ابن‌عالِمه؛ طبیب هنردوست دمشقی

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب« تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

نجم‌الدین ابوالعباس احمد بن ابوالفضل اسعد بن حلوان (593-652ق) مشهور به «ابن عالمه» و «ابن منفاخ»، پزشک دمشقی است.

در دمشق به دنیا آمد. مادرش معروف به «بنت دهین اللوز» از زنان فرهیخته و عالم دمشق بود و به همین سبب، نجم‌الدین به ابن عالِمه شهرت یافت. همچنین پدر وی، موفق‌الدین معروف به «منفاخ»، نیز پزشکی ماهر از اهالی معرّه بود و به همین سبب، برخی پسرش را ابن منفاخ نامیده‌اند.

ابن عالمه به فرا گرفتن دانش‌های زمانِ خود، از جمله ادبیات، منطق، فلسفه، ریاضی و موسیقی پرداخت. وی خط خوشی داشت و عود نیز می‌نواخت اما شهرت اصلی او در طب بود. از استادان ابن عالمه، در طب، می‌توان از مهذب‌الدین دخوار و حکیم صدقه سامری نام برد.

وی پس از مدتی، پزشک مخصوص ملک مسعود ایوبی، فرمانروایِ شهر آمِد، شد و به سبب لیاقتی که نشان داد، مسعود مقام وزارت را نیز به وی اعطا کرد. وزارت ابن عالمه دیری نپایید.دشمنانش نظر مساعد امیر را به او عوض کردند و ملک مسعود نیز او را از وزارت عزل و اموالش را مصادره کرد. پس از این ماجرا، ابن عالِمه آنجا را ترک کرد و به دمشق بازگشت. در آنجا وی به راهنمایی پزشکان مشغول شد تا اینکه ملک‌الاشرف مظفر‌الدین موسی ایوبی، فرمانروایِ شهر حمص، او را نزد خود خواند و طبیب مخصوص خویش کرد. ابن عالمه تا پایان عمر در آنجا ماند. برخی گفته‌اند که دشمنانش او را مسموم کردند. وی در 13 ذی‌القعده 652 / 25 دسامبر 1254 در حمص درگذشت.

ابن عالمه شعر نیز می‌گفت و برخی از اشعارش در دست است. آثارش عبارت‌اند از:

کتاب التدقیق فی الجمع و التفریق، در بیان بیماری‌های متشابه و اصول تشخیص آنها از یکدیگر؛

هتک الاستار فی تمویه الدخوار؛

تعالیق؛

شرح احادیث نبویة تتعلق بالطب؛

کتاب المهملات فی کتاب الکلیات؛

کتاب المدخل الی الطب؛

کتاب العلل و الاعراض، نسخه‌ای از آن به خط نسخ در کتابخانه آستان قدس نگه‌داری می‌شود؛

کتاب الاشارات المرشدة فی الادویة المفردة؛

کفایة الطبیب فی الطب؛

تنبیهات العقول علی حل تشکیکات الاصول، موضوع این کتاب حل مشکلات کتاب الفصول بقراط است. نسخه‌ای از این اثر در کتابخانه پاریس نگه‌داری می‌شود.

ظاهراً هیچ‌یک از آثار ابن عالمه تاکنون چاپ نشده است.

 انتهای پیام/4104/