ادامه بی‌توجهی به آبخیزداری در وزارت کشاورزی/ حذف یک مرکز تحقیقاتی مهم در مدیریت آب

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، بررسی علل وقوع سیل و افزایش تبعات و تخریب‌های حاصل از آن، یکی از موضوعات مهمی بود که با توجه به سیل سال 98 بیشتر مود کندوکاو قرار گرفت. از سوی دیگر استفاده از افزایش بارندگی‌های سال‌های اخیر نیز یکی از موضوعات مهمی است که باید برای آن چاره‌اندیشی کرد.

آبخیزداری یکی از راهکارهایی است که در سال‌های پس از انقلاب با توجه به اقلیم ایران توسط جهادسازندگی انجام شد. آبخیزداری فواید و نتایج بسیاری را دارد به گونه‌ای که می‌تواند از وقوع سیلاب‌های ویرانگر، افزایش فرسایش خاک جلوگیری کند و همچنین یکی از عوامل موثر در افزایش‌ کیفیت آب از طریق کاهش آلودگی آن، تخلیه سفره‌های زیرزمینی، بهبود پوشش گیاهی، احیای مراتع و در نهایت افزایش تولیدات کشاورزی و دامی است.

بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که اجرای آبخیزداری در کشور در برهه‌های مختلف ثمرات بسیاری را به دنبال داشته است. از جمله طرح‌های موفقی که در کشور اجرا شده می‌توان به  ایستگاه «پخش سیلاب گره‌بایگان» اشاره کرد که منجر به افزایش کشت آبی در منطقه از 280 هکتار به بیش از 3482 هکتار و میزان تولید علوفه از 50 کیلوگرم علوفه خشک به بیش از 650 کیلوگرم افزایش یافته و با احتساب آبریپلکس‌های کاشته شده و برگ درختان، این میزان به 30 برابر شده است.

همچنین براساس  مطالعات مؤسسه تحقیقات دیم وزارت جهاد کشاورزی، کشور ظرفیت تولید غذا برای جمعیتی معادل 250 میلیون نفر از طریق پرداختن به آبخیزداری و کشت دیم را دارد. جالب توجه است که کشورهای بسیاری از جمله چین، هند و آمریکا سرمایه‌گذاری‌های بسیاری را برای استفاده از ظرفیت آبخیزداری انجام داده‌اند. به طور مثال آمریکا در ایالات آنتلانتای خود یک میلیارد دلار در این زمینه هزینه کرده است. هند نیز با سرمایه‌گذاری بر روی این بخش توانسته تولیدات موادغذایی خود را 2 تا 5 برابر افزایش دهد.

این درحالی است که شواهد بسیاری نشان می‌دهد که نسبت به موضوع آبخیزداری در کشور غفلت بسیاری صورت گرفته است. به نحوی که بسیاری از کارشناسان معتقدند، بی‌توجهی به موضوع ساختار مدیریتی آبخیزداری در کشور، یکی از عوامل اصلی افزایش تخریب سیل و سیلاب‌ها در دو سال اخیر بوده که منجر به افزایش تخریب خاک و مراتع و حتی منازل مسکونی شده است. خسرو شهبازی معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها و مراتع در اظهار نظری بی‌توجهی به موضوع آبخیزداری را عامل افزایش تخریب‌ سیلاب‌های سال 98 می‌داند و می‌گوید« اگر در این سال‌ها یک پنجم میزان خسارات سیلاب در زمینه آبخیزداری هزینه می‌شد هیچگاه شاهد این همه تلفات سیل و سیلاب در کشور نبودیم علاوه‌براین نفوذ آب در خاک افزایش می‌یافت و همچنین فرسایش خاک نیز کاهش پیدا می‌کرد.»

ادامه بی‌توجهی به آبخیزداری در وزارت جهاد کشاورزی

در دو دهه اخیر آبخیزداری در ارکان تصمیم‌گیری وزارت جهاد کشاورزی آرام آرام به حاشیه رفته است. در دولت ششم و هفتم دو اتفاق ناگوار منجر به تضعیف آبخیزداری در کشور می‌شود. اولین تصمیم، ادغام وزارت جهادسازندگی در وزارت کشاورزی بود زیرا پیش از آن یکی از اقدامات اصلی جهادسازندگی اجرای پروژه‌های آبخیزداری در نقاط روستایی و شهری بود که به واسطه این ادغام، آبخیزداری به معاونتی در وزارت جهاد کشلورزی تبدیل شد. در 3 تیر 1381 مجدد سطح تصمیم‌گیری و وظایف معاونت آبخیزداری کاهش یافت، این معاونت در سازمان جنگل‌ها و مراتع ادغام و وظایف آن به این سازمان سپرده شد که موجب کاهش بودجه آبخیزداری به یک دهم شد. این درحالی است که نظرات کارشناسان حوزه آبخیزداری با این رویکرد مخالف بوده است. محمدحسین غروی مشاور معاون اسبق آبخیزداری وزارت جهادسازندگی در این باره می‌گوید: «باید آبخیزداری مستقل شود تا بتواند وظایف و مسئولیت‌های خود را به‌خوبی انجام دهد؛ چون اعتقاد داریم که جنگل بخشی از حوزه آبخیز است و باید آبخیزداری روی جنگل‌ها اعمال مدیریت داشته باشد نه به‌عکس و سازمان جنگل‌ها نیز به‌شدت با این نظر ما مخالف بود، در واقع مافیای جنگل اجازه فعالیت را به ما نمی­‌دادند.»

در روزهای اخیر نیز شورای عالی اداری، آیین‌نامه و دستورالعمل ادغام و حذف واحدهای موازی و سازماندهی مراکز و موسسات تحقیقاتی وابسته به وزارت جهادکشاورزی را تصویب کرد. براساس ماده 2 این آیین‌نامه وزارت جهاد کشاورزی (سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی) مکلف شده است تا پژوهشکده «حفاظت خاک و آبخیزداری» را در موسسه «تحقیقات جنگل و مراتع کشور» ادغام کند. موسسه حفاظت خاک و آبخیزداری در نمونه‌های بسیاری توانسته پروژه‌های موفق آبخیزداری را طراحی کند. در واقع در سال‌هایی که آبخیزداری به عنوان یک بخش فعال در وزارت جهادکشاورزی فعال بوده این موسسه نیز توانسته به عنوان بازو مطالعاتی در شناسایی و اجرای طرح‌های موفق در کشور فعال باشد.

برخی کارشناسان معتقدند با این حال ادغام موسسه حفاظت خاک و آبخیزداری در موسسات مربوط به تحقیقات جنگل و مراتع موجب ادامه روند کاهش اختیارات، کاهش بودجه و همچنین به حاشیه رفتن این موضوع مهم در کشور خواهد شد که صدماتی از جمله افزایش تخریب مراتع، تخریب جنگل‌ها را به همراه خواهد داشت.

انتهای پیام/4141