حمایت از بازنشستگان با جیب خالی!

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، بهزاد خلیلی؛ از لحظه تولد تا زمان ورود به بازار کار، شخص مصرف‌گرا و هزینه‌‌زاست و قادر به کسب درآمد نیست. مادامی‌که فرد به‌عنوان نیروی فعّال در عرصه کار شناخته می‌شود میزان درآمد او بر هزینه‌‌هایش برتری دارد و از استقلال مالی برخوردار است و می‌تواند پس‌انداز کند.

افزایش سن فرد و ورود وی به سنین سالمندی به دلیل تحلیل توان جسمی و روحی با کاهش شدید درآمد شخص سالمند و افزایش قابل‌توجه هزینه‌ها همراه است. مصرف‌گرایی و هزینه‌های شخص در دوران سالمندی نسبت به همه دوره‌های زندگی بیشتر است. بنابراین سالمند باید تأمین مالی شود تا بتواند از عهده مخارج خود برآید.

راه‌های تأمین مالی سالمندان در کشور

در جامعه‌ ایران، یک فرد سالمند معمولاً به سه شیوه تأمین مالی می‌شود: اول آن‌که شخص سالمند به دلیل وجود توان جسمی مطلوب همچنان مشغول کار است، درآمد کسب می‌کند و هزینه‌های خود و خانواده‌اش را تأمین می‌کند‌. امّا جمعیت این‌گونه سالمندان قابل‌توجه نیست.

راه دوم حمایت و تأمین مالی سالمندان از طریق فرزندانشان است. این شیوه معمولاً در مناطق روستایی رواج دارد؛ زیرا اغلب سالمندان روستانشین نیروی کار کشاورزی و دام‌پروری بوده‌اند و تا وقتی توان انجام کار داشته باشند به فعالیت خود ادامه می‌دهند. از طرفی بیشتر اوقات افراد مسن روستا حق بیمه پرداخت نمی‌کنند و هنگام پیری از طریق فرزندان خود حمایت و تأمین مالی می‌شوند.

سالمندِ روستانشین علاوه بر تأمین مالی از جانب خانواده و فرزندان خود، ازنظر روحی و روانی نیز شرایط خوبی دارد؛ زیرا کماکان جایگاه خانوادگی و اجتماعی خود را حفظ‌شده می‌بیند. هرچند به خاطر افزایش مهاجرت روستا به شهر، مسئله حمایت همه‌جانبه از سالمندان تحت‌الشعاع قرارگرفته است، اما همچنان در مناطق روستایی چنین مسئله‌ای رعایت می‌شود.

راه سوم، حمایت و تأمین مالی از سالمندان به‌وسیله‌ صندوق‌های بازنشستگی است. در حال حاضر مهم‌ترین شیوه حمایت از سالمندان کشور، راه سوم است؛ زیرا بر اساس آمار سال 1397، بالغ‌بر64.4% از کل سالمندان کشور مستمری‌بگیر سازمان و یا صندوق‌های بیمه‌ای و حمایتی هستند.

بیشتر این افراد در استان‌های دارای شهرهای بزرگ ساکن هستند. به‌عنوان‌مثال مطابق آمار ارائه‌شده در فصلنامه آماری صندوق بازنشستگی کشوری تا پایان زمستان 1398، بیش از 25 درصد حقوق‌بگیران از صندوق‌های بازنشستگی کشوری فقط در استان تهران ساکن بوده‌اند.

افزایش چشمگیر سالمندان مستمری بگیر در پیش است

با توجه به تغییرات اجتماعی و افزایش جمعیت سالمند در کشور، در آینده سهم سالمندانِ مستمری‌بگیر افزایش خواهد یافت. در سال 1399، جمعیت سالمندان 60 سال و بالاتر از آن( بالای 60 سال) به بیش از 8 میلیون 100 هزار نفر می‌رسد؛ یعنی  10 درصد از کل جمعیت کشور را سالمندان بالای 60 سال تشکیل می‌دهند.

در سال‌های آتی، رشد جمعیت سالمند کشور به‌گونه‌ای خواهد بود که در سال 1429، سهم جمعیت سالمند بالای 60 سال به 28 درصد خواهد رسید.  افزایش 3 برابری جمعیت سالمند طی 3 دهه نشان از سرعت‌ بالای سالمندی در ایران دارد.

افزایش غیرعادی جمعیت سالمند ایران به دو علّت در حال وقوع است. اول بهبود قابل‌توجه وضعیت سلامت و بهداشت و دوّم کاهش شدید نرخ فرزندآوری.

ارتقای نظام سلامت در ایران سبب افزایش چشمگیر سن امید به زندگی در جامعه شده است. در اواخر دهه 60، سن امید به زندگی ایرانی‌ها حدود 60 سال بوده است و این عدد در سال 1399 به 76 سال رسیده است.

پیش‌بینی سازمان ملل متحد آن است که سن امید به زندگی مردم ایران تا سال 1429، به 81.5 سال خواهد رسید.  افزایش سن امید به زندگی به‌صورت طبیعی منجر به افزایش جمعیت سالمند می‌شود، اتفاقی که در بسیاری از کشورهای دیگر نیز رخ‌داده و یا در حال رخد‌اد است.

همچنین از اواخر دهه 60 تاکنون نرخ فرزندآوری کل در ایران با کاهش شدیدی مواجه شده است؛ به‌طوری‌که نرخ فرزند آوری کل از حدود 6 فرزند به ازای هر زن ایرانی در اواخر دهه 60، به  1.9فرزند (کمتر از حد جانشینی) در اوایل دهه 80 تنزل پیدا کرد.

گفتنی است که روند کاهشی فرزندآوری در کشور همچنان ادامه دارد و نرخ فرزندآوری زیرخط جانشینی است.

به گفته کارشناسان مهم‌ترین دلیل افزایش غیرعادی جمعیت سالمند در کشور، کاهش غیرعادی فرزندآوری در طول 3 دهه‌ گذشته است؛ زیرا کاهش موالید در گذر زمان باعث کاهش اندازه و سهم جمعیت جوان کشور شده و از طرف دیگر جمعیت میان‌سال کشور به‌تدریج وارد سن سالمندی شده و جمعیت سالمند نیز به دلیل افزایش سن امید زندگی بیشتر عمر می‌کنند و چنین مسئله‌ای باعث افزایش اندازه‌ی جمعیت سالمند و سهم جمعیت سالمند از جمعیت کل کشور خواهد شد.

این‌گونه افزایش قابل‌توجه جمعیت سالمند سبب بروز فشارهای شدید مالی در جامعه خواهد شد. سالمندی جمعیت مسئله‌ای است که در حال حاضر کشورهای توسعه‌یافته درگیر آن هستند و از جانب آن خسارت‌های اقتصادی فراوانی خورده‌اند اما این مشکلات در کشورهای درحال‌توسعه همچون ایران چند برابر خواهد بود؛ زیرا سرعت سالمندی در ایران بسیار شدیدتر ازاین‌گونه کشورهاست و همچنین ساختار اقتصادی کشور به‌گونه‌ای نیست که بتواند نیازهای جمعیت قابل‌توجه سالمند را تأمین کند؛ به‌عبارت‌دیگر روند سالمندی جمعیت با وضعیت اقتصادی کشور همخوانی ندارد.

زمان اندکی تا مواجهه جدی ایران با مشکلات ناشی از سالمندی جمعیت باقی‌مانده است و به گفته کارشناسان برای جبران و کاهش این مشکلات در آینده، بهترین و مؤثرترین راه افزایش تعداد موالید در زمان کنونی است.

از نهادهای مهمی که در جامعه فشار شدید مالی متحمل خواهند شد، صندوق‌های حمایتی و بازنشستگی هستند. در حال حاضر با وجود آن‌که 60 درصد از جمعیت کشور بین 20 تا 59 سال سن دارند و سهم جمعیت سالمند بالای 60 سال کشور 10 درصد است اما صندوق‌های حمایتی و بازنشستگی با مشکلات مالی مواجه هستند.

در آینده این مشکل بغرنج‌تر خواهد شد؛ زیرا علاوه بر افزایش قابل‌توجه متقاضیان دریافت حقوق بازنشستگی، تعداد افرادی که می‌بایست کار کنند و حق بیمه پرداخت کنند تا صندوق‌ها بتوانند حقوق ماهیانه سالمندان را تأمین کنند نیز به حد کافی وجود ندارد؛ زیرا با کاهش موالید نیروی کار موردنیاز جامعه کاهش می‌یابد. در سال 1429، در حالی یک‌سوم  جمعیت کشور بالای 60 سال سن دارند که جمعیت 20 تا 59 سال کشور حدود 49 درصد خواهد بود.

زمان اندکی تا مواجهه جدی ایران با مشکلات ناشی از سالمندی جمعیت باقی‌مانده است و به گفته کارشناسان برای جبران و کاهش این مشکلات در آینده، بهترین و مؤثرترین راه افزایش تعداد موالید در زمان کنونی است.

انتهای پیام/4145/پ