می‌شود؟ اگر فرهنگ ترافیکی را در شهر حل کرده یا از ساخت و ساز جلوگیری کنیم مشکل برطرف می‌شود؟ هم اکنون بحثی وجود دارد که شهرداری تهران بیش از اندازه جواز صادر می‌کند اما رسما این حرف را رد می‌کنم چرا که ما کارمان را بر اساس طرح جامع، طرح تفصیلی و حقوق مردم انجام می‌دهیم.

شهردار تهران با بیان اینکه براساس طرح جامع، چشم انداز ۱۴۰۴ و جمعیت‌پذیری شهر، امروز تهران کاملا در کنترل است و افزایش جمعیت خارج از برنامه در تهران نداریم، عنوان داشت: رشد جمعیت در تهران چه در زاد و ولد و چه در مهاجرت کند است و به ۱. ۷ هم نمی‌رسد، اما سوال این است که وقتی از ۶۴۰ کیلومترمربع شهر تهران بیرون می‌رویم، آیا ساخت و ساز همانند تهران در کنترل است؟ آیا مهاجرت و رشد جمعیت بالا‌تر از چهار و نیم و پنج در دشت تهران وجود ندارد؟ یعنی اگر این نابسامانی در آن طرف اتوبان آزادگان اتفاق افتاد ایرادی ندارد اما اگر در این طرف اتوبان که محدوده شهر تهران است اتفاق افتاد، اشکال دارد؟

وی افزود: محدوده شهر تهران با این عدد و ارقام کاملا در کنترل است، اما بگویند شهرهای میلیونی که در فاصله کمتر از چند کیلومتر از تهران شکل گرفته است را چطور می‌خواهند سامان دهند؟ شهرهایی که بدون اینکه هیچ نقشی در تولید داشته باشند، خودشان خوابگاه شده‌اند و همه از آن برای کار به تهران مراجعه می‌کنند. روزانه بالغ بر ۳ تا ۳. ۵ میلیون نفر جمعیت وارد تهران شده و شب از شهر خارج می‌شوند. حالا اگر چالش حمل و نقل را حل کنیم، پس از آنچه اقدامی می‌خواهیم انجام دهیم؟

قالیباف ادامه داد: گاهی موضوع را به حدی تقلیل می‌دهیم و سادهاندیشی می‌کنیم که حتی فرق بین تراکمزدایی با تمرکززدایی را هم تشخیص نمی‌دهیم و فکر می‌کنیم اگر کالبد وزارتخانه‌ای را در نقطه‌ای از تهران بلند کنیم و سسیتم اداری‌اش را در کرج بگذاریم، تمرکززدایی کردیم و به این ترتیب می‌توانیم مشکلات پایتخت، ترافیک، آلودگی و غیره را حل کنیم! این تصمیمات را هم در همین کشور اجرا کرده‌ایم اما آیا واقعا تراکمزدایی‌‌ همان تمرکززدایی است؟ آیا تمرکززدایی خودش فینفسه به این معنی است که ما تنها یک کار شکلی انجام دهیم.

کمترین حاشیه‌نشینی را در تهران داریم و محدوده شهر مشخص است

شهردار تهران با تاکید بر اینکه در جریان توزیع اقتصاد و سرمایه در کشور باید توجه داشت که اقتصاد منطق خودش را دنبال خواهد کرد، گفت: یکی از افتخارات ما در تهران این است که کمترین حاشیهنشینی را داریم و محدوده شهر تهران معلوم است. هم اکنون تقریبا هشت میلیون نفر جمعیت در شب و ۱۱ میلیون نفر در روز داریم. سهم ما در حاشیه نشینی حتما زیر ۱۰ درصد است؛ این در حالی است که امروز در مشهد، شیراز و تبریز حاشیهنشینی بالغ بر ۳۵ درصد است و حتی حاشیه بر متن غلبه پیدا کرده است.

وی در ادامه از تمرکززدایی و ساماندهی نه تنها مختص تهران، بلکه به عنوان یک موضوع ملی یاد کرد و گفت: از دید بنده ما دو مشکل ساختاری و کارکردی داریم؛ البته ساختار و کارکرد دائما بر هم اثرگذار هستند و ورودی‌ها و خروجی‌ها روی هم اثرگذارند؛ اما با این وجود در بحث ساختاری ما باید دو کار را انجام دهیم، اگر دولت تصمیم نگرفته و توزیع فضایی قدرت را انجام نمی‌دهد، امکان ندارد بتوانیم در پیشرفت کشور و در غالب شدن بر مشکلات خود راهی داشته باشیم.

قالیباف افزود: امروز به حدی تمرکز در قدرت و در ساختار و نظام اداری و اجرایی ما وجود دارد که همه استعداد‌ها را در کشور کشته و همه ظرفیت‌ها را از بین برده است. تا جایی که باید برای یونجه، کود و دانه یک کشاورز و داروی یک درمانگاه در دور‌ترین نقطه کشور نیز در تهران تصمیم بگیریم، اما واقعا این اقدام چه معنایی دارد؟

وی گفت: البته این موضوع به گونه‌ای نیست که احساس کنیم می‌توانیم اختیارات را تفویض کنیم، بلکه باید اختیارات را به صورت ذاتی واگذار کنیم. خصلت دولت‌های رانتی این است که وقتی پول دارند، هیچ اختیاری را نمی‌دهند اما وقتی نیازمند هستند و نمی‌توانند پاسخگو باشند، اختیارات را واگذار می‌کنند.

قالیباف در ادامه اظهار داشت: در ابتدای دهه ۸۰ نفت بشکه‌ای ۱۲ الی ۱۳ دلار شد و حتی مطرح شد که آیا تولید نفت با هزینه ۶ – ۷ دلار اقتصادی است یا خیر؟ در آن برهه به دلیل اینکه دولت پول نداشت، با تدبیری شروع به واگذار کردن اختیارات کرد، از این رو تنها زمانی که صنعت کشور رشد دو رقمی را تجربه کرد،‌‌ همان زمانی بود که دولت دست از تولید و صنعت برداشت و مردم کارشان را ادامه دادند.

وی گفت: اگر به اطلاعات و آمار سازمان برنامه در سال ۷۸ تا ۸۰ نگاه کنید، شاهد خواهید بود که در آمار‌ها رشد ۱۱ درصدی صنعت را داریم. این رشد نیز به دلیل آن بود که دولت‌‌ رها کرد و اجازه داد صادرات و واردات جهت خودش را پیدا کرده و مردم در این کار دخیل شوند. اما وقتی که نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار شد و درآمد کشور به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال رسید، نهایتا در پایان دوره رشد اقتصادی منفی بود.

وی در ادامه با تاکید بر ضرورت تفکیک کار ملی و محلی در حوزه ساختاری، گفت: در کشور باید همه اموراتی که جنبه تولی‌گری دارد را در دولت و مرکزیت باقی نگه داشته و هر امری که جنس تصدی‌گری دارد ولو هرچقدر پرحجم و بزرگ باشد را به مدیران محلی واگذار کنیم. همچنین در حوزه ساختار، نظام قوانین و مقررات نیز باید این موضوع را دنبال کنیم البته یکی از ویژگی‌های خوب قانون اساسی ما این است که این وضعیت در قانون اساسی ما پیشبینی شده و ظرفیت در قانون اساسی وجود دارد، به گونه‌ای که اصل هفتم و همچنین اصول ۱۰۱ تا ۱۰۶ قانون اساسی این ظرفیت را برای کشور فراهم کرده که تفکیک کار ملی و محلی را انجام داده و جنس کارهای تصدی‌گری و تولی‌گری را تفکیک کنیم.

مدیریت محلی باید در کشور شکل بگیرد

قالیباف در ادامه تاکید کرد: اگر هر تیپ و ساختی از حکومت شامل فدرال، نیمه متمرکز، جمهوری، پادشاهی و غیره وجود داشته باشد، کار تولی‌گری و حاکمیتی هرچقدر هم که جزئی باشد، باید تا آخرین رده در دولت مرکزی اداره و کنترل کرد و امورات تصدی‌گری نیز به پایه مدیریت محلی واگذار شود. البته وقتی از دولت و حکومت محلی سخن می‌گوییم، برداشت‌های دیگری نیز از آن صورت می‌گیرد اما ما در همه جا از ساختار اداری و اجرایی سخن می‌گوییم. ما می‌خواهیم بگوییم رده ساختاری که در کشور باید شکل بگیرد مدیریت محلی است و ظرفیت این موضوع هم در شهردرای‌ها و شوراهای شهر وجود دارد.

شهردار تهران تاکید کرد: باید اجازه دهیم همه امورات تصدی‌گری محلی زندگی جاری و روزانه، هفتگی و ماهانه مردم در این بخش انجام شود. حتی در این میان در حوزه سبک زندگی نیز مردم نیازهایی دارند که همه این موارد در مدار شهرداری‌ها و شوراهای شهر هویت پیدا می‌کند، البته معنی این حرف آن نیست که شهرداری‌ها خودشان متمرکز شوند بلکه آن‌ها نیز یک نهاد عمومی غیر دولتی هستند که خودشان باید به صورت غیرتمرکزی عمل کنند.

قالیباف در ادامه به انتخابات پیش روی شورایاری‌ها اشاره کرد و گفت: انتخابات شورایاری‌ها بعد از رفراندوم جمهوری اسلامی، بزرگ‌ترین انتخابات است چراکه ۱۵ هزار نفر در آن ثبت نام کرده و ۳ هزار و ۴۰۰ نفر انتخاب می‌شوند. من شهردار تهران هستم اما چه حقی دارم برای محلات تصمیم بگیرم؟ ما به همه محلات گفتیم خودتان شورای ۹ نفره‌ای را انتخاب کنید تا آن‌ها تصمیم بگیرند. من چه کاره‌ام که در تهران بگویم اولویت محله شما چیست، همین طور که آن محله حق ندارد در مقیاس شهری، سیاستگذاری کند چرا که سیاستگذاری در مقیاس شهری، وظیفه من و در مقیاس محلی وظیفه آنهاست.

وی ادامه داد: برای انتخابات شورایاری‌ها خیلی مخالفت کردند اما بنده به سهم خودم ایستادم. در همین دوره هم خیلی‌ها گفتند نباید این انتخابات انجام شود اما به هر حال دولت متقاعد شد و قرار شد این کار در بقیه شهر‌ها هم انجام شود.

شوراهای شهر ما شورای شهرداری هستند

شهردار تهران با بیان اینکه اگر همه کار‌ها در شهرداری‌ها متمرکز شد،‌‌ همان اشکالی که امروز در دولت مرکزی وجود دارد در شهرداری‌ها هم ایجاد خواهد شد، تاکید کرد: باید همه کار‌ها را در شهرداری‌ها برونسپاری کنیم تا شهرداری بزرگ نشود و معلوم باشد که چه کارهایی را انجام می‌دهد. پایه محلی، شهرداری‌ها و شوراهای شهر هستند و حتی عوامل دولت مرکزی برای امورات محلی و تصدی‌گری نیز باید زیر نظر شورای شهر قرار گیرند، این در حالی است که هم اکنون شورای شهر ما، شورای شهرداری هستند و غیر از شهرداری، با کسی کاری ندارند.

قالیباف در بخش دیگری از سخنان خود به موضوعات کارکردی اشاره کرد و گفت: در برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم مدیریت واحد شهری را نوشتند و ۲۳ وظیفه را معلوم کردند اما ۱۵ سال تمام شد و نه تنها این موضوع اجرا نشد، بلکه بد‌تر هم شد و بخشی از وظیفه‌های دیگر را گرفتند چون در آن زمان پول داشتند. به عنوان نمونه مترو مربوط به تهران و حومه است اما وقتی دولت مرکزی پولدار می‌شود، می‌گوید حومه مترو با من است! این در حالی است که حمل و نقل شهری، یکپارچه است و ما نمی‌‌توانیم اگر قطاری از مشهد و تبریز به تهران رسید، جلوی ورود آن را به شهر بگیریم.

وی افزود: حمل و نقل ریلی، سراسری است، ولو اینکه داخل شهر بیاید. در موضوع مترو نیز در همه دنیا وضعیت متروی شهری و حومه مشخص است اما به راحتی تصمیم می‌گیریم که متروی تهران و حومه را جدا کنیم و هفت سال نیز اصرار غلط می‌کنیم؛ اما بعد از هفت سال می‌گوییم که این تصمیم سر جای خودش برگردد.

مدیریت در کشور چالش اصلی حوزه کارکردی است

وی مدیریت در کشور را چالش اصلی حوزه کارکردی عنوان کرد و گفت: حتی اگر طرح خوب داشته باشیم و ساختار را هم اصلاح کنیم، اما باید در کنار آن عرضه هم داشته باشیم و بتوانیم این موضوعات را اجرایی کنیم چراکه تنها با حرف زدن و گفتن؛ موضوع حل نمی‌شود و یک طرح خوب، یک اجرای قوی هم می‌خواهد.

شهردار پایتخت با تاکید بر اینکه مشکل ما در کشور مشکل پول نیست، گفت: ما در فاصله یک دهه نفت ۱۲ دلاری و ۱۲۰ دلاری را فروختیم و درآمد ما از ۱۶ میلیارد به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال رسیده است اما وضع اقتصادی ما بد‌تر شده که بهتر نشده است. باور کنید که اگر درآمد ما ۲۰۰ میلیارد در سال هم بشود، وضع خوب نخواهد شد چرا که مدیریت و ساختار غلط است. ما سال‌هاست که کشوری در حال توسعه هستیم و علت آن نیز غلط بودن ساختار، کارکرد و در رأس آن مدیریت است.

قالیباف یادآور شد: در این بحث مصمم هستیم که فاصله بین حوزه نظری و علمی را نزدیک کرده و جلوی این چالش‌ها را بگیریم تا بتوانیم کار را اندیشمندانه و با خردجمعی پیش ببریم. در این میان باید توجه داشته باشیم که خواست انقلاب، نظام، رهبری، امام (ره)، باورهای اسلام و فرهنگ قرآنی نقش دادن به مردم در اداره امور خودشان است؛ همانطور که امام خمینی (ره) فرموند در کاری که مردم می‌توانند انجام دهند، دولت‌ها دخالت نکنند اما ما حتی می‌خواهیم در کار شخصی مردم هم دخالت کنیم. اگر این چالش‌ها را حل نکنیم، همیشه در حال توسعه هستیم و حتی اگر پول داشته باشیم و یا نداشته باشیم، فقیر هستیم. بنابراین باید اصلاح ساختار و کارکرد‌ها را داشته باشیم.