ناامنی‌های عراق، دلیل اصلی کاهش 19 درصدی صادرات سیمان

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، سال گذشته سیمان سفید پرتلند در میان 10 قلم عمده کالای صادراتی ایران بود، اما این آمار در سال 94 تغییر عمده‌ای داشته است؛ به طوری که صادرات سیمان از هر نوعی تقریباً با رشد ارزشی و وزنی منفی مواجه شده است و در یک مورد رشد ناچیز مثبت نشان می‌دهد.

بر اساس این آمار در شش ماه نخست سال جاری بیش از 130 هزار تن سیمان به ارزش 12 میلیون و 400 هزار دلار از کشور صادر شده است. این عدد نسبت به شش ماه نخست سال گذشته از لحاظ وزنی 4.73 درصد کاهش نشان می‌دهد.

در سال جاری یک میلیون و 560 هزار تن کلینکر از کشور صادر شده که ارزشی معادل 58 میلیون و 600 هزار دلار داشته است. با این حال، کلینکر صادراتی از کشور نسبت به سال گذشته 8.47 درصد کمتر شده است.

میزان صادرات سیمان سفید نیز در این بازه زمانی 4 میلیون و 758 هزار و 800 تن بوده که در مقایسه با سال گذشته 29.04 درصد کاهش داشته است.

سیمان یکی از اقلام مهم صادراتی کشور است و نحوه تعاملات درباره صادرات آن به کشورهای منطقه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر تراز تجاری کشور داشته ابشد.

در این زمینه خبرنگار آنا با عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان، گفت‌وگو کرده است:

با توجه به آمارهای گمرک، ما با کاهش صادرات کلینکر و سیمان در شش ماه نخست سال 94 مواجه بوده‌ایم. دلیل این رشد منفی چیست؟

آمار صادرات از نظر وزنی در این 6 ماه 19 درصد کاهش داشته است. البته در شهریور ماه نسبت به مرداد افزایش صادرات داشته‌ایم، ولی آمار ما همیشه با آمار گمرک اختلاف‌هایی داشته است، زیرا ما از زمانی که سیمان را به قصد صادرات از در کارخانه به سمت گمرک ارسال می‌کنیم، این محصول را جزو آمار صادراتی به حساب می‌آوریم اما تا زمان خارج شدن این محصول از گمرک زمان زیادی می‌برد و معمولاً نیز محصولاتی که حمل دریایی می‌شوند دیرتر در حساب آماری گمرک وارد می‌شوند.

این اختلاف همیشگی وجود دارد و آنچه ما بر اساس آن آمار می‌دهیم، میزان اعداد و ارقامی است که از کارخانه‌های زیرمجموعه خود می‌گیریم. البته این آمار در 6 ماه نخست سال 19 درصد کاهش صادرات را نشان می‌دهد.

دلیل اصلی این حجم کاهش صادرات نیز وضع کشور عراق است، زیرا بیشترین صادرات سیمان ما به این کشور است و اکنون این کشور دچار مشکلاتی از جمله ناامنی‌، کاهش بودجه عمرانی و رکود اقتصادی است.

از طرف دیگر ما در شش ماه نخست سال 93 صادرات سیمان و کلینکر خوبی به کشور آذربایجان داشته‌ایم، اما امسال به دلیل تاسیس کارخانه سیمان در این کشور و تامین نیازشان در داخل، این رقم نیز کاهش پیدا کرده است.

رئیس انجمن کارفرمایان سیمان گفته است که ذخیره سیمان به خاطر کاهش مصرف داخلی بسیار افزایش یافته، به طوری که 19 میلیون تن سیمان یعنی تولید بیش از سه ماه کشور روی زمین مانده است.

در واقع این موجودی کلینکرها است که روی زمینه مانده است. ما دو مرحله برای تولید داریم. یک مرحله تولید زمانی است که کلینکر تولید می‌شود، یعنی تغییراتی در خاک و سنگ به وجود می‌آید و در کوره پخت می‌شود. هر آنچه از کوره خارج می‌شود را کلینکر می‌گویند که همان مواد اولیه تولید سیمان است.

این آمار بیشتر مربوط به کلینکرهاست. اکنون نیز حدود 17 میلیون تن کلینکر در انبارها موجود است و با احتساب موجودی سیمان نزدیک به 19 میلیون تن موجودی در انبارهاست.

ضمن اینکه مازاد تولید نیز وجود دارد، زیرا معمولاً برای کارخانه‌های سیمان به خصوص در زمان رونق برای 45 روز تا دو ماه نیاز کلینکر را دخیره می‌کردیم تا در مقاطعی که مشکلاتی مانند زمستان، قطع گاز و مسائلی از این دست پیش می‌آید، تولید سیمان به وقفه نخورد.

حدود 10 میلیون تن از این کلینکر موجود می‌تواند بر همین اساس ذخیره شده است و شاید تنها 7 میلیون تن آن اضافه بر نیاز باشد.

در دیدار وزیر معادن و پترولیوم افغانستان با رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، پیشنهاد سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کارخانه‌های سیمان در این کشور از طرف ایران مطرح شد. آیا این کمکی به صنعت سیمان ما می‌کند؟

فکر نمی‌کنم این کار به صلاح کشور افغانستان باشد، زیرا سیمان از کشورهای ایران و پاکستان به اندازه کافی و با قیمت مناسب وارد کشور افغانستان می‌شود و اگر این کشور قصد داشته باشد به تولید این محصول مبادرت کند، قیمت تمام‌شده آن برایش بیشتر از قیمت واردات می‌شود.

همچنین افغانستان یک کارخانه سیمان در هرات دارد، اما چون تولید برق در این کشور کم بوده و سوختشان وارداتی است، تولید این محصول به صورت مستمر برایشان سخت خواهد شد.

به نظر می رسد فعلاً با توجه به شرایط ایران و پاکستان و تولید مازاد این دو کشور، افغانستان تا سال‌ها مشکلی در این زمینه نداشته و شاید نیازی هم به این نباشد که در عرصه تولید سیمان وارد شود.

البته شاید به دلیل جنگ در این کشور کارخانه‌های سیمان آنها ضربه خورده باشد و ایران قصد کمک در صنعت مهندسی این کارخانه‌ها را دارد. همچنین دوستان در تلاش هستند تا در کشور عراق آسیاب سیمان تاسیس کنند.

اگر کارخانه‌هایی در عراق راه‌اندازی شود، شرایط مساعدی برای ایران به همراه خواهد داشت؟

تناژ بالایی از این محصول به عراق صادر نمی‌شود و تنها مقداری کلینگر از مرز مشترک به عراق می‌رود تا به اسم سیمان عراق مصرف شود.

اما در بلند‌مدت با توجه به تغییر سیاست‌های منطقه‌ای انتظار می‌رود پس از به صلح رسیدن سوریه و شروع سازندگی برای بخش‌های تخریب‌شده، نیاز سیمان منطقه بالا رود.

یعنی در این وضع، منطقه به سیمان نیاز دارد و عراق هم برای افزایش تولید سیمان خود توجیه دارد تا بخشی از سوریه را پوشش دهد و نیاز داخلی خود را از ایران تامین کند. در واقع حالتی مانند سوآپ میان دو کشور برقرار می‌شود.

خود ایران امکان کمک مستقیم به سوریه را ندارد؟

از آنجا که ما راه زمینی به سوریه نداریم، یا باید از طریق ترکیه یا عراق وارد بازار این کشور شویم. از طرفی ترکیه خود صادرکننده سیمان است و قطعاً این اجازه را نمی‌دهد که از راه این کشور به سوریه سیمان صادر شود. این کشور حداقل مشکلاتی ایجاد می‌کند و هزینه‌های ما را بالا می‌برد، اما از آنجا که عراق با ما ارتباطات خوبی دارد، می‌توان از طریق عراق به صورت سوآپ این کار را انجام داد یعنی ما نیاز داخلی عراق را تامین کنیم تا آن‌ها نیز بتواند به سوریه صادرات داشته باشند و از این راه هم از نظر ما و هم از نظر آنها صادرات صورت گرفته است.

گفته شده که احتمال دارد صادرات سیمان از طریق بورس کالا انجام شود و انجمن نیز قصد دارد کمیته‌ای 4 نفره برای این اقدام راه‌اندازی کند. ورود صادرات سیمان به بورس کالا چه نتایجی برای رشد صادرات این محصول دارد؟

این موضوع هنوز به نتیجه نرسیده است، ولی ما پیگیر آن هستیم. متاسفانه مصادف شدن این برنامه با روز ملی صادرات آن را به بعد موکول کرد و اکنون نیز شرایط هنوز برای این کار فراهم نشده است.

صادرات سیمان از طریق بورس کالا می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی داشته باشد و از برخی جوانب خوب است، زیرا قیمت‌ها در بازار شفاف‌سازی می‌شود و مشخصاً شرکت‌هایی که توانمندتر هستند، توان انجام صادرات را خواهند یافت.

یعنی شرکت‌هایی که به مرز نزدیک‌تر هستند و هزینه حمل آنها نیز کمتر است، می‌توانند محصول را صادر کنند و از آن طرف هم خواهش کردیم که کنسرسیومی تشکیل دهند. کنسرسیوم خریدهایشان را انجام دهد تا هر تاجری با پای پیاده از مرز برای خرید سیمان وارد کشور نشود.

ما قصد داریم از این راه به صادرات سیمان نظم دهیم و من فکر می‌کنم منافع آن بیشتر از نبودن آن است، یعنی منافع بورس کالای صادراتی هم برای شرکت‌های تولیدکننده و هم برای مصرف‌کنندگان عراقی خوب خواهد بود، زیرا از این طریق آنها هم به صورت شفاف می‌دانند، چه‌مقدار سیمان خریداری کرده‌اند.

یکی از مشکلاتی که در صادرات مرزی ما وجود دارد، نبود ثبات قیمت است. برای مثال امروز کسی سیمان را به قیمت 50 دلار خریداری و فردا کارخانه دیگری آن را با قیمت 40 دلار عرضه می‌کند و کسی که با قیمت 50 دلار خرید کرده ضرر می‌کند. از این طریق کارخانه‌دار دوم با قیمت 40 دلاری بازار کارخانه اول را می‌گیرد.

این وضع با ورود در بورس کالا دیگر اتفاق نمی‌افتد، بنابراین اطمینانی هم به خریداران می‌دهیم که سیمانی خریداری می‌کنند که با نوسانات زیاد قیمت مواجه نخواهد بود تا ضرر کند.

چه راهکارهایی برای افزایش صادرات سیمان پیشنهاد می‌کنید؟

ما شرکتی به نام توسعه صادرات صنعت سیمان از طریق انجمن و زیر نظر دولت تاسیس کرده‌ایم که وظیفه تلاش برای گسترش سهم بازارهای صادراتی است.

یعنی صادرات سیمان ما نه فقط به عراق و افغانستان انجام شود، بلکه در راه‌های دورتر مانند آفریقا بازارهای بهتری را به دست آوریم و همچنین مشکلات صادرات را برطرف و تسهیلات لازم را فراهم کنیم. همچنین تامین زیرساخت‌های صادراتی مثل پایانه‌های صادراتی سیمان و کشتی و ... از وظایف این شرکت خواهد بود.

اگر بتوانیم این شرکت را تقویت و وارد بورس کالا کنیم، قدم مثبتی برای افزایش صادرات انجام گرفته است.

سازمان توسعه تجارت برای پیشرفت این اهداف چه کمکی می‌تواند انجام دهد؟

ما از سازمان توسعه تجارت می‌خواهیم کمیته 4 نفره‌ای برای ورود به بورس کالا تشکیل دهد و تا زمانی که این اتفاق نیفتاده است، اجازه صادرات به هر کس را ندهند. این صادرات باید بر اساس ضوابطی که کمیته 4 نفره تعیین می‌کند، صورت گیرد.

با این شرایط ما می‌توانیم برای 6 ماه دوم سال برنامه‌ریزی کنیم که چه مقدار صادرات کلینکر و سیمان داشته باشیم و از کدام مرز با چه قیمتی و چه حجمی ار سیمان صادر شود، زیرا اکنون قیمت‌های ما قیمت‌هایی رقابتی در منطقه است.

همچنین کمی رقابت میان تولیدکنندگان داخلی وجود دارد که این به نفع کشور نیست. با تشکیل کمیته 4 نفره می‌توان رقابت داخلی را از میان برد و فقط بحث رقابت در کیفیت باقی می‌ماند. کیفیت سیمان ایران خوب است و می‌تواند بازار خوبی در منطقه داشته باشد.